Απειλούν τα Βαλκάνια την ευρωπαϊκή ειρήνη;

Η χθεσινή σοκαριστική προειδοποίηση της Άνγκελα Μέρκελ για ένοπλες συγκρούσεις στα Βαλκάνια ξεσήκωσε αντιδράσεις και σάστισε την Ευρώπη μπροστά στον φόβο μίας νέας ωρολογιακής βόμβας στην καρδιά των Βαλκανίων. «Αν η Γερμανία έκλεινε τα σύνορά της με την Αυστρία, θα μπορούσε να προκαλέσει ένοπλες συγκρούσεις στις βαλκανικές χώρες», δήλωσε η Άνγκελα Μέρκελ, στη διάρκεια μιας συγκέντρωσης των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) στο Ντάρμστατ. Πραγματική απειλή ή απλά πολιτικάντικη δήλωση; Και ευλόγως εγείρεται το ερώτημα αν υπάρχει έστω και μία δόση ρεαλισμού πίσω από τις λέξεις που προσεκτικά χρησιμοποίησε η γερμανίδα Καγκελάριος για να περιγράψει την κατάσταση σε μια περιοχή που μοιάζει με καζάνι που βράζει εξαιτίας της προσφυγικής κρίσης… ή και όχι μόνο. Η δήλωση της Σιδηράς Κυρίας της Ευρώπης έφερε στο νου αναμνήσεις από το παρελθόν, αρκετοί χρειάστηκε να ξεσκονίσουν βιβλία και να αναζητήσουν πληροφορίες για να επιβεβαιώσουν ότι τα λόγια της κ. Μέρκελ είναι σαν να επαναλαμβάνεται η ιστορία. «Αν ξαναγίνει πόλεμος στην Ευρώπη, θα ξεκινήσει από κάποια μαλακία στα Βαλκάνια», είχε πει ο πιο σημαντικός Γερμανός πολιτικός του 19ου αιώνα, Όττο Φον Μπίσμαρκ. Η ρήση του ανθρώπου που έγινε ο πρώτος καγκελάριος όταν ιδρύθηκε η Γερμανική Αυτοκρατορία το 1871, του ηγέτη που υπήρξε καθοριστικός για το μέλλον και την ισχυροποίηση της Γερμανίας, επιβεβαιώθηκε στον Α’ και Β’ Βαλκανικό Πόλεμο, στον Α’ Παγκόσμιο. Από τα Βαλκάνια ξεκίνησε ένας Παγκόσμιος Πόλεμος, ενώ οι εμφύλιοι πόλεμοι της πρώην Γιουγκοσλαβίας υπήρξαν η επιτομή των παρεμβάσεων των Μεγάλων Δυνάμεων. Στα χρόνια που το ευρωπαϊκό οικοδόμημα μαστίζεται ιδιαίτερα από την οικονομική κρίση, το άνοιγμα ενός ακόμη μετώπου φαντάζει μη διαχειρίσιμο και επικίνδυνο να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα και δεν επικρατήσει η ψυχραιμία και φυσικά η αλληλεγγύη…

Καζάνι που βράζει η περιοχή των Βαλκανίων – Ο ρόλος της Τουρκίας

Στα Βαλκάνια έχει δημιουργηθεί μία εκρηκτική κατάσταση από την απόφαση Ουγγαρίας και Κροατίας να κλείσουν τα σύνορα, γεγονός που συμπιέζει τις προσφυγικές ροές προς τα κάτω. Μόνη βαλβίδα αποσυμπίεσης παραμένει η Γερμανία, η οποία σε περίπτωση που κλείσει τα σύνορα άπαντες θα στοιβάζονται στα Βαλκάνια και θα συνεχίσουν να έρχονται. Στο μεταξύ, στα τουρκικά παράλια βρίσκονται ήδη εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες που περιμένουν να περάσουν απέναντι, ενώ η επέκταση των αεροπορικών επιδρομών και των πολεμικών επιχειρήσεων στην Συρία από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία εκτιμάται πως θα αυξήσει περαιτέρω τις προσφυγικές ροές. Η Τουρκία στέλνει σωρηδόν ανθρώπινες ψυχές στο επικίνδυνο ταξίδι της ελπίδας στο Αιγαίο, εκβιάζοντας ουσιαστικά την Ε.Ε. να στηρίξει την ενταξιακή της πορεία. Παρατηρείται, δε, πως λόγω του προσφυγικού αυξάνονται τα εθνικιστικά και ξενοφοβικά κινήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη, που σε πολλές περιπτώσεις βρίσκουν έκφραση σε μορφές γηπεδικής βίας και χουλιγκανισμούς. «Πολλά από τα προβλήματα των Βαλκανίων έχουν μπει κάτω από το χαλί. Με τους εθνικισμούς να αναβιώνουν, την οικονομική κρίση να πλήττει πολλές χώρες αδυσώπητα, πολλαπλά διακρατικά μέτωπα να παραμένουν ανοιχτά και την προοπτική ένταξης στην ευρωπαϊκή οικογένεια να απομακρύνεται αισθητά, το σκηνικό είναι αρκετά ευμετάβλητο, αν όχι εκρηκτικό. Οι προσφυγικοί/μεταναστευτικοί διάδρομοι επαναφέρουν τα “ξεχασμένα” και εξόχως προβληματικά Βαλκάνια στην επικαιρότητα. Συνδυαστικά δε με τους “χαλαρούς” θεσμούς και δομές σε κάποια κράτη που κατασκευάστηκαν για να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένα συμφέροντα, από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της περιοχής είναι η δράση του τρομοκρατικού δικτύου», σχολιάζει στο newsbeast.gr, ο Δρ. Κωνσταντίνος Φίλης, Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. Τα Βαλκάνια συνεχίζουν να αποτελούν απειλή για την ευρωπαϊκή ειρήνη. Το Κόσοβο, η «Μεγάλη Αλβανία» και η ένταση με τη Σερβία, είναι ένα μέτωπο με ρίζες βαθιά ριζωμένες στους αιώνες, ενώ η διαμάχη για το ζήτημα της ονομασίας της ΠΓΔΜ είναι το «αγκάθι» της Ελλάδας. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η προσφυγική κρίση δοκιμάζει τις σχέσεις Σερβίας-Κροατίας, ενώ με τον εθνικισμό να παραμένει ψηλά στην πολιτική ρητορική της Αλβανίας δοκιμάζονται οι σχέσεις με τη χώρα μας. Αυτά είναι μόνον μερικά από τα ζητήματα που «βράζουν» στα Βαλκάνια. Διαβάστε περισσότερα στο θέμα: Οι λεπτές ισορροπίες στην «πυριτιδαποθήκη» των Βαλκανίων. Ο κ. Φίλης συμπληρώνει: «Κατά πόσο προσφέρεται καταφύγιο ή αδυνατούν οι αρχές κάποιων κρατών να ελέγξουν τις κινήσεις που τυχόν να λαμβάνουν χώρα είναι ερωτηματικό, αν όχι ζητούμενο. Απαιτείται άμεση εξεύρεση κοινού τόπου, παραμερίζοντας τις δεδομένες διαφορές τους καθώς και άρτιο συντονισμό μεταξύ τους (ίσως εδώ να ενδιαφέρεται η Γερμανία να αναλάβει σχετικό ρόλο, δεδομένης και της εμφανούς αποστασιοποίησης των ΗΠΑ, που έχουν στρέψει το βλέμμα τους αλλού)». Ο ίδιος δηλώνει πάντως πως δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος ότι «αρκετές ηγεσίες είναι σε θέση να δώσουν λύση στο πρόβλημα, είναι μάλλον περισσότερο μέρος του προβλήματος, αρεσκομένες στον λαϊκισμό, τη στοχοποίηση τρίτων δυνάμεων, προκειμένου να καλύψουν το κενό πολιτικής και σχεδίου».

Η αποκωδικοποίηση των δηλώσεων Μέρκελ περί ενόπλων συγκρούσεων

«Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα έτσι και αλλιώς κλονίζεται για μία σειρά από λόγους. Το τελευταίο που χρειάζεται, και αποπειράται όψιμα (ας ελπίσουμε τουλάχιστον πως έστω και έτσι θα κινητοποιηθούμε προς τη σωστή κατεύθυνση) να αποτρέψει η Γερμανίδα καγκελάριος είναι το άνοιγμα ενός ακόμη μετώπου. Κάποια στιγμή, πάντως, χωρίς να μπορούμε να την προσδιορίσουμε χρονικά, θα κληθεί η Ευρώπη να αντιμετωπίσει τα επίχειρα λάθος επιλογών και ολιγωριών της στα Βαλκάνια», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Φίλης. Όπως εξηγεί, «προφανώς η Γερμανίδα καγκελάριος θέλοντας να καταδείξει το μέγεθος της προσφυγικής κρίσης και τις ανυπολόγιστες συνέπειες, αν δεν ληφθούν άμεσες και αποτελεσματικές αποφάσεις, προέβη σε μία δήλωση αφύπνισης/απειλής». «Επίσης, πιθανόν να επιχειρεί να στείλει αυστηρό μήνυμα σε όσους δεν συνεργάζονται ή επιδεικνύουν απροθυμία συμμετοχής στη διαχείριση του προβλήματος, θέτοντας τους προ των ευθυνών τους, στη λογική πως αν το Βερολίνο αναθεωρήσει τη στάση του, πολλές χώρες κινδυνεύουν να μετεξελιχθούν σε “αποθήκες ψυχών”. Ασφαλώς, η τοποθέτησή της έγινε και με γνώμονα τις εγχώριες πιέσεις που δέχεται, ώστε να δείξει πως η θέση της Γερμανίας δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη, καθότι βολική για κάποιες χώρες. Από εκεί και πέρα, είναι αξιοσημείωτο πως η δήλωση αυτή έρχεται σε συνέχεια της συστηματικής προσπάθειας του Βερολίνου να επανακάμψει – και δη δυναμικά – στα Βαλκάνια. Δεν αποκλείεται, πέρα από τη συγκυρία, να υπενθυμίζει τη ρευστότητα της ευρύτερης περιοχής, διεκδικώντας ρόλο και λόγο επί των περιφερειακών εξελίξεων ως προστάτιδα/ηγεμονική δύναμη», επισημαίνει. Συμπερασματικά, μία απλή σκέψη για όσα γράφονται και επιχειρούνται να εξηγηθούν σε λίγες μόλις γραμμές, είναι πως εφόσον η γεωγραφία δεν αλλάζει, δεν αλλάζουν και οι γεωπολιτικές ισορροπίες της περιοχής, με ό,τι βέβαια αυτό συνεπάγεται γεωπολιτικά όχι μόνο για την Ευρώπη…