Από πού εμπνεύστηκαν το σχέδιο που ισοπεδώνει τους Έλληνες

Από το μηδέν θα υπολογιστούν οι συντάξεις των ήδη συνταξιούχων και πλέον όλες θα καταβάλλονται από ένα υπέρ – ταμείο, με στόχο να υπάρξει εξοικονόμηση και να μειωθούν οι συντάξεις, χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Το πόρισμα της επιτροπής των 12 σοφών του Γιώργου Κατρούγκαλου είναι ξεκάθαρο και φέρνει δραματικές αλλαγές για όλους τους Έλληνες, σημαντικές μειώσεις στις συντάξεις και ανατροπές για τους ήδη συνταξιούχους, ενώ αίσθηση προκαλεί ότι το πόρισμα εμπνεύστηκε ακόμη και απο χώρες όπως η Τουρκία, η Λετονία, το Κιργιστάν και η Πολωνία.

Ακόμη και αν δεν υιοθετηθεί στο σύνολό του – όπως για παράδειγμα τα εισοδηματικά κριτήρια για τη σύνταξη – φέρνει μια νέα εποχή για όλους τους ασφαλισμένους  σε συνδυασμό με τις ήδη ψηφισμένες ρυθμίσεις για την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και τις ποινές στις πρόωρες συντάξεις από τις 19/8/2015.

Σε κάθε περίπτωση το δεδομένο είναι ένα. Το νέο ασφαλιστικό θα στηριχθεί στις προτάσεις που έδωσαν χθες τα μέλη της λεγόμενης «επιτροπής σοφών» στον υπουργό Εργασίας.

Μέσα στον Νοέμβριο ο κ. Κατρούγκαλος θα πρέπει να καταθέσει το νέο νόμο στη Βουλή που θα συνδιαμορφωθεί με τους δανειστές.

Το μοντέλο για το νέο ασφαλιστικό -έτσι όπως το εισηγείται η επιτροπή- αλλάζει τον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων για όσους αποχωρούν από 1ης/9/2015, φέρνει ανατροπές στον υπολογισμό των ασφαλιστικών εισφορών, ενώ καθιερώνει εισοδηματικά, περιουσιακά, ακόμη και οικογενειακά κριτήρια για την κατώτατη σύνταξη.

Το πόρισμα δεν ήταν ομόφωνο, καθώς πληροφορίες λένε πως δύο από τα μέλη της επιτροπής, ο Δημ. Μπούρλος και ο Ξεν. Κοντιάδης,  διαφώνησαν πλήρως και αρνήθηκαν να το υπογράψουν, καθώς διατύπωσαν εναλλακτικές προτάσεις που όμως δεν συμπεριλήφθηκαν στη νέα «αρχιτεκτονική» του συστήματος.

Η νέα αυτή αρχιτεκτονική του συστήματος προβλέπει την καταβολή Εθνικής Σύνταξης καλυπτόμενης από τη γενική φορολογία και αναλογικής με βάση ατομικούς λογαριασμούς για κάθε ασφαλισμένο και νοητή κεφαλαιοποίηση (NBG).

Παράλληλα, προβλέπεται η εφαρμογή ενιαίων κανόνων και ποσοστών αναπλήρωσης για παλαιούς και νέους ασφαλισμένους, με μεγάλους χαμένους τους ασφαλισμένους για πρώτη φορά, πριν από το 1993, που θα υποστούν σημαντικές μειώσεις συντάξεων.

Σύμφωνα με μέλη της επιτροπής που συνέταξαν τις προτάσεις, οι αλλαγές που δρομολογούνται περιλαμβάνουν:

-Υπολογισμό όλων των νέων συντάξεων βάσει του χρόνου πληρωμής εισφορών με επιτοκιακή αναπροσαρμογή και μείωση του ποσοστού αναπλήρωσης, δηλαδή του ποσοστού του μισθού που θα παίρνουν οι ασφαλισμένοι από τη σύνταξή τους, στο 50% με 55%. Η αναπλήρωση αυτή θα ισχύσει για όλους τους ασφαλισμένους που θα συνταξιοδοτηθούν από 1ης/9/2015 και μετά.

-Ανακαθορισμός των καταβαλλόμενων συντάξεων μέχρι το 2009. Εξετάζεται να χρησιμοποιηθεί ένας ειδικός αναλογικός συντελεστής που θα δείχνει το ποσοστό αναπλήρωσης μιας σύνταξης το 2009 και το ποσοστό που έχει πέσει σήμερα μετά τις μειώσεις του Μνημονίου. Αν είναι κάτω από 50% ή 55%, δεν θα έχει άλλη περικοπή, ενώ τα ποσά άνω του 55% θα κοπούν. Η σύγκριση του παλιού με το νέο ποσοστό αναπλήρωσης θα φέρει μειώσεις σε όλους τους συνταξιούχους, με αποδοχές από 700 ευρώ και πάνω.

Για την ώρα σε διάψευση του ενδεχόμενου εισαγωγής εισοδηματικών κριτηρίων στην απονομή των συντάξεων, προέβη στη Βουλή ο υπουργός Εργασίας, Γιώργος Κατρούγκαλος, επαναλαμβάνοντας ότι η πρόταση της Επιτροπής Σοφών δεν αποτελεί την τελική πρόταση της κυβέρνησης, αλλά την έναρξη δημόσιου διαλόγου για το ασφαλιστικό.

Σε παρέμβασή του στη συζήτηση του νομοσχεδίου για τα προαπαιτούμενα της νέας δανειακής σύμβασης, ο υπουργός Εργασίας ανέφερε πως το ασφαλιστικό σύστημα θα είναι ένα «δημόσιο αναδιανεμητικό σύστημα», που θα φροντίζει και θα προστατεύει τους πλέον αδύναμους και δεν θα έχει κεφαλαιοποιητικά χαρακτηριστικά.

Από πού εμπνεύστηκαν οι 12 σοφοί

Οι προτάσεις της Επιτροπής Σοφών στο ασφαλιστικό οδηγούν σε ενοποιήσεις ταμείων.

Ειδικότερα προτείνεται:

-Ή να δημιουργηθεί ένα ταμείο μαμούθ για δημόσιους και ιδιωτικούς υπαλλήλους, για αγρότες και ελεύθερους επαγγελματίες

-Ή να δημιουργηθούν τρία υπέρ ταμεία ένα ταμείο για εργαζόμενους σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, ένα ταμείο για ελεύθερους επαγγελματίες, δηλαδή γιατρούς, μηχανικούς, δικηγόρους, εμπόρους, βιοτέχνες και ένα ταμείο για τους αγρότες.

Το 31 σελίδων κείμενο του πορίσματος της Επιτροπής Σοφών για το ασφαλιστικό περιγράφει τις βασικές προτάσεις για τη ριζική αλλαγή του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και προτείνει τη δημιουργία ατομικού κουμπαρά για κάθε έναν ασφαλισμένο στον οποίο θα συγκεντρώνονται οι ατομικές εισφορές.

Μεταξύ άλλων, μία από τις βασικές ανατροπές αφορά στην εγγυημένη, βασική σύνταξη που δεν έχει καθοριστεί καθώς σύμφωνα με την πρόταση των Σοφών, που θα απονέμεται θα συνδέεται με την περιουσία, δηλαδή θα συνυπολογίζονται εισοδήματα από ενοίκια, μερίσματα, επενδύσεις και καταθέσεις – εισοδήματα, που θα μειώνουν τη σύνταξη και ατομικά και οικογενειακά. Πάντως ο υπουργός Εργασίας διέψευσε ότι θα ισχύουν εισοδηματικά κριτήρια.

Ως εκ τούτου, η κατώτατη εθνική σύνταξη θα είναι εγγυημένη μόνο για τους φτωχούς καθώς όσο μεγαλύτερο είναι το εισόδημα, τόσο μικρότερη θα είναι η βασική σύνταξη, η οποία μπορεί να καταλήγει και σε μηδέν ευρώ.

Όπως αναφέρεται στο πόρισμα οι 12 σοφοί μελέτησαν όσα ισχύουν σε άλλες χώρες, όμως φαίνεται ότι επικεντρώθηκαν σε χώρες με συγκεκριμένη κατεύθυνση για να οδηγηθούν στο πόρισμά τους. Δηλαδή στη Σουηδία που σταθµίζει τα δεδοµένα µακροζωΐας και τη νοητή κεφαλαιοποίηση, αλλά και χώρες όπως το Κιργιστάν και την Πολωνία. Βέβαια αυτές οι χώρες έκαναν τις αλλαγές προ 20ετίας και σαφώς προ κρίσης.

Όπως αναφέρεται στο πόρισμα: «Την ανάγκη άµεσων µεταρρυθµίσεων συνειδητοποίησαν αρκετές αναπτυγµένες χώρες, µε πρωτοπόρο τη Σουηδία. Αυτή προχώρησε στο σχεδιασµό ενός βιώσιµου συνταξιοδοτικού συστήµατος που σταθµίζει τα δεδοµένα µακροζωΐας και προστασίας των δικαιωµάτων κάθε γενεάς».

Εκτός από τη Σουηδία το σύστηµα καθορισµένων εισφορών µε νοητή κεφαλαιοποίηση υιοθετήθηκε και από άλλες χώρες, όπως η Ιταλία (1995), η Λετονία (1996), το Κιργιστάν (1997) και Πολωνία (1999).

Πρόκειται για παραλλαγή του συστήµατος καθορισµένων εισφορών που χρησιµοποιεί την αναδιανεµητική µέθοδο χρηµατοδότησης. Οι παροχές
δεν υπολογίζονται από µαθηµατικό τύπο που βασίζεται στο ύψος της µισθοδοσίας και στα έτη εργασίας, αλλά στο κεφάλαιο που έχει συσσωρευθεί στο λογαριασµό του εργαζοµένου κατά τη χρονική στιγµή της αποχώρησης από την εργασία. Τα κεφάλαια που συσσωρεύονται από τις κρατήσεις µισθοδοσίας χρησιµοποιούνται για να χρηµατοδοτήσουν τωρινούς συνταξιούχους. ∆ηµιουργείται όµως και ένας νοητός ατοµικός λογαριασµός για κάθε εργαζόµενο. Ο λογαριασµός αυτός πιστώνεται χωρίς όµως να γίνεται πραγµατική κατάθεση των εισφορών (συµπεριλαµβανοµένων και των εργοδοτικών εισφορών), οι οποίες όπως προαναφέρθηκε χρησιµοποιούνται για την πληρωµή των ήδη συνταξιοδοτηµένων. Όταν φθάσει η ώρα συνταξιοδότησης των εργαζοµένων, τότε οι παροχές (συντάξεις) τους συνδέονται άµεσα µε το ποσό των νοητών λογαριασµών, το οποίο µετατρέπεται σε ράντα (ισόβια σύνταξη), ανάλογα µε το προσδόκιµο ζωής κατά τη συνταξιοδότηση.

Το πόρισμα προτείνει ένα υπέρ ταμείο. Όπως αναφέρει συγχωνεύσεις παρατηρούνται τελευταία σε πολλές χώρες, όπως το Ηνωµένο Βασίλειο (1990, 1999), η Κροατία (1998, 1999), η Ρουµανία (2001), η Τουρκία (2006), η Ολλανδία (2006), η Σουηδία (2010), η Ιταλία 2012, η ∆ανία (2012), η Γαλλία (2014) και άλλες. \

Άλλοτε πρόκειται για συγχώνευση φορέων, άλλοτε για ενοποίηση προϋπολογισµών µε ξεχωριστά κεφάλαια, άλλοτε για ενοποίηση συναφών
διοικητικών υπηρεσιών και άλλοτε για συνέργειες µε µη συναφείς µονάδες για την αξιοποίηση οικονοµιών κλίµακος.

Σε κάποια σχήµατα, όπως αυτά της Σουηδίας και της Πολωνίας, υπάρχει πρόβλεψη για τη δηµιουργία αποθεµατικών κεφαλαίων.

Για τα ποσοστά αναπλήρωσης στη Λετονία, µια εκτίµηση είναι ότι η νέα σύνταξη θα αναπληρώσει το 50% των αποδοχών προ-φόρου και το 75% µετά-φόρου. Σε κάποιες χώρες, αναµένεται τα ποσοστά αναπλήρωσης να µειωθούν µε την πάροδο του χρόνου.

Όλες οι χώρες µε σχήµατα NDC, εκτός της Ιταλίας, έχουν εφαρµόσει ένα τύπο ελάχιστης σύνταξης. Οι παροχές αυτές χρηµατοδοτούνται από τα έσοδα του γενικού προϋπολογισµού και προορίζονται για την εξασφάλιση µιας ελάχιστης συνταξιοδοτικής παροχής στους χαµηλόµισθους εργαζοµένους.

Στην Ιταλία, σύµφωνα µε τη µεταρρύθµιση Dini (σύστηµα ΝDC), δεν υπάρχει ελάχιστη σύνταξη. Προβλέπεται ένα χρηµατικό βοήθηµα σε όσους έχουν ηλικία άνω των 65 ετών και πληρούν συγκεκριµένα κριτήρια.

Στη Σουηδία, η πλήρης ελάχιστη σύνταξη εξασφαλίζει εισόδηµα ισοδύναµο µε το ένα τρίτο του µέσου µισθού.

Τα σχήµατα νοητής κεφαλαιοποίησης είναι σχεδιασµένα έτσι ώστε να ευνοούν όσους παραµένουν στην εργασία για περισσότερα χρόνια και να «τιµωρούν» όσους αποχωρούν νωρίτερα από την εργασία. Στην Ιταλία, για παράδειγµα, το ποσοστό αναπλήρωσης (62%) είναι το ίδιο στο νέο σύστηµα (αναθεώρηση Dini) όπως και στο παλαιό (αναθεώρηση Amato) στην ηλικία τω 62 ετών µε 37 χρόνια εισφορών. Το ποσοστό
αναπλήρωσης όµως για όσους παραµείνουν στην εργασία µέχρι την ηλικία των 65 ετών (µε 40 χρόνια εισφορών) από 66% στην αναθεώρηση
Amato γίνεται 74% στην αναθεώρηση Dini (νέο σύστηµα). Κατά τον ίδιο τρόπο, όσον αφορά την «πρόωρη» συνταξιοδότηση, δηλαδή στην ηλικία των 57 ετών και 35 χρόνια εισφορών, το ποσοστό αναπλήρωσης είναι χαµηλότερο στο νέο σύστηµα (50% έναντι 59%).