Σημαντικά ευρήματα που χρονολογούνται στη Μέση Πλειστόκαινη Εποχή (780.000-125.000 χρόνια πριν από σήμερα) ανακαλύφθηκαν στα Ροδαφνίδια Λισβορίου Λέσβου κατά τις ανασκαφές της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Πρόκειται για την παλαιότερη θέση στο Αιγαίο, με πλούσιο αρχαιολογικό υλικό, που όμοιά του δεν υπάρχει πουθενά στην Ελλάδα.
«Πρόκειται για την πρώτη θέση της Κατώτερης Παλαιολιθικής στην Ελλάδα που ανασκάπτεται συστηματικά από ελληνικό πανεπιστήμιο. Η ατζέντα μας είναι πρωτίστως ερευνητική αλλά και εκπαιδευτική, καθώς εκπαιδεύουμε φοιτητές αρχαιολογίας στις μεθόδους πεδίου. Ταυτόχρονα διαμορφώνουμε όλοι μαζί –συνάδελφοι και φοιτητές από άλλα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ευρώπης- μια νέας μορφής συλλογική έκφραση και εργασία, αναζητώντας με πάθος και μεράκι έναν κοινό στόχο: τους πρώτους κατοίκους του Ελλαδικού χώρου» δηλώνει στο ΑΜΠΕ η Νένα Γαλανίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια προϊστορικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, υπό την επιστημονική διεύθυνση της οποίας διεξάγονται οι ανασκαφές.
Στην πρώτη φάση της πενταετούς έρευνας, που ολοκληρώθηκε με επιτυχία, ανακαλύφθηκαν πολυάριθμα και σημαντικά ευρήματα, στην πλειονότητά τους λίθινα εργαλεία (χειροπελέκεις και κοπείς). Τα αντικείμενα αυτά, που έχουν μεταφερθεί προς ασφαλή φύλαξη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης, επιβεβαιώνουν τη σημασία της αρχαιολογικής αυτής θέσης, που θεωρείται κλειδί για την κατανόηση των μετακινήσεων και των προσαρμογών των προγονικών μας ειδών στο ανατολικότερο άκρο της Ευρώπης, το οποίο είναι ταυτόχρονα και το δυτικότερο της Ασίας.
Στο Λισβόρι της Λέσβου ανασκάφτηκαν περισσότερες από μία φάση κατοίκησης, όσο δε για τη χρονολόγηση των εργαλείων ή των ανθρωπιδών που τα χρησιμοποιούσαν είναι πολύ νωρίς να μιλήσει κανείς με ακρίβεια. «Τα αρχαιολογικά ευρήματα ανήκουν στην Αχελαία πολιτισμική φάση και τοποθετούνται στη Μέση Πλειστόκαινη Εποχή, δηλαδή πριν από 780.000 ως 125.000 χρόνια από σήμερα. Σε ποια ακριβώς σημεία του τεράστιου αυτού χρονικού διανύσματος ανήκουν θα προσδιοριστεί στο επόμενο διάστημα με τον υπολογισμό της ηλικίας των στρωμάτων που σκάψαμε με μεθόδους απόλυτης χρονολόγησης. Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για είδος που προηγήθηκε χρονικά του ανθρώπου του Νεάντερταλ, αν όμως είναι Homo erectus, Homo heidelbergensis ή κάποιο άλλο είδος παραμένει προς το παρόν άγνωστο. Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι και τα δύο αυτά είδη κατασκεύαζαν και χρησιμοποιούσαν χειροπελέκεις και κοπείς, τα εργαλεία δηλαδή που βρίσκουμε στην ανασκαφή και τα οποία εντοπίζονται και σε θέσεις της Κατώτερης Παλαιολιθικής στην Ευρώπη και την Ασία», εξηγεί η κ. Γαλανίδου.
Η αρχαιολογική θέση βρίσκεται κοντά στις Θερμοπηγές Λισβορίου, στη Λέσβο, είναι υπαίθρια και καταλαμβάνει αρκετά στρέμματα σε χαμηλό λόφο που ορίζεται από δυο ρέματα τα οποία εκβάλλουν στον κόλπο της Καλλονής. Τα προϊστορικά εργαλεία βρέθηκαν σε ποτάμιες και λιμναίες αποθέσεις σε περιοχή όπου αφθονούν λίθινες πρώτες ύλες.
«Η υπόθεση εργασίας που διερευνούμε είναι εάν και πότε κατά τη διάρκεια των παγετωδών της Κατώτερης Παλαιολιθικής η λεκάνη του σημερινού κόλπου της Καλλονής μετατρεπόταν σε μια μεγάλη λίμνη που προσέλκυε θηράματα και ανθρωπίδες. Η ποσότητα και η πυκνότητα των ευρημάτων υποδηλώνει ότι οι ανθρωπίδες επέστρεφαν συχνά και ζούσαν στις παρυφές της. Στη Λέσβο έφταναν μέσω γέφυρας ξηράς στο ανατολικό τμήμα της (στο στενό της Μυτιλήνης η απόσταση από την Ασία είναι σήμερα μικρότερη των 20 χλμ.) κατά τις παγετώδεις περιόδους όταν το νερό των ωκεανών μετατρεπόταν σε πάγο των παγετώνων και κατά συνέπεια ταπεινωνόταν η θαλάσσια στάθμη. Η μελέτη των βαθυμετρικών χαρτών στο στενό αυτό πέρασμα μάς δείχνει ότι μια υποχώρηση κατά 60 μ. της θαλάσσιας στάθμης αρκούσε για να ενωθεί η Λέσβος με τη Δυτική Ασία. Με αφορμή τις ανθρώπινες αποκρίσεις στις αλλαγές του τοπίου και των ακτογραμμών ανοίγουμε ένα παράθυρο στην πανάρχαιη ιστορία της κλιματικής αλλαγής» τονίζει.
Η ανασκαφή φέρνει στο φως την πρώτη σε τέτοια έκταση αρχαιολογική θέση με ευρήματα που συνδέουν την πρώιμη αρχαιολογία της Ελλάδας με την παγκόσμια και πανανθρώπινη αναζήτηση και αφήγηση της καταγωγής κι εξέλιξης του ανθρώπου, αλλά και της πορείας του από την Αφρική προς την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Τα πλέον ενδιαφέροντα ευρήματα, οι κοπείς, είναι οι πρώτοι μέχρι στιγμής που βρίσκονται στον Ελλαδικό χώρο κι αποτελούν το συνδετικό νήμα με την Παλαιολιθική αρχαιολογία της Αφρικής και της Δυτικής Ασίας. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, τη Διεύθυνση Πολιτισμού της Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής και την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Η επόμενη φάση των ερευνών στο πεδίο θα ξεκινήσει την άνοιξη του 2013.
