Το επίσημο θέμα του φετινού Φόρουμ του Νταβός είναι – όπως θα ανέμενε κανείς – αόριστο: «Αναμορφώνοντας τον κόσμο». Το ανεπίσημο σύνθημα όμως, γράφει ο Γκίντεον Ράχμαν στους Financial Times είναι «η Αμερική επέστρεψε». Οι εκτιμήσεις ότι η αμερικανική οικονομία θα παρουσιάσει φέτος ρυθμό ανάπτυξης ίσο με 3% φέρνουν την Αμερική σε πλεονεκτική θέση για πρώτη φορά εδώ και χρόνια.
Η ανάκαμψη όμως της αμερικανικής οικονομίας δεν πρέπει να συγχέεται με την επιστροφή της στο πολιτικό προσκήνιο. Αντίθετα, η αργή υποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τον ρόλο του χωροφύλακα του πλανήτη είναι εμφανής.
«Οι ΗΠΑ δίνουν την εντύπωση ότι δεν επιθυμούν πλέον την ανάμιξή τους σε διεθνείς κρίσεις», δήλωσε πρόσφατα ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Λοράν Φαμπιούς. Το αποτέλεσμα είναι οι σύμμαχοί τους να αναγκάζονται να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα. Αυτό ισχύει ακόμη και για το Ισραήλ. Όπως επισήμανε πρόσφατα ο ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Άβιγκντορ Λίμπερμαν, «οι δεσμοί μεταξύ του Ισραήλ και των ΗΠΑ εξασθενούν. Οι Αμερικανοί έχουν πολλές προκλήσεις μπροστά τους». Ανάλογη προσέγγιση έχει υιοθετήσει και η Σαουδική Αραβία, που είναι πολύ ενοχλημένη με την αμερικανική απεμπλοκή.
Η απροθυμία του Μπαράκ Ομπάμα να εμπλακεί στρατιωτικά στον πόλεμο της Συρίας έχει τροφοδοτήσει τον ισχυρισμό ότι η Αμερική αποσύρεται από τη Μέση Ανατολή. Ανήσυχοι όμως εμφανίζονται και οι Ευρωπαίοι, που θεωρούν ότι η στροφή της Ουάσινγκτον προς την Ασία θα την απομακρύνει από το ΝΑΤΟ και τους ευρωπαίους εταίρους της.
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Ομπάμα θεωρούν ότι όλη αυτή η συζήτηση για την αμερικανική «απεμπλοκή» είναι υπερβολική και επισημαίνουν ότι η χώρα τους παίζει ηγετικό ρόλο στις ειρηνευτικές συνομιλίες για τη Συρία, στις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και στις προσπάθειες να επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Επιπλέον, λένε, οι ΗΠΑ παραμένουν ο βασικός εγγυητής της ασφάλειας της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και των χωρών της Ασίας και του Ειρηνικού.
Το βέβαιο είναι ότι η Αμερική του Ομπάμα είναι πιο απρόθυμη να χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική της ισχύ. Η τάση του νεοαπομονωτισμού που κυριαρχεί στη χώρα φάνηκε και από μια νέα δημοσκόπηση του Pew Research Center. Το 52% των Αμερικανών θεωρεί ότι η χώρα τους πρέπει να κοιτάζει τη δουλειά της και να αφήνει τις άλλες χώρες να πορεύονται μόνες τους όπως μπορούν καλύτερα. Μόνο το 38% διαφωνεί.
Σύμφωνα με τον Μπρους Στόουκς του Pew, πρόκειται για μια πρωτοφανή έλλειψη υποστήριξης προς την αμερικανική εμπλοκή με τον υπόλοιπο κόσμο. Η εμφανής αυτή επιφύλαξη παρατηρείται και στην ελίτ: το Pew διαπίστωσε ανάλογα ποσοστά και στα μέλη του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
Δεν είναι δύσκολο να ανακαλυφθούν οι λόγοι γι’ αυτή τη στροφή της Αμερικής προς τον εαυτό της, γράφει ο Ράχμαν. Ο ένας είναι η οικονομική κρίση. Ο άλλος είναι τα τραύματα από τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Δεν πρέπει να υποτιμάται όμως και η επανάσταση των σχιστολιθικών πετρωμάτων, που γέννησε την ελπίδα της ενεργειακής ανεξαρτησίας της Αμερικής.
Δεν αποκλείεται η απομονωτιστική διάθεση της Αμερικής να αποδειχθεί μια φάση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν περάσει από αντίστοιχες περιόδους μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά το Βιετνάμ. Και στις δύο περιπτώσεις, οι διεθνείς εξελίξεις την ανάγκασαν να επιστρέψει στο προσκήνιο. Μια δυναμική ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας μπορεί να γεννήσει και πάλι μια διάθεση εξωτερίκευσης. Είναι όμως εξίσου πιθανό η στροφή προς τη μη-επέμβαση να είναι διαρθρωτικού και όχι κυκλικού χαρακτήρα. Και να αντανακλά την προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα, όπου αναδύονται νέες οικονομικές δυνάμεις, και ιδιαίτερα η Κίνα.
Προς το παρόν, πάντως, αυτός που προσαρμόζεται στην αμερικανική στροφή είναι ο υπόλοιπος κόσμος. «Κανείς δεν μπορεί να συγκριθεί με τους Αμερικανούς από στρατιωτική άποψη», παρατήρησε ο Φαμπιούς. «Αν λοιπόν οι Αμερικανοί δεν μπορούν ή δεν θέλουν να επεμβαίνουν, ο κίνδυνος είναι μεγάλες κρίσεις να συντηρούνται».
Αυτό είναι ήδη φανερό, από τη Συρία ως τα Νησιά Σενκάκου και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Κι ίσως είναι μια σκέψη που θα απασχολήσει τους συνέδρους στο Νταβός.
