Στο πέρασμα της Λεωφόρου Βουλιαγμένης, ένα γλυπτό υψώνεται σαν διαχρονικό ερώτημα απέναντι στον σύγχρονο άνθρωπο και τις κρίσεις που βιώνει καθημερινά, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Ο άνθρωπος της «Κρίσης» στέκεται σαν να ζητά εξηγήσεις, συνεχίζοντας δέκα χρόνια μετά να προκαλεί σκέψεις και συναισθήματα.

Το γλυπτό «Κρίση» του Αναστάσιου Νυφαδόπουλου αποτελεί το πρώτο δημόσιο έργο τέχνης παγκοσμίως αφιερωμένο στην παγκόσμια οικονομική κρίση και τις κοινωνικές της συνέπειες. Κοσμώντας τον δήμο Ελληνικού-Αργυρούπολης, από την πρώτη του παρουσίαση το 2015 έχει προκαλέσει διεθνές ενδιαφέρον και διάλογο.

Με έντονο συμβολισμό και βαθιά ανθρωποκεντρική ματιά, το έργο του δεν καταγράφει απλώς τα γεγονότα, αλλά δίνει φωνή στον άνθρωπο πίσω από την κρίση. Με φόντο τη νέα εποχή παγκόσμιων και εγχώριων κρίσεων, ο γλύπτης και καλλιτέχνης μιλά στο Newsbeast για την τέχνη ως κοινωνική πράξη, την ανάγκη διατήρησης της συλλογικής μνήμης, και τον ρόλο του καλλιτέχνη στο σήμερα.

-Δέκα χρόνια μετά τη δημόσια παρουσίαση του γλυπτού «Κρίση», η επικαιρότητα θεωρείτε ότι συνδέεται με τις συγκυρίες που σας ενέπνευσαν τότε;

Βρισκόμαστε στον ίδιο δρόμο. Οι παίκτες αλλάζουν, αλλά όχι η κατεύθυνση. Αναρωτιέμαι αν τείνουμε προς μια νέα οικονομική ύφεση ή προς μια νέα παγκόσμια οικονομική κρίση. Είναι γεγονός πως δεν μπορούμε να προβλέψουμε ούτε πόσο θα διαρκέσει η κρίση, ούτε πόσο θα βαθύνει τις ανισότητες ανάμεσά μας. Η ιστορία, αν εστιάσουμε, μας μαθαίνει πως οι κρίσεις είναι ένα κυκλικό φαινόμενο του τρόπου λειτουργίας της ελληνικής, της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας κοινωνίας. Για να βιώσουμε διαφορετικά αποτελέσματα σε μεγάλη κλίμακα, οφείλουμε να αλλάξουμε πρώτα τις πράξεις μας. Όταν οι κοινωνίες νικήσουν τα αίτια των κρίσεων, τότε το δημόσιο γλυπτό «Κρίση» θα βρεθεί εκτός επικαιρότητας και ίσως βλέπουμε σε αυτό τη νίκη επί των παθών μας.

-Ποιες αντιφάσεις ή εσωτερικές εντάσεις επιδιώξατε να αναδείξετε μέσα από το συγκεκριμένο γλυπτό;

Το γλυπτό «μιλά» στα θύματα των κρίσεων και στις οικογένειές τους με μορφή, πρόσωπο και συναισθήματα σε αντίθεση με τις στατιστικές, τα νούμερα και τα ποσοστά που ακούγαμε κατ’ επανάληψη την περίοδο 2009-2018. Προσκαλώ τον κόσμο να αφιερώσει λίγο χρόνο και να δει τη λεπτομέρεια στο πρόσωπο του ανθρώπου στο γλυπτό. Διχοτομήστε το, και εστιάστε σε ένα μέρος τη φορά. Κάθε πλευρά του έχει σχεδιαστεί για να σηματοδοτεί διαφορετικό συναίσθημα. Ο πόνος και η οργή, που είναι ταυτόχρονα αποτυπωμένα στο πρόσωπο του ανθρώπου στο δημόσιο γλυπτό «Κρίση», μιλούν βαθύτερα από λέξεις για το βίωμά μου καθώς και μεγάλου μέρους της κοινωνίας μας. Σε αντίφαση με ό,τι συντρίβεται, ο χρυσός μιλά για την αγιότητα, το αληθινό τέλος δρόμου για κάθε άνθρωπο.

-Υπήρξαν αντιδράσεις του κοινού μετά την τοποθέτηση του γλυπτού «Κρίση» σε δημόσιο χώρο, που σας εξέπληξαν ή σας προβλημάτισαν;

Με εξέπληξε θετικά το πόσο αγκάλιασε το γλυπτό η κοινωνία. Τόσο πολίτες, όσο και μεγάλες διεθνείς εταιρείες όπως η Mapei, η Knauf και η LaFarge στήριξαν τη δημιουργία του γλυπτού και τη συντήρησή του. Στα αποκαλυπτήρια είδα συνανθρώπους μας να ξεσπούν σε κλάματα χειροκροτώντας το έργο δίνοντάς μου δύναμη να συνεχίζω. Φυσικά, όταν δρας για το κοινό καλό, υπάρχουν συνέπειες. Στοχεύοντας τα δάχτυλα του γλυπτού που είναι και το πιο αδύναμο σημείο του, ένας βάνδαλος χτύπησε το γλυπτό τρεις φορές με σφυρί και η παρέα του τον βιντεογράφησε. Την τρίτη φορά, το σφυρί του έσπασε. Ο δικαστής τιμώρησε τον βάνδαλο με 18 μήνες, ακριβώς όσο χρόνο αφιέρωσα να δημιουργήσω το γλυπτό στο εργαστήριό μου στο Μαρούσι.

-Πώς αντιλαμβάνεστε τον ρόλο της τέχνης στη διαμόρφωση της συλλογικής συνείδησης σε περιόδους αναταραχής;

Σε περιόδους αναταραχής η τέχνη, όπως και η δημοσιογραφία, παίζουν ρόλο στην αναζήτηση, στην προστασία και στην ανάδειξη της αλήθειας. Σε συνεχή ζύμωση με την κοινωνία αφηγούνται τα ζητήματα, τα αδιέξοδα, αλλά και τις νίκες. Το να γνωρίζουμε τα ζητήματα και να μιλάμε ανοιχτά για αυτά είναι η αρχή της λύσης τους. Το να γνωρίζουμε τις νίκες των συνανθρώπων μας, όπως όταν ο Γιάννης Αντετοκούνμπο πήρε τη μεταγραφή στο NBA, ενισχύει τη δύναμή μας.

-Ποια είναι η άποψή σας για τα πρόσφατα περιστατικά βανδαλισμού στην Εθνική Πινακοθήκη;

Η βία γεννά βία. Όποιος είναι βάνδαλος, είτε είναι πολιτικός είτε πολίτης, ας έχει ποινικές ευθύνες. Αλλιώς η δικαιοσύνη δίνει χώρο στην αυτοδικία.

-Με ποιον τρόπο η πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα επηρεάζει τη θεματολογία και την καλλιτεχνική έκφραση;

Κάθε καλλιτέχνης άγει την πραγματικότητα, πολιτική και κοινωνική, στο μέσο που επιλέγει ακόμα και αν δεν το κάνει συνειδητά. Ζει, εμπνέεται και πράττει. Όσο διευρυμένη είναι η συνείδηση του καλλιτέχνη, τόσο η έμπνευσή του είναι διαυγής. Η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου το 2008, που ήταν ένα παιδί της γενιάς μου, πυροδότησε την αρχή μου στο μέσο της street art. Συμμετέχοντας σε φεστιβάλ πλάι στους AtomOne, Αρτέμιο, Hit, Insane, και Sake το μέσο αυτό έγινε κομμάτι μου. Το 2011, πήγα στη Θεσσαλονίκη για street art και να δω από κοντά έργα του Nar. Γνώρισα τους αγανακτισμένους. Ένας από αυτούς μου είπε την ιστορία του πατέρα του που αυτοκτόνησε λόγω τραπεζικών χρεών. Ο καρπός φυτεύτηκε. Μετά από μήνες, ξαπλωμένος στο κρεβάτι, στιγμές πριν αποκοιμηθώ, είδα νοερά την εικόνα του γλυπτού «Κρίση» και ξεκίνησα.

-Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης; Οφείλει να δίνει απαντήσεις ή αρκεί να δημιουργεί προβληματισμούς;

Οι καλλιτέχνες οφείλουμε να δημιουργούμε τέχνη όντας ειλικρινείς εκφραστές της έμπνευσής μας. Η έμπνευση δίνει τόσο απαντήσεις όσο και προβληματισμούς. Στην Ελλάδα ευεργέτης ήταν Θεός, όχι άνθρωπος. Σε μια στροφή του δρόμου, μπερδευτήκαμε και ξεκινήσαμε να χρησιμοποιούμε το επίθετο για ανθρώπους. Αντίστοιχα, η έμπνευση δεν είναι ιδιωτικό αποτέλεσμα. Οι καλλιτέχνες είναι το μέσο γείωσής της και ο ρόλος της τέχνης αλλάζει δυναμικά βάσει των αναγκών των κοινωνιών, όχι των επιθυμιών μας.

-Πώς φαντάζεστε το μέλλον της τέχνης, ιδιαίτερα σε εποχές έντονων προκλήσεων;

Σε όλες τις εποχές, το μέλλον μας διαμορφώνεται από τις τάσεις μας, οπότε θα αναφερθώ για τις τάσεις στη σύγχρονη τέχνη που γνωρίζω και ταιριάζουν με τη σημερινή μας συζήτηση. Το γλυπτό «Κρίση» επηρεάζει την υπάρχουσα κατάσταση των πραγμάτων στη σύγχρονη τέχνη από το 2015 εκφράζοντας το εδώ και τώρα. Εκφράζοντας τον πόνο αλλά και την ελπίδα. Εκφράζοντας την ελευθερία αλλά και τα δεσμά που φέρουμε. Αυτές οι τάσεις πιστεύω πως ολοένα και θα αυξάνονται στη σύγχρονη τέχνη.