Ήταν η κλοπή του αιώνα. Το «Γυναικείο Κεφάλι» του Πάμπλο Πικάσο που εκλάπη από την Εθνική Πινακοθήκη το 2012 και εντοπίστηκε μετά από 9 χρόνια από την Αστυνομία, έχει μία μοναδική ιστορία.
Tο «Γυναικείο Κεφάλι» φιλοτεχνήθηκε από τον Πάμπλο Πικάσο το 1939 και είναι πορτρέτο της συντρόφου του, Ντόρα Μάαρ. Το 1949 ο Πικάσο πρόσφερε το συγκεκριμένο έργο στον ελληνικό λαό για τη συμβολή του στην αντίσταση κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής.
Στο πίσω μέρος του πίνακα υπάρχει χειρόγραφη αφιέρωση του Ισπανού ζωγράφου, που αναφέρει: «Pour le Peuple Grec, Hommage de Picasso» (Για τον ελληνικό λαό, Φόρος Τιμής από τον Πικάσο).
Η Ντόρα Μάαρ ήταν μια καλλιτέχνης που έζησε σχεδόν ολόκληρο τον 20ο αιώνα. Στις ημέρες μας όμως είναι κυρίως γνωστή ως μούσα του Πάμπλο Πικάσο για τον πίνακα «Γυναίκα που κλαίει». Ωστόσο, το έργο της Μάαρ ήταν ριζοσπαστικό, πολιτικό και καινοτόμο από μόνο του. Ενέπνευσε φωτογράφους, σουρεαλιστές και τον ίδιο τον Πικάσο.
Όπως αναφέρει η ιστοσελίδα της γνωστής γκαλερί τέχνης Tate, η Ντόρα Μάαρ:
1. Ήταν επιτυχημένη ζωγράφος και φωτογράφος
To όνομά της είναι Ενριέτα Θεοντόρα Μάρκοβιτς και είναι γνωστή ως Ντόρα Μάαρ και γεννήθηκε το 1907. Η καλλιτέχνης μεγάλωσε μεταξύ Αργεντινής και Γαλλίας. Μορφωμένη, κοσμογυρισμένη και υποστηριζόμενη από την οικογένειά της, η Μάαρ κατάφερε να ακολουθήσει καριέρα στις τέχνες. Αρχικά σπούδασε εφαρμοσμένες τέχνες και ζωγραφική σε μια από τις πιο προοδευτικές σχολές τέχνης του Παρισιού. Αργότερα συνέχισε να σπουδάζει φωτογραφία. Ήταν πειθαρχημένη και ταλαντούχα. Η ίδια αποφάσισε να ακολουθήσει την φωτογραφία, ίσως επειδή ήταν μια πιο αξιόπιστη και οικονομικά σταθερή επιλογή σταδιοδρομίας.
Η Maar έκανε γρήγορα ένα όνομα για τον εαυτό της, αναλαμβάνοντας δουλειές μόδας και διαφήμισης. Ταξίδεψε επίσης για να καταγράψει σκληρές κοινωνικές συνθήκες και έκανε πρωτοπόρες φωτογραφίες και φωτομοντάζ που συμπεριλήφθηκαν σε μεγάλες σουρεαλιστικές εκθέσεις.
Μέχρι το τέλος της δεκαετίας, είχε επιστρέψει στη ζωγραφική. Αφιερώθηκε σε αυτό για το υπόλοιπο της ζωής της, δοκιμάζοντας πολλά διαφορετικά στυλ και τεχνικές. Τη δεκαετία του 1980, επέστρεψε στη φωτογραφία, αλλά ενδιαφερόταν περισσότερο να κάνει αφηρημένες εικόνες παρά να φωτογραφίζει την πραγματική ζωή. Το 1994, δήλωσε: «Ο δρόμος έχει αλλάξει τόσο πολύ, δεν νομίζετε; Είναι πιο υπερβολικός… αλλά ταυτόχρονα δεν είναι πλέον ενδιαφέρον, είναι κοινότυπος»
2. Η ιδέα της «Σύγχρονης Γυναίκας»
Το 1931, άνοιξε ένα φωτογραφικό στούντιο με το όνομα «Kéfer -Dora Maar» και με σκηνογράφο τον Pierre Kéfer. Ειδικευμένος σε πορτρέτα, γυμνά, μόδα και διαφήμιση, το στούντιο ήταν εξαιρετικά επιτυχημένο.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, γυναίκες φωτογράφοι κέρδισαν δουλειές που ιστορικά δίνονταν σε άνδρες. Οι εμπορικές φωτογραφίες της Maar ήταν καινοτόμες και πειραματικές. Χρησιμοποιούσε δραματικό φωτισμό και σκιές, καθώς και τεχνικές όπως κολάζ και φωτομοντάζ που με στοιχεία φαντασίας.
Αυτό φαίνεται να «ομολογεί» πως το ιδανικό της «σύγχρονης γυναίκας» για εκείνη ήταν φιλόδοξο και δεν αντιπροσώπευε την πραγματικότητα που βίωναν οι περισσότερες γυναίκες.
3. Ήταν φωτογράφος δρόμου
Είναι αδύνατο να διαχωριστεί η δουλειά και η καριέρα της Maar από τους πολιτικούς χρόνους που έζησε. Μετά την οικονομική κρίση του 1929, οι κοινωνικές συνθήκες επιδεινώθηκαν στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Ο αριθμός των ανέργων και των ανθρώπων που ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας αυξήθηκε σημαντικά. Όπως πολλοί φωτογράφοι της γενιάς της, η Maar αισθάνθηκε την ανάγκη να παρατηρεί και να καταγράφει ανθρώπους που βρίσκονταν σε πιο μειονεκτική θέση στην κοινωνία και έτσι έπαιρνε την κάμερα και τριγύριζε στους δρόμους του Λονδίνου, του Παρισιού και στην Κόστα Μπράβα, στην περιοχή της Καταλονίας της Ισπανίας. Τα επαναλαμβανόμενα θέματα για την Μάαρ ήταν οι τυφλοί, οι άστεγοι, οι μητέρες με μωρά στα χέρια και τα παιδιά που έπαιζαν. Η Maar φωτογράφιζε με κάμερα Rolleiflex. Αυτό της επέτρεπε να φωτογραφίζει σκηνές γρήγορα.
4. Επηρέασε τον Πικάσο
Στα τέλη του 1935 ή στις αρχές του 1936, η Maar γνώρισε τον Πάμπλο Πικάσο. Έζησαν έναν έρωτα λίγο αργότερα. Ήταν στο αποκορύφωμα της καριέρας της, ενώ έβγαινε από αυτό που περιέγραψε ως τη χειρότερη στιγμή της ζωής της. Δεν είχε σμιλεύσει ούτε ζωγραφίσει για μήνες.
Η σχέση τους επηρέασε την σταδιοδρομία και των δύο. Η Maar κατέγραψε τη δημιουργία του πιο πολιτικού έργου του Πικάσο, Guernica 1937, ενθάρρυνε την πολιτική του συνείδηση και τον εκπαίδεψε στη φωτογραφία. Συγκεκριμένα, η Maar δίδαξε στον Πικάσο την τεχνική cliché verre – μια πολύπλοκη μέθοδο που συνδυάζει τη φωτογραφία και τη χαρακτική.
Ο Πικάσο ζωγράφισε τη Maar σε πολλά πορτρέτα, συμπεριλαμβανομένου του έργου Weeping Woman 1937. Ωστόσο, η Maar εξήγησε ότι ένιωθε ότι δεν ήταν πορτρέτο της αλλά μια μεταφορά για την τραγωδία του ισπανικού λαού. Ο Πικάσο ενθάρρυνε επίσης την Maar να επιστρέψει στη ζωγραφική. Τα πεπλατυσμένα χαρακτηριστικά και τα τολμηρά περιγράμματα των πορτρέτων Maar σε κυβικό στιλ που φτιάχτηκαν υποδηλώνουν την επιρροή του Πικάσο. Μέχρι το 1940, το διαβατήριό της ανέφερε το ως επάγγελμά το «φωτογράφος-ζωγράφος».
5. Ήταν κοντά με τους σουρεαλιστές
H Maar ασχολήθηκε με τους σουρεαλιστές από το 1933 και ήταν μία από τους λίγους καλλιτέχνες – και ακόμη λιγότερες γυναίκες – που συμπεριλήφθηκαν στις εκθέσεις των σουρεαλιστών.
Η φωτογραφία και τα φωτομοντάζ της Maar διερευνούν σουρεαλιστικά θέματα, όπως ο ερωτισμός, ο ύπνος, το ασυνείδητο και η σχέση μεταξύ τέχνης και πραγματικότητας. Περικομμένα καρέ, δραματικές γωνίες, απροσδόκητες αντιπαραθέσεις και ακραίες κοντινές λήψεις χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία σουρεαλιστικών εικόνων. Σε αντίθεση με την ιδέα μιας φωτογραφίας ως πραγματικό ρεκόρ, οι σκηνές της Maar αποπροσανατολίζουν τον θεατή και δημιουργούν εντελώς νέους κόσμους.
