Η κυρία «Χ» είναι επιστήμονας στη Ρουμανία και μελετάει το περιβάλλον στην περιοχή του Δέλτα του Δούναβη. Ο «Ζ» είναι δημόσιος υπάλληλος στην Ελλάδα και συμμετέχει σε έργο προστασίας του οικοσυστήματος, στο Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα.
Αν μέχρι πριν από λίγα χρόνια, αυτοί οι δύο άνθρωποι δυσκολεύονταν να αντλήσουν στοιχεία για την κατάσταση του περιβάλλοντος στις εν λόγω περιοχές, ώστε να λάβουν τις σωστές αποφάσεις για το τι πρέπει να κάνουν, σήμερα αρκεί -σε μεγάλο βαθμό- να καθίσουν μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή τους.
Πώς γίνεται αυτό; Χάρη στο σύστημα περιβαλλοντικής παρακολούθησης «ECO-Satellite», που αναπτύχθηκε -ως αποτέλεσμα διεπιστημονικής συνεργασίας- στο πλαίσιο ομώνυμου έργου του κοινοτικού προγράμματος «Black Sea 2007-2013».
Πρόκειται για ένα σύστημα απλό στη χρήση και εύκολα επεκτάσιμο, το οποίο συμπεριλαμβάνει ιστορικά και τρέχοντα δεδομένα και παραμέτρους (περιβαλλοντικά, γεωδαιτικά, υδρολογικά) από επίγειες και δορυφορικές πηγές πληροφοριών. Μεταξύ άλλων, το έργο και το σύστημα έχουν ως στόχο να βοηθήσουν το έργο των επιστημόνων και των φορέων χάραξης πολιτικής, που σχετίζονται με την περιβαλλοντική πολιτική στη Μαύρη Θάλασσα.
«Για παράδειγμα, ένας επιστήμονας μπορεί να εγγραφεί στο σύστημα και να υποβάλει το εξής ερώτημα: ποια είναι η επιφανειακή αλατότητα στο Δέλτα του Δούναβη; Το σύστημα θα απαντήσει real-time, μεταξύ άλλων με πίνακες και διαγράμματα, διανύσματα και raster, για όσα σχετικά στοιχεία υπάρχουν εγγεγραμμένα», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής του Τμήματος Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του ΑΠΘ (Τομέας Γεωδαισίας και Τοπογραφίας), Ηλίας Τζιαβός.
Το σύστημα, που συνδέεται άμεσα με βάση δεδομένων μέσα σε περιβάλλον εργαλείων GIS (Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών), ξεκίνησε να λειτουργεί το 2012 και η ιστοσελίδα του (www.eco-satellite.eu) έχει ήδη δεχτεί περισσότερους από 12000 επισκέπτες.
Περιλαμβάνει πολλαπλά επίπεδα πληροφοριών, που σχετίζονται με το περιβάλλον στις δύο περιοχές εφαρμογής του έργου, ήτοι στο Δέλτα του Δούναβη (Ρουμανία, Ουκρανία) και στο Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα στην Ελλάδα. Μάλιστα, οι πληροφορίες μπορούν και να αξιολογηθούν, μέσω μίας ειδικά σχεδιασμένης συνιστώσας (αλγορίθμου) για την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων.
Επιβαρυμένες περιοχές
Ερωτηθείς αν υπάρχουν ήδη κάποια συμπεράσματα για την κατάσταση του περιβάλλοντος στις παράκτιες περιοχές της Μαύρης Θάλασσας, χάρη στα στοιχεία, που έχει συλλέξει το σύστημα, ο κ.Τζιαβός απάντησε: «Τα στοιχεία δείχνουν ότι, πράγματι, στις παράκτιες περιοχές υπάρχει κάποια επιβάρυνση. Μιλάμε για μια περιοχή που επηρεάζεται πάρα πολύ από τις φθαρτές ύλες, που μεταφέρουν τα νερά των ποταμών».
Μια πρώτη επιστημονική εργασία για το θέμα παρουσιάστηκε πρόσφατα στη Βιέννη, σε συνέδριο της Διεθνούς ‘Ενωσης Γεωεπιστημών, αλλά η εικόνα θα είναι πιο πλήρης στο μέλλον.
‘Οπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του έργου, «είναι ευρέως γνωστό ότι η Μαύρη Θάλασσα αντιμετωπίζει σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Ορισμένοι από τους κύριους ποταμούς της Ευρώπης, όπως ο Δούναβης, ο Δνείπερος, ο Δνείστερος και ο Μπουγκ (Ύπανις), εκβάλουν στη Μαύρη Θάλασσα, μεταφέροντας όχι μόνο θρεπτικά στοιχεία, αλλά και σημαντικά φορτία ρύπανσης […] Αυτό έχει οδηγήσει σε σημαντική υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και σε κάθετη μείωση των αλιευμάτων. Ρυπογόνοι παράγοντες, όπως φυτοφάρμακα, τοξικά μέταλλα και ραδιονουκλίδια φτάνουν στη θάλασσα μέσω των ποταμών, ενώ τα αυξημένα θρεπτικά στοιχεία έχουν οδηγήσει στην υπερπαραγωγή φυτοπλαγκτόν, που εμποδίζει το ηλιακό φως να φτάσει στα φύκη της θάλασσας».
Πώς λειτουργεί
Τα βήματα για την πρόσβαση στο σύστημα είναι απλά: ο ενδιαφερόμενος μεταβαίνει στην ιστοσελίδα του συστήματος, επιλέγει το μενού «WebGIS» και εισέρχεται στο σύστημα (Log in). Πριν τη χρήση, απαιτείται η δημιουργία λογαριασμού. Το όνομα χρήστη και ο κωδικός παρέχονται έπειτα από αίτημα προς τον επικεφαλής εταίρο του έργου ([email protected]). Το σύστημα μπορεί να λειτουργήσει σε οποιονδήποτε σύγχρονο υπολογιστή, χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις λογισμικού, πέραν της ύπαρξης περιηγητή (web browser) που υποστηρίζει το «Microsoft Silverlight plugin» (τουλάχιστον έκδοση 4).
Το Eco-statellite, που ξεκίνησε το 2011 και ολοκληρώνεται στις 30 Σεπτεμβρίου, συγχρηματοδοτείται κατά 90% από την ΕΕ (από το Black Sea 2007-2013) και κατά 10% από εθνικούς πόρους και συντονίζεται από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας – Θράκης και το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Κ. Μακεδονίας.
Στο έργο μετέχουν ως εταίροι οι εξής φορείς: ΑΠΘ, Διαβαλκανικό Κέντρο Περιβάλλοντος (Θεσσαλονίκη), Εθνικό Ινστιτούτο για την Έρευνα και Ανάπτυξη του Δέλτα του Δούναβη (Ρουμανία), Παράρτημα Οδησσού του Ινστιτούτου Βιολογίας Νότιων Θαλασσών της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας και η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση της Βάρνας (Βουλγαρία).
