Η Μαίρη Κυριακοπούλου, η διερμηνέας που για λογαριασμό της ΕΡΤ απέδωσε την προχθεσινή ομιλία του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, συγκίνησε βαθιά όσους την άκουγαν να συγκινείται και η ίδια με τα λόγια που μας μετέφερε από τα χείλη του Ουκρανού προέδρου σε ζωντανό χρόνο, ανάμεσα τους και τη φράση: «Δεν σας ακούω καλά γιατί πέφτουν πύραυλοι αυτή τη στιγμή».
Δεν είναι η μόνη διερμηνέας που έχει «λυγίσει» με όσα καλείται να αποδώσει στο κοινό, γύρω από το θέμα του πολέμου στην Ουκρανία. Λίγες ημέρες νωρίτερα, η διερμηνέας Karin Sung με καταγωγή από την Ουκρανία είχε ξεσπάσει σε κλάματα κατά τη διάρκεια μιας διερμηνείας στα γερμανικά για λογαριασμό της WELT σε τηλεοπτικό μήνυμα του Ουκρανού προέδρου. Όταν ανέκτησε τη ψυχραιμία της ζήτησε από το κοινό συγγνώμη.
Τι λέει η Μαίρη Κυριακοπούλου, η διερμηνέας που απέδωσε τα λόγια το Ζελένσκι
Η Ελληνίδα διερμηνέας ανατρέχει στην απόδοση των δηλώσεων του Ζελένσκι, την οποία η ίδια χαρακτηρίζει ως «τη στιγμή με τη μεγαλύτερη βαρύτητα στην μέχρι τώρα καριέρα της». Ιδού τι είπε στο Newsbeast:
«Εγώ άκουγα τον Ουκρανό διερμηνέα μέσα στο Κοινοβούλιο, κάνοντας τη διερμηνεία από τα Αγγλικά του.
»Με ειδοποίησαν ότι θα αποδώσω εγώ τις δηλώσεις του Ζελένσκι μισή ώρα περίπου νωρίτερα. Ταράχτηκα λίγο, γιατί κατάλαβα ότι θα ήταν μια μεγάλη στιγμή. Έκατσα λοιπόν σε μια γωνία για να βρω λίγη ησυχία και να συγκεντρώσω τις σκέψεις μου.
Τη στιγμή που ξεκίνησα να ακούω τον Ουκρανό συνάδελφο εκείνος είχε πραγματικά σπαράξει. Έκλαιγε με το “καλησπέρα σας”. Έκλαιγε πολύ πριν συγκινηθώ και εγώ. Ο άνθρωπος μιλούσε για την πατρίδα του. Ήταν πολύ λογική η κατάσταση του. Μου ήρθε απότομα αυτή του η τεράστια συγκίνηση και για κάποια λεπτά προσπαθούσα να κρατήσω την ψυχραιμία μου. Σκέφτηκα: ‘τί γίνεται τώρα εδώ;’
Τελικά, η συναισθηματική του κατάσταση με συμπαρέσυρε. Ήταν αδύνατον να μείνεις αμέτοχος ακούγοντας τον. Λύγισα και εγώ γιατί δεν ήταν μόνο η φωνή του και τα κλάματα που άκουγα αλλά και το ίδιο το περιεχόμενο αυτών που άκουγα. Όμως συγκρατήθηκα και δεν αφέθηκα στα κλάματα, δεν ήθελα να τα παρατήσω. Είπα στον εαυτό μου: ‘έχεις να αποδώσεις κάτι σημαντικό, κρατήσου, η στιγμή είναι πολύ σοβαρή’. Εμείς, στην Ελλάδα δεν έχουμε βιώσει κάτι αντίστοιχο και ελπίζω και ποτέ να μη μας συμβεί αλλά κατάλαβα πως ένιωθε αυτός ο άνθρωπος.
»Μόλις έκλεισα το μικρόφωνο και τελείωσε αυτή η ομιλία είχαν πια φύγει όλα τα υπόλοιπα από το μυαλό μου. Δεν αντιλήφθηκα ότι είχα σπάσει και εγώ γιατί δεν είχα πολυκαταλάβει τι είχε συμβεί. Το βράδυ στις ειδήσεις με άκουσα ξανά και τότε άκουσα και άλλους διερμηνείς που είχαν συγκινηθεί.
Και είδα και την ανταπόκριση που είχε ο κόσμος. Με πήραν τηλέφωνο συνεργάτες και συνάδελφοι, φίλοι και συγγενείς για να μου πουν ότι και οι ίδιοι συγκινήθηκαν πολύ. Ελπίζω μέσα από αυτή τη μικρή στιγμή, να ευαισθητοποιήθηκε και ο κόσμος, να ανοίξει τα μάτια του και το μυαλό του για να καταλάβει τι συμβαίνει».
Οι προκλήσεις του επαγγέλματος του διερμηνέα
Η Μαίρη εργάζεται ως διερμηνέας τα τελευταία επτά χρόνια ενώ τα ισάριθμα προηγούμενα εργαζόταν ως μεταφράστρια. Η ίδια μας μίλησε και για την ταυτότητα και την ουσία του επαγγέλματος της.
«Η διερμηνεία είναι ένα επάγγελμα στην αιχμή του δόρατος. Ο διερμηνέας, όπως και ο δημοσιογράφος είναι αυτός που πολύ συχνά μαθαίνει τα γεγονότα πρώτος. Κάνουμε διερμηνεία σε πληροφορίες συχνά αφιλτράριστες, υπό την έννοια ότι δεν έχουν ξαναακουστεί/ξανασυζητηθεί και πολλές φορές οι πληροφορίες σε πιάνουν εξαπίνης. Οι σκέψεις σου για το τι θα γίνει στον κόσμο αρχίζουν να καλπάζουν ενώ μεταφέρεις τις πληροφορίες στη δική σου γλώσσα. Η πείρα μού έχει αποδείξει πόσο σημαντική είναι η ψυχραιμία μέσα σε ένα επάγγελμα τόσο αγχωτικό. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα πει ο άλλος. Τα αντανακλαστικά σου πρέπει να είναι ραγδαία. Πρέπει να προσαρμόζεσαι αμέσως. Γι’ αυτό και οι καλοί διερμηνείς είναι “βράχοι”, άνθρωποι πολύ σταθεροί.
Φυσικά, όλα είναι διαφορετικά όταν δεν κάνεις διερμηνεία σε απευθείας σύνδεση σε όλο τον κόσμο και κάνεις για παράδειγμα μια μετάφραση από γραπτό κείμενο. Και αυτό όμως έχει δυσκολίες. Μου έχει τύχει να πρέπει να μεταφράσω τα βιώματα ανθρώπων που έπασχαν από σχιζοφρένεια, δύσκολες περιγραφές για τη ζωή τους και πως είναι για παράδειγμα η κατάσταση όταν ακούν φωνές στο κεφάλι τους. Και εκεί ταράζεσαι. Θυμάμαι πως είχα φύγει λίγο από τον υπολογιστή και είχα πάει σε ένα άλλο δωμάτιο για να συνέλθω. Το ζεις όμως μόνος σου. Στη διερμηνεία ο,τι και να συμβεί, θα σε ακούσει όλος ο κόσμος.
Και ενώ οι διερμηνείς όπως και οι δημοσιογράφοι πρέπει πάνω απ’ όλα να τοποθετούμε την ψύχραιμη και αντικειμενική μετάδοση των γεγονότων, είμαστε και εμείς άνθρωποι. Δεν είμαστε στρατιωτικοί ή πολιτικοί για να έχουμε λάβει αντίστοιχη εκπαίδευση. Και να πούμε και κάτι άλλο- η διερμηνεία μιας δήλωσης έντονα συναισθηματικής είναι κάτι που πρέπει να λάβει υπ’ όψιν του ο διερμηνέας. Πρέπει να αποδοθεί και αυτό το κομμάτι ενός προέδρου μιας χώρας που κάνει την συνταρακτική δήλωση: ‘Πέφτουν βόμβες, δεν σας ακούω’.
Την ώρα της διερμηνείας είμαστε η φωνή κάποιου άλλου και εμείς πρέπει να ‘υπερασπιστούμε’ στην απόδοση του λόγου αυτόν τον άλλο, στην προκειμένη ενός ανθρώπου που πολεμάει για τη χώρα του. Έτσι είσαι ένας καλός διερμηνέας: περνώντας το μήνυμα και σωστά νοηματικά αλλά και σωστά συναισθηματικά.
Από αυτή την άποψη και ενώ όπως είπα ο καλός διερμηνέας έχει ως βασικό του χαρακτηριστικό τη ψυχραιμία, την ίδια στιγμή, πολλές φορές το ψυχολογικό βάρος είναι μεγάλο. Καταλαβαίνω λοιπόν πάρα πολύ την γερμανοουκρανή συνάδελφο που δεν άντεξε και σταμάτησε. Εμένα δεν μου έχει συμβεί ακόμα αλλά το κατανοώ πλήρως. Δεν μπορείς να μείνεις…παγοκολόνα σε όσα ακούς.
Θυμάμαι πριν από πέντε χρόνια, στο ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης που κάναμε διερμηνεία για λογαριασμό της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Εγώ έκανα τη διερμηνεία σε μια γυναίκα πρόσφυγα που περιέγραφε τι πέρασε για να φύγει από τη Συρία μέχρι να φτάσει στην Ελλάδα. Έκλαιγαν όλοι μέσα στη αίθουσα όταν άκουγαν τα λόγια της μέσα από εμένα. Όλοι οι συνάδελφοι έχουν τέτοιες ιστορίες να αφηγηθούν. Απλώς η απόδοση της δήλωσης του Ζελένσκι ήταν και που άκουγε εκείνη τη στιγμή όλος ο πλανήτης».
*Η Μαίρη Κυριακοπούλου είναι συνεργάτιδα του γραφείου διερμηνείας Podium Conference Interpreters στην Αθήνα
