Τα «μυστικά» δύο εκ των τεσσάρων γεωπάρκων της χώρας μας, του Γεωπάρκου Χελμού – Βουραϊκού και του Γεωπάρκου Βίκου – Αώου, αποκαλύπτει μελέτη του Δρ.Χαράλαμπου Φασουλά, συντονιστή Γεωπάρκου Ψηλορείτη και Ελληνικού Φόρουμ Γεωπάρκων και του Νικόλαου Ζούρου, διευθυντή του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, καθηγητή στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και συντονιστή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων.

Όπως αναφέρει το ΑΜΠΕ τα γεωπάρκα είναι περιοχές που στοχεύουν στην προστασία και ανάδειξη του συνόλου των στοιχείων της Γης ενός τόπου, με έμφαση στα πετρώματα και το ανάγλυφο και τη χρήση τους για την τοπική ανάπτυξη αγροτικών περιοχών.

Βασικοί στόχοι τους είναι η βιώσιμη διαχείριση των περιοχών τους και η στήριξη της τοπικής οικονομίας και των προϊόντων μέσα από την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο γεωτουρισμός.

Γεωπάρκο Χελμού-Βουραϊκού

Το γεωπάρκο ιδρύθηκε το 2009 και την ίδια χρονιά εντάχθηκε στο Δίκτυο Παγκόσμιων Γεωπάρκων της UNESCO. Βασικά στοιχεία ενδιαφέροντος αποτελούν η σημαντική γεωποικιλότητα, τα εντυπωσιακά τοπία, ο μεγάλος πλούτος χλωρίδας, αξιόλογης πανίδας και η μοναδική ιστορική και μυθολογική του παράδοση.

Από τις χαρακτηριστικές μορφές γεωτόπων είναι το επιβλητικό φαράγγι του Βουραϊκού ποταμού. Σκαμμένο στο κροκαλοπαγές τοίχος των πετρωμάτων της Β. Πελοποννήσου, το όνομά του σχετίζεται με την αρχαία πόλη Βούρα και με το μικρό τρενάκι, τον οδοντωτό σιδηρόδρομο, που διασχίζει άγρια τοπία, εντυπωσιακά σπήλαια και ορμητικούς καταρράκτες.

Τα μυθικά ύδατα της Στυγός, φοβερής Ωκεανίδας που συμμετείχε στη Τιτανομαχία στο πλευρό του Δία, στα οποία ορκίζονταν όλοι οι θεοί του Ολύμπου, συνδέθηκαν με θεολογικές, φιλοσοφικές ιδέες και τα Ελευσίνια Μυστήρια.

Στους σημαντικούς, επίσης, γεωτόπους κατατάσσεται και το σπήλαιο των Λιμνών, δημιούργημα της σταδιακής διάβρωσης του νερού, με τις 13 πανέμορφες υπόγειες λίμνες και τους εντυπωσιακούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες, οι πηγές του δροσερού Αροάνιου ποταμού που διασχίζει ένα πανέμορφο δάσος πλατάνων και οι ορεινές λίμνες Τσιβλού και Δόξας, όπου κοντά σε αυτές συναντώνται τα παλαιότερα πετρώματα του γεωπάρκου – ηφαιστειακά και μεταμορφωμένα – ηλικίας περίπου 200 εκατομμυρίων χρόνων.

Η οικολογική αξία της περιοχής όσον αφορά στο πλούτο της χλωρίδας είναι τεράστια. Αξιόλογη είναι και η πανίδα της περιοχής, που συμπεριλαμβάνει σημαντικό αριθμό εντόμων, αμφιβίων, ερπετών, πουλιών και θηλαστικών. Τα είδη αυτά, με υψηλό ποσοστό ενδημισμού, αποτελούν μέρος της παγκόσμιας βιολογικής κληρονομιάς και το γεγονός αυτό δικαιολογεί το χαρακτηρισμό της περιοχής ως «δεξαμενή βιοποικιλότητας» και την ένταξή της στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο NATURΑ 2000.

Γεωπάρκο Βίκου-Αώου

Το γεωπάρκο έγινε μέλος του Δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων το 2010 και βρίσκεται στην περιφέρεια της Ηπείρου στον πρώην νομό Ιωαννίνων. Καταλαμβάνει το βορειοδυτικό τμήμα της οροσειράς της Πίνδου και χαρακτηρίζεται από το τραχύ και εντυπωσιακό ανάγλυφο των βουνών της Πίνδου. Ο Σμόλικας (2637μ.), το δεύτερο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, καθώς και η Τύμφη με το εντυπωσιακό και πασίγνωστο φαράγγι του Βίκου και Αώου περιλαμβάνονται σε τα όρια του γεωπάρκου.

Η περιοχή περιλαμβάνει αρκετούς παραδοσιακούς οικισμούς και μνημεία που χρονολογούνται από το 14ο αιώνα, ανάμεσα στα οποία μοναστήρια, σχολεία, εκκλησίες, και πετρόκτιστα γεφύρια.

Το γεωπάρκο του Βίκου-Αώου είναι από τις πιο εντυπωσιακές περιοχές της Ελλάδας όσον αφορά στην αισθητική αξία του τοπίου και το εύρος των γεωδυναμικών διεργασιών που την επηρεάζουν.

Όλες αυτές οι διεργασίες έχουν σχηματίσει ένα μεγάλο αριθμό γεωτόπων ανάμεσα στο πανέμορφο τοπίο της Πίνδου με μεγάλη επιστημονική, ερευνητική και αισθητική αξία. Η παρουσία του νερού είναι παντού εμφανής, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη σημαντικών ποταμών, ρευμάτων και υδροφορέων. Ιδιαίτερα στην οροσειρά της Τύμφης συγκεντρώνεται ένας μεγάλος αριθμός από απότομα γκρεμνά, φαράγγια, παγετωνικές λίμνες, πηγές και ποτάμια με κρυστάλλινα νερά.

Αειθαλής βλάστηση που αποτελείται κυρίως από βελανιδιές, πουρνάρια και φυλλοβόλες δρυς συναντώνται στα χαμηλά υψόμετρα, ενώ στα μεγαλύτερα κυριαρχούν τα κωνοφόρα με τη μαύρη πεύκη και τα έλατα. Οι κορυφογραμμές αντίθετα χαρακτηρίζονται από αλπικά λιβάδια και τη βαλκανική πεύκη.

Αυτό το εξαιρετικό τοπίο χαρακτηρίζεται, επίσης, από μεγάλο ενδημισμό της χλωρίδας και της πανίδας. Πάνω από 2000 είδη φύονται στην περιοχή, μερικά από τα οποία πολύ σπάνια ή ενδημικά και επίσης πάνω από 300 είδη σπονδυλωτών. Ανάμεσα σε αυτά, η αρκούδα, ο λύκος, η βίδρα, ο χρυσαετός και ο αλπικός τρίτωνας προστατεύονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Τα Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα

Τα Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα ιδρύθηκαν ως θεσμός με τη μορφή δικτύου το 2000 από τέσσερις αγροτικές περιοχές της Ευρώπης, ανάμεσα στις οποίες και το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου.

Το 2001 εντάχθηκε στο Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και η περιοχή του Φυσικού Πάρκου του Ψηλορείτη, ενώ σχετικά πρόσφατα και άλλες δύο περιοχές, ο Χελμός Βουραϊκός από την Πελοπόννησο και ο Βίκος – Αώος από την Ήπειρο. Με την ένταξη των δύο αυτών περιοχών δημιουργήθηκε στην Ελλάδα το αντίστοιχο Φόρουμ των Ελληνικών Γεωπάρκων, με σκοπό το συντονισμό και την προώθηση του έργου των Γεωπάρκων σε εθνικό επίπεδο. Στο Φόρουμ αυτό, εκτός από τα Γεωπάρκα συμμετέχει και η Εθνική Επιτροπή για την UNESCO, το ΙΓΜΕ, τα Υπουργεία Τουρισμού και Περιβάλλοντος και άλλοι ακαδημαϊκοί φορείς.