Η απόφαση για τη δημιουργία κοινών ομολόγων στην ΕΕ μπορεί να ενισχύσει την ενότητα της Ευρώπης σε μια εποχή που η ασφάλεια της ηπείρου βρίσκεται σε κίνδυνο. Αν και η έκδοση χρέους μπορεί να μην φαίνεται ως άμεσο ζήτημα, οι υποστηρικτές μιας πιο ενοποιημένης ΕΕ θεωρούν τα ομόλογα για την αναδιοργάνωση των στρατευμάτων ως κρίσιμης σημασίας για την επίτευξη του ομοσπονδιακού τους οράματος.
Όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το Politico, η επιμονή του Ντόναλντ Τραμπ ότι η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για τη δική της περιφερειακή ασφάλεια και να προσφέρει εγγυήσεις στην Ουκρανία απέναντι στη Ρωσία, πιέζει την ΕΕ να συγκεντρώσει χρήματα γρήγορα για στρατιωτικές επενδύσεις. Μόλις έξι εβδομάδες μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον αμερικανό πρόεδρο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε σχέδιο για τη συγκέντρωση 150 δισεκατομμυρίων ευρώ μέσω κοινών ομολόγων για την αγορά όπλων από την Ευρώπη. Το ποσό αυτό είναι τεράστιο για τα δεδομένα της ΕΕ και ξεπερνά τις συνολικές στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας για το 2025.
Το θέμα της έκδοσης χρέους θα συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών της ΕΕ, την Πέμπτη στις Βρυξέλλες, και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει αντίσταση. Στο παρελθόν, χώρες με αυστηρή δημοσιονομική πολιτική, όπως η Ολλανδία, είχαν αντιταχθεί στην κοινή δανειοδότηση, όμως η υποστήριξη της Γερμανίας έχει αλλάξει τη δυναμική της συζήτησης. Η ΕΕ τώρα συμφωνεί στην ανάγκη να ξοδευτούν σημαντικά ποσά για την ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων.
Για τους υποστηρικτές μιας ισχυρότερης ΕΕ, η έκδοση κοινών ομολόγων τους φέρνει πιο κοντά στη φιλοδοξία τους για μια «Χαμιλτωνιανή στιγμή» – αναφορά στις προσπάθειες του πρώτου υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, Αλεξάντερ Χάμιλτον, ο οποίος βοήθησε να ενοποιηθούν οι ΗΠΑ μέσω της ενοποίησης των χρεών των διαφορετικών πολιτειών σε ομοσπονδιακά ομόλογα το 1790.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ αντλεί κοινό χρέος. Υπήρξε σημαντική επένδυση κατά την πανδημία της Covid-19 για να στηριχθεί η ευρωπαϊκή οικονομία. Ωστόσο, εκείνη η συμφωνία χρειάστηκε σχεδόν πέντε μήνες σκληρών διαπραγματεύσεων.
Η ανάγκη για επανεξοπλισμό αποτελεί μια μακροπρόθεσμη στρατηγική επαναπροσδιορισμού του τι σημαίνει η Ευρώπη και τα 150 δισεκατομμύρια ευρώ αναμένονται να είναι μόνο το πρώτο βήμα.
Ανακοινώνοντας το σχέδιο για κοινό χρέος, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι η ανταπόκριση από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες στην «εποχή του επανεξοπλισμού» ήταν «ηχηρή και σαφής». «Η πραγματική ερώτηση μπροστά μας είναι αν η Ευρώπη είναι έτοιμη να ενεργήσει όσο αποφασιστικά επιβάλλει η κατάσταση. Και αν η Ευρώπη είναι έτοιμη και ικανή να ενεργήσει με την ταχύτητα και τη φιλοδοξία που απαιτούνται», είπε σε ομιλία της, τονίζοντας ότι «αυτή είναι η στιγμή για την Ευρώπη. Και είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε».
Η έκδοση ομολόγων θα επιτρέψει στην Επιτροπή να δανείσει χρήματα στις χώρες-μέλη για την αγορά όπλων, τα οποία οι πρωτεύουσες θα αποπληρώσουν στις Βρυξέλλες.
Παράλληλα, η πολιτική αναδιάρθρωση στη μεγαλύτερη οικονομία της Ένωσης, τη Γερμανία, σημαίνει ότι η παραδοσιακά αυστηρή χώρα έχει αλλάξει στάση απέναντι στο χρέος, για να χρηματοδοτήσει τον εκσυγχρονισμό του υποεξοπλισμένου στρατού της. Αυτό δείχνει, επίσης, μια νέα γερμανική θετική στάση στη χρηματοδότηση επενδύσεων σε ευρωπαϊκή κλίμακα.
Αυτές οι αλλαγές είναι δύσκολο να αντιστραφούν, ακόμα και αν η ειρήνη επιστρέψει.
«Λόγω των απειλών για την ελευθερία και την ειρήνη στην ήπειρό μας, το «ό,τι χρειάζεται» πρέπει τώρα να ισχύει και για την άμυνά μας», είπε ο εκλεγμένος καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, νωρίτερα αυτόν τον μήνα.
«Αυτό που συνέβη στη Γερμανία είναι μια τεράστια αλλαγή», δήλωσε ο Φλόριαν Σούστερ-Τζόνσον του Dezernat Zukunft, ενός μη κομματικού οικονομικού think tank του Βερολίνου. «Και αυτή η αλλαγή θα έχει πολύ, πολύ σοβαρές συνέπειες για την ευρωπαϊκή πολιτική».
Ο Guntram Wolff, ανώτερος συνεργάτης του Bruegel, είπε ότι η κίνηση της ΕΕ θα μπορούσε να αποδειχθεί εξίσου θεμελιώδης με τη «Χαμιλτωνιανή στιγμή» που επιτάχυνε τη μετατροπή των ΗΠΑ από μια χαλαρή συνομοσπονδία πολιτειών σε κράτος-έθνος με κεντρικές δαπάνες. «Αν αυτό συμβεί, περισσότερη στρατιωτική ολοκλήρωση μαζί με περισσότερη κοινή χρηματοδότηση, τότε δημιουργούμε μια εντελώς νέα ΕΕ», είπε. «Αυτό είναι πραγματικά μια υπερ-Χαμιλτωνιανή στιγμή».
Η σύζευξη της χρηματοδότησης με τον πόλεμο έχει μια μακρά ιστορία. Τα όπλα είναι ακριβά και οι κυβερνήσεις αναζητούν νέους τρόπους για να αντλήσουν χρηματοδότηση σε περιόδους πολέμου. Αυτές οι καινοτομίες συνήθως παραμένουν ακόμα και μετά την παρέλευση της έκτακτης ανάγκης.
Η ανάγκη για αναπροσαρμογές στη δημοσιονομική πολιτική έγινε επίσης επιτακτική λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Η χαλάρωση του δημοσιονομικού περιορισμού της Γερμανίας για τις στρατιωτικές δαπάνες, ενώ αρχικά φαίνεται να είναι αυστηρά εθνική απόφαση, υποδηλώνει μια αλλαγή στη δημοσιονομική στάση της χώρας και μια επιθυμία για περαιτέρω επενδύσεις σε ευρωπαϊκή κλίμακα.
Οι τελευταίες εξελίξεις στην ΕΕ ίσως να σημαίνουν σημαντική αλλαγή προς μια πιο ενωμένη ΕΕ, με κοινές στρατιωτικές επενδύσεις που φέρνουν τις χώρες πιο κοντά στην επίτευξη μιας ένωσης που παλαιότερα φαινόταν αδιανόητη.
Το μέλλον δείχνει αβέβαιο, αλλά η πρόσφατη συμφωνία της Επιτροπής για την έκδοση χρέους είναι ένα σημαντικό βήμα προς τα μπροστά για την ΕΕ.
