Αρχαιολόγοι έχουν βρει αποδείξεις για τον μεγαλύτερο γνωστό σεισμό στην ανθρώπινη ιστορία – έναν τρομακτικό μεγασεισμό μεγέθους 9,5 βαθμών που προκάλεσε τσουνάμι μήκους 8.000 χιλιομέτρων και ώθησε τους ανθρώπινους πληθυσμούς να εγκαταλείψουν τις κοντινές ακτές για 1.000 χρόνια, σύμφωνα με μια νέα μελέτη.
Ο σεισμός σημειώθηκε πριν από περίπου 3.800 χρόνια στη σημερινή βόρεια Χιλή, όταν μια ρήξη τεκτονικής πλάκας σήκωσε την ακτογραμμή της περιοχής. Το επακόλουθο τσουνάμι ήταν τόσο ισχυρό, που δημιούργησε κύματα ύψους 20 μέτρων και ταξίδεψε μέχρι τη Νέα Ζηλανδία, όπου εκτόξευσε ογκόλιθους μεγέθους αυτοκινήτου εκατοντάδες χιλιόμετρα στην ενδοχώρα, διαπίστωσαν οι ερευνητές.
Μέχρι τώρα, ο μεγαλύτερος σεισμός που είχε καταγραφεί ποτέ ήταν ο σεισμός της Βαλντίβια το 1960, ο οποίος έπληξε τη νότια Χιλή με μέγεθος μεταξύ 9,4 και 9,6 βαθμών, σκοτώνοντας έως και 6.000 ανθρώπους και στέλνοντας τσουνάμι στον Ειρηνικό Ωκεανό. Το ρήγμα που προκάλεσε τον σεισμό της Βαλντίβια ήταν τεράστιο, εκτεινόμενο σε μήκος έως και 800 χιλιόμετρα (500 μίλια). Αλλά, όπως περιγράφουν οι επιστήμονες σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στις 6 Απριλίου στο περιοδικό Science Advances, ο πρόσφατα ανακαλυφθείς αρχαίος μεγασεισμός ήταν ακόμη μεγαλύτερος, προερχόμενος από ένα ρήγμα μήκους περίπου 1.000 χλμ..
«Είχε θεωρηθεί ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει ένα γεγονός αυτού του μεγέθους στο βόρειο τμήμα της χώρας, απλώς και μόνο επειδή δεν μπορούσε να υπάρξει ένα ρήγμα αρκετά μεγάλου μήκους», ανέφερε σε δήλωσή του ο συν-συγγραφέας της μελέτης Τζέιμς Γκοφ, γεωλόγος στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον στην Αγγλία.
Τι είναι ο σεισμός μεγαθραύσματος
Όπως και ο σεισμός της Βαλντίβια, ο αρχαίος σεισμός ήταν σεισμός μεγαθραύσματος, ο ισχυρότερος τύπος σεισμού στον κόσμο. Αυτοί οι σεισμοί συμβαίνουν όταν μια από τις τεκτονικές πλάκες της Γης πιέζεται, ή βυθίζεται, κάτω από μια άλλη. Οι δύο πλάκες τελικά ασφαλίζονται στη θέση τους με τριβή, αλλά οι δυνάμεις που προκάλεσαν τη σύγκρουση των πλακών συνεχίζουν να συσσωρεύονται. Τελικά, συγκεντρώνονται τόσες μεγάλες τάσεις που το σημείο επαφής μεταξύ των πλακών σχίζεται, δημιουργώντας ένα γιγαντιαίο ρήγμα και απελευθερώνοντας ενέργεια με τη μορφή καταστροφικών σεισμικών κυμάτων.
Αποδείξεις για τον γιγάντιο σεισμό βρέθηκαν σε θαλάσσια και παράκτια αντικείμενα – όπως παράκτιες αποθέσεις (ογκόλιθοι, βότσαλα και άμμος που προέρχονται από παράκτιες περιοχές) και θαλάσσια πετρώματα, όστρακα και θαλάσσια ζωή – που οι ερευνητές ανακάλυψαν μετατοπισμένα μακριά στην ενδοχώρα στην έρημο Ατακάμα της Χιλής.
«Βρήκαμε στοιχεία από θαλάσσια ιζήματα και πολλά θηρία που θα ζούσαν ήσυχα στη θάλασσα πριν εκτοπιστούν στην ενδοχώρα», δήλωσε ο Goff στην ανακοίνωση. «Και τα βρήκαμε όλα αυτά πολύ ψηλά και πολύ μακριά στην ενδοχώρα, οπότε δεν θα μπορούσε να ήταν καταιγίδα που τα έβαλε εκεί».
Για να αποκτήσουν μια καλύτερη αίσθηση του τι έφερε αυτές τις αποθέσεις τόσο μακριά από τη θάλασσα, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ραδιοχρονολόγηση. Η μέθοδος αυτή περιλαμβάνει τη μέτρηση των ποσοτήτων του άνθρακα 14, ενός ραδιενεργού ισοτόπου άνθρακα, που βρίσκεται στο εσωτερικό ενός υλικού για να προσδιοριστεί η ηλικία του. Καθώς ο άνθρακας 14 υπάρχει παντού στη Γη, οι αποθέσεις τον απορροφούν εύκολα κατά το σχηματισμό τους. Ο χρόνος ημιζωής του άνθρακα 14, ή ο χρόνος που χρειάζεται για να διασπαστεί ραδιενεργά το μισό του, είναι 5.730 χρόνια, καθιστώντας την ιδανική για τους επιστήμονες που θέλουν να ανατρέξουν στα τελευταία 50.000 χρόνια της ιστορίας, ελέγχοντας πόση ποσότητα μη διασπασμένου άνθρακα 14 έχει ένα υλικό.
Αφού χρονολόγησαν 17 αποθέσεις σε επτά διαφορετικές περιοχές ανασκαφών σε μήκος 370 μιλίων (600 χλμ.) της βόρειας ακτής της Χιλής, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι ηλικίες του παράκτιου υλικού που βγήκε από τη θέση του έδειχναν ότι είχε παρασυρθεί στην ενδοχώρα πριν από περίπου 3.800 χρόνια.
Περαιτέρω ενδείξεις ήρθαν επίσης με τη μορφή αρχαίων πέτρινων κατασκευών που ανέσκαψαν οι αρχαιολόγοι. Αυτοί οι πέτρινοι τοίχοι, χτισμένοι από ανθρώπους, βρέθηκαν να βρίσκονται κάτω από τις αποθέσεις του τσουνάμι, και ορισμένοι ήταν πεσμένοι προς τα πίσω, δείχνοντας προς τη θάλασσα, γεγονός που υποδηλώνει ότι είχαν ανατραπεί από τα ισχυρά ρεύματα των παλιρροιών του τσουνάμι.
Για 1.000 χρόνια η περιοχή ήταν ακατοίκητη
«Ο τοπικός πληθυσμός εκεί έμεινε χωρίς να έχει απολύτως τίποτα», δήλωσε ο Goff. «Η αρχαιολογική μας εργασία διαπίστωσε ότι ακολούθησε μια τεράστια κοινωνική αναταραχή, καθώς οι κοινότητες μετακινήθηκαν στην ενδοχώρα πέρα από την εμβέλεια των τσουνάμι. Πέρασαν πάνω από 1.000 χρόνια προτού οι άνθρωποι επιστρέψουν και πάλι στην ακτή, πράγμα που αποτελεί εκπληκτικό χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι στηρίζονταν στη θάλασσα για την τροφή τους».
Καθώς πρόκειται για την παλαιότερη γνωστή ανακάλυψη στο νότιο ημισφαίριο ενός σεισμού και ενός τσουνάμι που κατέστρεψε ανθρώπινες ζωές, οι ερευνητές είναι ενθουσιασμένοι που θα ερευνήσουν περαιτέρω την περιοχή. Πιστεύουν ότι η έρευνά τους θα μπορούσε να μας ενημερώσει καλύτερα για τους πιθανούς κινδύνους μελλοντικών σεισμών μεγαθραύσματος.
«Ενώ αυτό είχε σημαντικές επιπτώσεις στους ανθρώπους στη Χιλή, τα νησιά του Νότιου Ειρηνικού ήταν ακατοίκητα όταν δέχθηκαν το χτύπημα από το τσουνάμι πριν από 3.800 χρόνια», δήλωσε ο Goff. «Όμως τώρα είναι όλα καλά κατοικημένα και πολλά από αυτά αποτελούν δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Έτσι, όταν ένα τέτοιο γεγονός συμβεί την επόμενη φορά, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές, εκτός αν μάθουμε από αυτά τα ευρήματα».
