Αρχαιολογικός χώρος κηρύχθηκε το νησί της Σύμης, μαζί με τις γύρω νησίδες Νίμο, Αγία Μαρίνα, Σεσκλί, Κουλουντρό, Αρτικονήσι, Τρούμπετο, Πήδημα και Μαρμαρά, σύμφωνα με γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.
Το αίτημα, ωστόσο, που διατυπώθηκε να κηρυχθεί ως αρχαιολογική και η θαλάσσια περιοχή γύρω από την περιοχή, δεν εγκρίθηκε, καθώς θα πρέπει να προηγηθεί έρευνα της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων.
Το νησί περιλαμβάνει 159 αρχαιολογικές θέσεις και μνημεία, που καλύπτουν μια ιστορία από τα προϊστορικά έως τα νεότερα χρόνια.
Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του νησιού ήταν ο λόγος, που οι οικισμοί του έχουν χαρακτηριστεί εδώ και χρόνια διατηρητέοι.
Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, το νησί απέκτησε το όνομά του από τη νύμφη Σύμη, με την οποία ο Ποσειδώνας έκανε ένα παιδί, τον Χθόνιο.
Πρώτος κάτοικος του νησιού θεωρείται ο Γλαύκος, δεινός κολυμβητής και ναυπηγός, που σύμφωνα με τον μύθο, δίδαξε τις ιδιαίτερες ικανότητες του στους κατοίκους της Σύμης.
Ο Γλαύκος θεωρείται επίσης ως ο κατασκευαστής του πλοίου της Αργοναυτικής εκστρατείας «Αργώ. Το νησί είχε και άλλα ονόματα όπως Καρική, Μεταποντίς, Αίγλη και Έλκουσα.
