Καθοριστικοί παράγοντες για την εξοικονόμηση ενέργειας είναι ο κατάλληλος σχεδιασμός του κτιρίου και η χρήση ενεργειακά αποδοτικών δομικών στοιχείων και συστημάτων.
Ακόμα η εξοικονόμηση εξασφαλίζεται με την ενεργειακή διαχείριση των κτιρίων που είναι μια συστηματική, οργανωμένη και συνεχής δραστηριότητα που αποτελείται από ένα προγραμματισμένο σύνολο διοικητικών, τεχνικών και οικονομικών δράσεων.
Η εξοικονόμηση ενέργειας σε ένα κτίριο μπορεί να απαιτεί επεμβάσεις που έχουν να κάνουν με το κτιριακό κέλυφος (θερμομόνωση, παθητικά ηλιακά συστήματα), τον περιβάλλοντα χώρο του κτιρίου (π.χ. χρήση βλάστησης), τις εγκαταστάσεις ψύξης, θέρμανσης, φωτισμού, ζεστού νερού και τις ηλεκτρικές συσκευές, την ορθολογική χρήση του κτιρίου και την αξιοποίηση των δομικών του στοιχείων (π.χ. φυσικός αερισμός, αξιοποίηση θερμικής μάζας).
Η αξιοποίηση ηλιακής ενέργειας συνεισφέρει σημαντικά στην εξοικονόμηση ενέργειας για τη θέρμανση ενός κτιρίου. Για την αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση ηλιακής ενέργειας θα πρέπει να υπάρχουν αρκετά παράθυρα που να βλέπουν απευθείας στον ήλιο.
Ακόμα θα χρειάζεται το κτίριο να έχει καλή θερμομόνωση για να μην «χάνεται» η θερμότητα από τοίχους, παράθυρα, οροφές, δάπεδα. Επίσης , αναγκαία κρίνεται η ύπαρξη θερμών υλικών μεγάλης μάζας όπως κεραμικές πλάκες στο δάπεδο και συμπαγή τούβλα, ώστε να «αποθηκεύεται» μέρος της θερμότητας από την ηλιακή ενέργεια. Χρήσιμη κρίνεται και η σωστή διαρρύθμιση του χώρου, ώστε τα σημεία που απαιτούν περισσότερη θέρμανση να δέχονται περισσότερη ακτινοβολία.
Σημαντικό στοιχείο στην εκμετάλλευση ηλιακής ενέργειας είναι ο σωστός προσανατολισμός των ανοιγμάτων (δηλ. παραθύρων). Τα νότια ανοίγματα δέχονται περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία το χειμώνα και ελάχιστη το καλοκαίρι. Τα ανοίγματα που κοιτούν στο Βορρά βοηθούν στη καλύτερη ποιότητα φωτισμού γιατί δέχονται διάχυτο και όχι άμεσο φώς. Αυτού του είδους τα ανοίγματα παρουσιάζουν οφέλη το καλοκαίρι.
Ανατολικά και Δυτικά ανοίγματα έχουν τη χειρότερη συμπεριφορά όλο το χρόνο καθώς δέχονται φως τις μεσημεριανές ώρες. Φυσικά όλα τα παραπάνω εγχειρήματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα σε πυκνοδομημένες περιοχές όπως η Αθήνα. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται αρχιτεκτονική ευλυγισία και …φαντασία (π.χ. φεγγίτες ή ανοίγματα στην οροφή).
