Αλέξης Μητρόπουλος: Έρχονται μεγάλες ανατροπές στα εργασιακά

Τις ριζικές αλλαγές που φέρνει στα εργασιακά το νομοσχέδιο που θα τεθεί άμεσα σε δημόσια διαβούλευση σχολιάζει στο newsbeast.gr o γνωστός καθηγητής – εργατολόγος Αλέξης Μητρόπουλος.

Στον πυρήνα του νομοσχεδίου βρίσκονται οι νέες ευελιξίες στην διευθέτηση του χρόνου εργασίας και των υπερωριών, ενώ σημαντικές παρεμβάσεις προωθούνται και στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, καθώς θεσμοθετείται το «Εργάνη ΙΙ» και η ψηφιακή κάρτα εργασίας για την on-line παρακολούθηση του πραγματικού ωραρίου των εργαζομένων.

Συνέντευξη στη Γεωργία Αθ. Σκιτζή

– Το εργασιακό νομοσχέδιο φέρνει ανατροπές. Σύμφωνα με τις εκπεφρασμένες θέσεις της κυβέρνησης, πώς θα κρίνατε το γενικό πλαίσιό του; Ποιες οι πιθανές ενστάσεις σας;

Πράγματι, φέρνει μεγάλες ανατροπές. Στην ουσία, η κυβέρνηση επιχειρεί να ξαναγράψει το Ελληνικό Εργατικό Δίκαιο. Για πρώτη φορά προωθεί σχεδόν διπλασιασμό τού αριθμού των επιτρεπομένων υπερωριών. Αντί για 120 ώρες στο εμπόριο και 96 στη βιομηχανία ετησίως, οι υπερωρίες θα φτάσουν τις 150 ετησίως, με δυνατότητα περαιτέρω υπέρβασης μετά από άδεια του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας. Για πρώτη φορά, επίσης, οι περισσότερες ώρες υπερωριακής απασχόλησης με ατομική συμφωνία εργοδότη-εργαζομένου δεν θα αμείβονται με τη νόμιμη προσαύξηση, αλλά θα συμψηφίζονται με ρεπό ή μέρες κανονικής αδείας σε άλλη περίοδο του έτους. Ο τελικός μισθός για τον εργαζόμενο θα είναι χαμηλότερος αφού ο ωφελημένος θα είναι ο εργοδότης, που θα απαλλάσσεται από την καταβολή τής υπερωριακής προσαύξησης.

Με το προωθούμενο ν/σ έχουμε αλλαγή εργασιακού δόγματος. Η πολυπόθητη για όλους ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας θα στηριχθεί αποκλειστικά ή κυρίως στη συμπίεση του εργατικού κόστους, στη μείωση δηλαδή των αποδοχών. Ο μηχανισμός της μείωσης των μισθών θα είναι η διευθέτηση του ωραρίου στο τρίπολο «9ωρο-5ήμερο-40ωρο». Επιπροσθέτως, η εργασία, ως βασικός συντελεστής τής παραγωγικής διαδικασίας, γίνεται υπηρετικός μηχανισμός της, υποκείμενος κάθε φορά στους επιχειρηματικούς σχεδιασμούς και στις μεταβολές τού πλάνου παραγωγής τού εργοδότη.

– Σύμφωνα με την αντιπολίτευση, το νομοσχέδιο για τα εργασιακά που ετοιμάζει η κυβέρνηση καταργεί το 8ωρο και πάμε σε 10ωρο. Ισχύει ότι καταργείται το 8ωρο;

Θα έχουμε 8ωρη απασχόληση μόνο στους τύπους, μόνο «στα χαρτιά», αφού επιτρέπεται η ημερήσια υπέρβασή του κατά  1-4 ώρες για όσες μέρες ή εβδομάδες επιθυμεί ο εργοδότης. Όμως, η υπέρβαση του ημερήσιου ωραρίου, για δεκαετίες αμειβόταν με επιπλέον (έξτρα) αμοιβή, τη λεγόμενη «προσαύξηση λόγω υπερωρίας» κατά 20% ή 40% κ.λπ.. Η δε αμοιβή για τις παράνομες υπερωρίες προσαυξανόταν έως και 100%.

Τώρα, με την ατομική συμφωνία εργοδότη-εργαζομένου, αντί προσαύξησης, θα υπάρχει συμψηφισμός (διευθέτηση) των υπερωριών με ρεπό ή περισσότερες ημέρες κανονικής άδειας. Ο μισθός τού εργαζομένου τελικά θα είναι χαμηλότερος, αφού αυτός δεν θα αμείβεται για τις υπερωρίες του. Όσον αφορά τη λεγόμενη «συμφωνία εργοδότη-εργαζομένου», ο καθένας αντιλαμβάνεται την «διαπραγματευτική» ατμόσφαιρα. Ο εργαζόμενος θα προσπαθεί πάση θυσία να διατηρήσει τη θέση εργασίας του εν μέσω εκατοντάδων χιλιάδων ανέργων που αναζητούν μια θέση εργασίας υπό οποιουσδήποτε όρους. Η ελευθερία της βούλησης του εργαζομένου ουσιαστικά καταργείται.

– Οδηγούμαστε σε ατομικές συμβάσεις κατά το δοκούν. Θεωρείτε ότι αυτό αποτελεί κακή αρχή;

Η επιστροφή στο Ατομικό Εργατικό Δίκαιο με την κυριαρχία των ατομικών συμβάσεων εργασίας (ΑΣΕ) είναι θεσμικό «πισωγύρισμα» στον Εργασιακό Πολιτισμό. Πρόκειται περί εργασιακού αταβισμού. Ο εργαζόμενος, χωρίς συλλογική προστασία, απορφανισμένος από τα επιτεύγματα των κοινών αγώνων και των Συνδικαλιστικών Οργανώσεων, θα προσπαθεί να ανεύρει ή να διατηρήσει μια θέση εργασίας υπό οιουσδήποτε όρους και με τον φόβο τής απόλυσης, τη στιγμή που, έξω από την πόρτα τού εργοδότη, πολλές χιλιάδες ανέργων αναζητούν μια θέση εργασίας!

Οι ΑΣΕ κυριαρχούσαν όταν δεν υπήρχαν Συνδικάτα και η εκπροσώπηση των εργαζομένων δεν είχε θεσμικό ρόλο. Στην ιστορία του Εργατικού Δικαίου, οι  συλλογικές συμβάσεις εργασίας (ΣΣΕ) ήταν ο μηχανισμός αύξησης των μισθών, βελτίωσης της θεσμικής θέσης τής εργασίας και των συνθηκών παροχής της, καθώς και εισαγωγής νέων θεσμών στη συνάρτηση Εργασιακού-Ασφαλιστικού. Επρόκειτο περί μεγάλων θεσμικών και συνταγματικών κατακτήσεων, που συντελούσαν στην ευημερία των εργαζομένων και ολόκληρης της κοινωνίας.

Οι επαπειλούμενες νέες απορρυθμίσεις τού Συλλογικού Εργατικού Δικαίου συνιστούν κατ’ ουσίαν «ΑΝΤΙ-μεταρρύθμιση». Είναι αποτέλεσμα ενός μεταμοντέρνου ρεύματος, εταιρικού, κοινωνικού και εργασιακού αταβιασμού.

– Τι όφελος θα έχει ο εργαζόμενος από την αύξηση των υπερωριών;

Όπως προελέχθη στις παραπάνω απαντήσεις, από αυτές τις λεγόμενες «νέες διευθετήσεις» του ωραρίου, ο εργαζόμενος θα έχουν μόνο απώλειες, θα είναι οικονομικά μόνον ζημιωμένοι.

– Νομοθετείται η ψηφιακή κάρτα εργασίας. Κρίνετε ότι η εξέλιξη αυτή κινείται σε θετική κατεύθυνση; Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι είναι η μεγαλύτερη εγγύηση για τη μαύρη εργασία. Πώς το σχολιάζετε;

Η ψηφιακή κάρτα εργασίας είναι ήδη θεσμοθετημένη από το 2011 με το άρθρο 26 του μνημονιακού νόμου 3996/2011 (ΦΕΚ Α 170/5-8-2011). Είναι αστείο να θεωρεί ο κ .Χατζηδάκης ότι η ψηφιακή κάρτα εργασίας, που ψήφισε η πρώτη μνημονιακή κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, αποτελεί σήμερα «επανάσταση στην εργασία» (βλ. συνέντευξή του στην εφημερίδα «Τα Νέα» της 17-4-2021).

Ο δήθεν νέος θεσμός προβάλλεται από τα ΜΜΕ ως μεγάλη καινοτομία και θεσμική εξέλιξη. Όμως στο άρθρο 26 του ν. 3996/2011, ο οποίος θέσπισε, μετά από απαίτηση της τρόικας, την ψηφιακή (ηλεκτρονική) κάρτα εργασίας, αναφέρεται ότι:

«1.Με ευθύνη των επιχειρήσεων ενημερώνεται καθημερινά και σε πραγματικό χρόνο το ΙΚΑ ΕΤΑΜ για το χρόνο εργασίας, την ώρα προσέλευσης και αποχώρησης των εργαζομένων της επιχείρησης οι οποίοι υπάγονται στην ασφάλιση του ΙΚΑ ΕΤΑΜ. Η διαδικασία αυτή γίνεται με τη χρήση κάρτας εργασίας σε ηλεκτρονικό ρολόι παρουσίας προσωπικού (ωρομέτρηση) και τα στοιχεία διαβιβάζονται με ηλεκτρονικό ή άλλο τρόπο στο ΙΚΑ ΕΤΑΜ. Τα στοιχεία αυτά διασταυρώνονται με τα αναγραφόμενα στην υποβαλλόμενη από την επιχείρηση Αναλυτική Περιοδική Δήλωση (Α.Π.Δ.). …..

5.Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, που εκδίδεται ύστερα από γνώμη της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, καθορίζονται οι αρμόδιες αρχές για την καταγραφή, συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων τα οποία θα καταγράφονται μέσω της χρήσης της κάρτας εργασίας, η διαδικασία και οι προϋποθέσεις για την εγκατάσταση και λειτουργία των συστημάτων καταγραφής, η διαδικασία και ο τρόπος διασύνδεσης με το σύστημα του ΙΚΑ ΕΤΑΜ, με το κεντρικό ηλεκτρονικό σύστημα του άρθρου 18 και με το κεντρικό δίκτυο υπολογιστών Ι.Κ.Α, Σ.ΕΠ.Ε και Ο.Α.Ε.Δ., ο φορέας της κάρτας εργασίας, οι βασικές προδιαγραφές των συστημάτων καταγραφής, ο τρόπος λειτουργίας τους, ο φορέας, ο τρόπος και τα στοιχεία επεξεργασίας των δεδομένων, τα κριτήρια για την τήρηση της αρχής της αναλογικότητας μεταξύ των χρησιμοποιούμενων μέσων και του επιδιωκόμενου σκοπού, το είδος των προσωπικών δεδομένων που τυγχάνουν επεξεργασίας, η συλλογή, αποθήκευση, χρήση, διαβίβαση και οι αποδέκτες αυτών, ο χρόνος και η διάρκεια αποθήκευσης, η διαδικασία καταστροφής, τα οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για την ασφάλεια της επεξεργασίας των δεδομένων, οι βασικές λειτουργίες και η περιοδική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων καταγραφής, τα δικαιώματα των φυσικών προσώπων στα οποία αφορούν τα δεδομένα, η έννομη προστασία, η γνωστοποίηση της επεξεργασίας και ο έλεγχος από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και κάθε αναγκαίο σχετικό θέμα, σύμφωνα με τις βασικές αρχές του ν. 2472/1997 (Α΄ 50). ….

7.Ημερομηνία έναρξης της παρούσας ρύθμισης ορίζεται η 1η Σεπτεμβρίου 2011.».

– Σε ένα πλαίσιο αλλαγών σε παγκόσμιο επίπεδο, βλέπουμε ότι η έννοια της εργασίας αλλάζει. Η Δεξιά έχει καταθέσει μία πρόταση. Υπάρχει εναλλακτική;

Έχουμε τεκτονικές αλλαγές στο περιεχόμενο και τη φύση τής μισθωτής εργασίας σε πλανητικό επίπεδο. Η ψηφιοποίηση της οικονομίας, οι διάφορες μορφές εξ αποστάσεως εργασίας, η αυτοματοποίηση των υπηρεσιών κ.λπ. οδηγούν σε μεγάλη μείωση του όγκου τής αναγκαίας ανθρώπινης εργασίας. Επιπλέον, με αλματώδεις ρυθμούς αλλάζει η φύση, το περιεχόμενο και τα ειδικότερα στοιχεία τής ανθρώπινης εργασίας. Η συμβολή της στην επίτευξη του τελικού αποτελέσματος περιορίζεται όλο και περισσότερο, χρόνο με τον χρόνο.

Επομένως και το Εργατικό Κίνημα πρέπει να αναθεωρήσει τους στόχους για την οργάνωση και τη δράση του στις νέες συνθήκες. Κυρίως πρέπει να απαιτήσει νέους θεσμούς αναδιανομής τού πολλαπλάσια παραγόμενου πλούτου, που -ούτως ή άλλως- εμπεριέχει, με τις νέες τεχνολογικές μεθόδους, ολόκληρο τον ανθρώπινο πλούτο γνώσεων, γενεών και γενεών και που σήμερα γίνεται δυστυχώς αντικείμενο οικειοποίησης και εκμετάλλευσης από μια μερίδα τής παραγωγικής μηχανής.

– Μετά την πανδημία το εργασιακό τοπίο έχει αλλάξει σημαντικά. Πώς βλέπετε την επόμενη ημέρα για τη χώρα μας;

Η πανδημία, που συνεχίζεται και κανένας δεν γνωρίζει πότε θα τελειώσει, έβαλε σε πειρασμό πολλούς (μεγάλους κυρίως) ξένους και Έλληνες εργοδότες να απαιτήσουν τον θεσμικό επανακαθορισμό τού Εργατικού Δικαίου ως τμήματος του «Δικαίου του Επιχειρείν». Έτσι, απαίτησαν την εφαρμογή όλου του μνημονιακού θεσμικού πλαισίου τής συνάρτησης Εργασιακού-Ασφαλιστικού, σύμφωνα κυρίως με τις προδιαγραφές του γ’ γενικευμένου και ανακεφαλαιωτικού Μνημονίου (ν. 4336/2015) που ψήφισαν -ως γνωστόν- όλα τα μνημονιακά κόμματα.

Η κουρασμένη, καταπτοημένη και αμήχανη ελληνική κοινωνία, τα παρηκμασμένα Συνδικάτα και τα λεγόμενα «αριστερά» κόμματα -έχοντας χάσει την αξιοπιστία και την κοινωνική τους δραστικότητα- αδυνατούν να αντιδράσουν αποτελεσματικά υπέρ της κοινωνίας. Η κυβέρνηση, χωρίς ουσιαστική αντίσταση, υλοποιεί τα αιτήματα τού ξένου και ντόπιου επιχειρηματικού κόσμου, ανενόχλητη από το ανύπαρκτο λαϊκό κίνημα και από τις «άσφαιρες» διαμαρτυρίες τής Αντιπολίτευσης, η οποία είχε άλλωστε (και ως κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και ως συγκυβέρνηση Παπαδήμου, αλλά και ως κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ) ψηφίσει την εισαγωγή αυτών των νέων ρυθμίσεων, ανεξαρτήτως αν αυτές δεν υλοποιήθηκαν στο σύνολό τους. Έτσι, όλες οι μνημονιακές πολιτικές δυνάμεις έχουν αποδεχθεί ότι η ανάταξη της οικονομίας μπορεί να επιτευχθεί με την κατάργηση θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων και κυρίως με την συμπίεση (μείωση) του μισθολογικού και μη μισθολογικού μέρους τής εργασίας, ανεξαρτήτως τί λένε στις παραπλανητικές τους ανακοινώσεις.

Όλοι όμως πρέπει να κατανοήσουν ότι η χώρα αποτελείται από πολίτες που είχαν έναν κάποιου επιπέδου συνταγματικό, κοινωνικό και εργασιακό πολιτισμό και ότι αυτά δεν διαγράφονται εύκολα από τη συνείδηση των ανθρώπων. Εάν οι μνημονιακοί εργασιακοί θεσμοί εφαρμοστούν μαζί με όλους τους άλλους που αλλοτριώνουν την παραγωγική βάση τής χώρας, παραδίδουν τον δημόσιο και κοινωνικό πλούτο κυρίως στις ξένες εταιρίες και αποξενώνουν την εθνική αποταμίευση από την εγχώρια (κυρίως μικρομεσαία) παραγωγική διαδικασία, τότε η χώρα μας θα αδειάσει ακόμη περισσότερο από νέους ανθρώπους και θα μετατραπεί ουσιαστικά σε μια υποβαθμισμένη κοινωνία γερόντων, χωρίς προοπτική και χωρίς μέλλον.

Ελπίζουμε όμως ότι ο ελληνικός λαός και όσοι νέοι έχουν απομείνει στη χώρα, δεν θα δεχτούν ποτέ να μετεξελιχθεί η όμορφη πατρίδα μας σε μία εθνική ΕΟΖ (Ελεύθερη Οικονομική Ζώνη) φτηνής και απροστάτευτης εργασίας, σε ένα «Εργασιακό ΕλΝτοράντο», εξάρτημα μεγάλων πολυεθνικών συγκροτημάτων ή επιχειρηματιών που λειτουργούν με τη λογική τού νομαδικού κεφαλαίου εις βάρος των πραγματικών μακροπρόθεσμων συμφερόντων του λαού και τής χώρας.