Με την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής να αποτελεί το μεγάλο στοίχημα της κυβέρνησης, το οικονομικό επιτελείο στοχεύει στη μείωση του κενού ΦΠΑ από 15% που υπολογίζεται ότι είναι σήμερα στο 9% έως το 2026 φτάνοντας έτσι το μέσο ευρωπαϊκό όρο. Η μείωση του ελλείμματος ΦΠΑ κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες, με βάση τα σημερινά δεδομένα, θα οδηγήσει σε αύξηση των εσόδων του ΦΠΑ κατά 2 δισ. ευρώ με ανώτερο στέλεχος του οικονομικού επιτελείου να αναφέρει ότι το ποσό αυτό θα μπορούσε να επιστραφεί στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις με τη μορφή νέων μόνιμων φοροελαφρύνσεων.
Η έκρηξη των ηλεκτρονικών συναλλαγών ειδικά με την επέλαση της πανδημίας, τα νέα ψηφιακά εργαλεία (ηλεκτρονικά βιβλία myDATA, ηλεκτρονικά τιμολόγια) αλλά και οι έξυπνοι φορολογικοί έλεγχοι και διασταυρώσεις με τη συνδρομή της τεχνητής νοημοσύνης συνέβαλαν στη συρρίκνωση της τρύπας του ΦΠΑ κατά 8,4 ποσοστιαίες μονάδες από το 2019 μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν, το κενό ΦΠΑ (τα έσοδα δηλαδή που χάνονται κυρίως λόγω φοροδιαφυγής) από 23,4% που ήταν το 2019, μειώθηκε στο 19,7% το 2020 για να διαμορφωθεί σήμερα περίπου στο 15% με βάση τους υπολογισμούς του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Η συρρίκνωση του κενού ΦΠΑ έχει φέρει στα κρατικά ταμεία έσοδα 2,5 δισ. ευρώ. Συγκεκριμένα έχουν ανακτηθεί 2 δισ. ευρώ από το ΦΠΑ, ενώ ο περιορισμός της φοροδιαφυγής συνέβαλε στην εμφάνιση αυξημένων εισοδημάτων που έφεραν στα κρατικά ταμεία επιπλέον έσοδα 500 εκατ. ευρώ από το φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων.
Η μείωση του κενού ΦΠΑ στο 9% έως το 2026 στην οποία στοχεύει η κυβέρνηση εκτιμάται ότι θα προκύψουν επιπλέον έσοδα τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ τα οποία θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν νέες ελαφρύνσεις για νοικοκυριά και επιχειρήσεις όπως μείωση των συντελεστών ΦΠΑ ή περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών εισφορών.
Σημειώνεται ότι η χώρα μας το 2019 ήταν ουραγός μαζί με τη Ρουμανία και τη Μάλτα, καταγράφοντας τις μεγαλύτερες απώλειες ΦΠΑ, ενώ το 2020 η κατάσταση σταδιακά αλλάζει και από τις τελευταίες θέσεις η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες σε ό,τι αφορά τη μείωση φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ, μαζί τη Γερμανία την Ουγγαρία και τις Κάτω Χώρες. Την καλύτερη εικόνα εμφανίζουν η Φινλανδία (1,3%), η Εσθονία (1,8%) και η Σουηδία (2%). Σε απόλυτους αριθμούς, το μεγαλύτερο έλλειμμα ΦΠΑ καταγράφεται σε Ιταλία με 26,2 δισ. ευρώ και στη Γαλλία με 14 δισ. ευρώ.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση η σημαντική μείωση του 2020, προέρχεται κυρίως από την ουσιαστική αύξηση της συμμόρφωσης, εξαιτίας και της μείωσης φορολογικών συντελεστών από την κυβέρνηση. Το έλλειμμα ΦΠΑ στην Ελλάδα αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται με υψηλότερους ρυθμούς, της τάξεως των 5,7 ποσοστιαίων μονάδων το 2021 κυρίως λόγω αύξησης της συμμόρφωσης. Το κενό λόγω μη συμμόρφωσης μειώθηκε κατά 5,1 ποσοστιαίες μονάδες, δεδομένης της εντατικοποίησης των μέτρων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της ενίσχυσης της συμμόρφωσης.
Στο μέτωπο της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής το κυβερνητικό σχέδιο δράσης προβλέπει 8 δραστικές παρεμβάσεις:
- Ολοκλήρωση της διασύνδεσης 450.000 ταμειακών μηχανών με τα POS τους πρώτους μήνες του 2024, πράγμα που σημαίνει ότι θα πιστοποιείται ότι κάθε συναλλαγή POS θα καταγράφεται στην ταμειακή μηχανή και τα δεδομένα θα διαβιβάζονται σε σχεδόν πραγματικό χρόνο στην ΑΑΔΕ.
- Υποχρεωτική χρήση ηλεκτρονικών τιμολογίων που θα δώσει τη δυνατότητα στις ελεγκτικές αρχές να διασταυρώνουν και να επαληθεύουν τις συναλλαγές σε πραγματικό χρόνο.
- Καθολική εφαρμογή των ηλεκτρονικών βιβλίων (myDATA). Τα έσοδα που δηλώνονται δεν μπορεί να υπολείπονται από αυτά που προκύπτουν από την ηλεκτρονική πληροφόρηση (myDATA, ταμειακές-POS), ενώ ως τιμολόγια εξόδων θα προσμετρώνται για φορολογικούς σκοπούς μόνο όσα έχουν διαβιβαστεί ηλεκτρονικά στο myDATA. Η επέκταση του myDATA βρίσκεται σε εξέλιξη και η πλήρης εφαρμογή θα ολοκληρωθεί εντός του 2024.
- Επέκταση της υποχρεωτικής κατοχής συστήματος ηλεκτρονικών πληρωμών (EFT/POS) στους υπόλοιπους κλάδους της λιανικής αγοράς που σήμερα εξαιρούνται.
- Υποχρεωτικά μόνο με τραπεζικά μέσα πληρωμής οι αγοραπωλησίες ακινήτων. Στα συμβόλαια θα αναγράφεται υποχρεωτικά η εξόφληση του τιμήματος μεταβίβασης αποκλειστικά με τραπεζικά μέσα πληρωμής. Στόχος, να καταργηθεί η δυνατότητα αγοράς ακινήτων με μετρητά, η οποία συντηρεί φαινόμενα φοροδιαφυγής και ξεπλύματος βρώμικου χρήματος.
- Ενεργοποίηση του ψηφιακού δελτίου αποστολής πιλοτικά από τις αρχές του 2024 και σε πλήρη εφαρμογή πριν από το τέλος του ίδιου έτους) με στόχο να γίνεται σε πραγματικό χρόνο η παρακολούθηση των διακινούμενων αγαθών.
- Αύξηση του προστίμου για τη χρήση μετρητών άνω των 500 ευρώ, σε ποσό διπλάσιο της συναλλαγής, με ενίσχυση των ελέγχων για εφαρμογή του μέτρου μέσω ψηφιακής πληροφόρησης.
- Υποχρεωτική πληρωμή της πλειονότητας των κοινωνικών και προνοιακών επιδομάτων (επιδόματα τέκνων, επίδομα γέννησης, επιδόματα ανεργίας) μέσω χρεωστικών καρτών με στόχο να αποκλεισθεί η διοχέτευση των επιδομάτων προς την παραοικονομία.
