Δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση της ιστορικής συμφωνίας των Παρισίων για το κλίμα, η Γαλλία επανέρχεται και σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ, Παγκόσμια Τράπεζα) διοργανώνει τη Διάσκεψη Κορυφής με τίτλο «One Planet Summit». Σε αυτήν αναμένονται αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, μεταξύ των οποίων και ο Έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, άλλοι ηγέτες, καθώς και διαχειριστές δημόσιων και ιδιωτικών κονδυλίων.

Ο στόχος της Διάσκεψης είναι τετραπλός:  H αξιολόγηση των δράσεων που έχουν λάβει χώρα σε συνέχεια της Συμφωνίας των Παρισίων, η επιτάχυνση της υλοποίησης των δεσμεύσεων για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, η αξιοποίηση των χρηματοδοτικών μέσων και η κινητοποίηση κρατικών και ιδιωτικών φορέων.

Οι προσκληθέντες θα αναζητήσουν τρόπους πώς μπορούν να υποστηρίξουν και να επιταχύνουν τις παγκόσμιες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, εστιάζοντας στην οικονομική και τεχνική υποστήριξη των μικρών και πιο αδύνατων κρατών από τα ανεπτυγμένα κράτη.

Ειδικότερα, όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, οι διοργανωτές επιδιώκουν κατά τη συνάντηση να ανακοινωθούν πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της χρηματοδότησης για δράσεις για την κλιματική αλλαγή και να παρουσιαστούν σχετικά προγράμματα σε επιμέρους τομείς.

Οι πολιτικές για την κλιματική αλλαγή

Βάση των συζητήσεων αποτελεί η Συμφωνία των Παρισίων, στην οποία κατέληξε η παγκόσμια κοινότητα, στις 12 Δεκεμβρίου του 2015. Μια συμφωνία που αποτελεί ένα σχέδιο δράσης για τη συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη «αρκετά κάτω» από τους 2°C και καλύπτει την περίοδο από το 2020 και μετά (η περίοδος έως το 2020 καλύπτεται από το Πρωτόκολλο του Κιότο). Η συμφωνία έχει τεθεί σε ισχύ από 4/11/2016 και μέχρι σήμερα την έχουν υπογράψει 197 χώρες και την έχουν επικυρώσει 170 χώρες.

Επιπρόσθετα και σε επίπεδο ΕΕ, στο πλαίσιο της πολιτικής «Kλίμα – Eνέργεια 2020» έχουν καθοριστεί ως στόχοι για το 2020:

  • 20% μείωση αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με το 1990
  • 20% κατανάλωση ενέργειας από ΑΠΕ
  • 20% βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας.

Οι αντίστοιχοι στόχοι στο πλαίσιο της πολιτικής της ΕΕ «Κλίμα-ενέργεια 2030» είναι:
  • 40% μείωση αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με το 1990
  • 27% κατανάλωση ενέργειας από ΑΠΕ
  • 27% βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας

Και σε εθνικό επίπεδο, η χώρα μετέχει στο EU-ETS (Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών) με περίπου 140 βιομηχανικές μονάδες και με φορείς αεροπορικών πτήσεων.

Όσον αφορά στους υπόλοιπους τομείς (γεωργία, μεταφορές, κλπ) εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί ο εθνικός στόχος μείωσης αερίων του θερμοκηπίου που μας έχει τεθεί για το 2020 (4% μείωση εκπομπών για το 2020 σε σχέση με το 2005). Για το 2030, εκτιμάται ότι, εκτός απροόπτου, ο εθνικός στόχος (16% μείωση εκπομπών σε σχέση με το 2005) θα επιτευχθεί επίσης, χρειάζεται όμως κατάλληλος προγραμματισμός μέτρων.

Σημαντικά βήματα από την Ελλάδα

Η χώρα μας έχει σημειώσει τα τελευταία 2 χρόνια σημαντικά βήματα για τα θέματα προσαρμογής για την κλιματική αλλαγή.

Αναλυτικά:

  • Έχει εκπονηθεί και υιοθετηθεί η Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ), η οποία αποτελεί κείμενο στρατηγικού χαρακτήρα με ενδεικτικές δράσεις σε εθνικό επίπεδο για τις τομεακές πολιτικές. Η ΕΣΠΚΑ στηρίζεται στη Μελέτη για τις Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής που εκπονήθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος.
  • Ο Νόμος 4414/2016 υιοθετεί την ΕΣΠΚΑ, καθορίζει τις διαδικασίες αναθεώρησής της και θεσπίζει το Εθνικό Συμβούλιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, με συμμετοχή των συναρμόδιων υπουργείων, κοινωνικών εταίρων και ακαδημαϊκών για το συντονισμό και τη γνωμοδότηση προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος & Ενέργειας για τις προτεραιότητες/δράσεις προσαρμογής σε εθνικό επίπεδο. (Το Συμβούλιο συντονίζεται από τον αναπληρωτή υπουργό).
  • Ο Νόμος 4414/2016 ορίζει ότι οι Περιφέρειες της χώρας θα πρέπει να εκπονήσουν και να εφαρμόσουν Περιφερειακά Σχέδια για την Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, με στόχο την αναγνώριση τομέων/γεωγραφικών περιοχών που είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε κλιματικές μεταβολές, την ανάλυση της τρωτότητάς τους και την ιεράρχηση μέτρων και δράσεων προσαρμογής. Ήδη κάποιες Περιφέρειες έχουν ξεκινήσει με την εκπόνηση των Περιφερειακών τους Σχεδίων.

Κρίσιμη η εξασφάλιση πόρων

Όσον αφορά την παγκόσμια συνεννόηση, εκ των ων ουκ άνευ είναι η εντατικοποίηση χρηματοδοτήσεων για υλοποίηση Συμφωνίας Παρισίων. Με άλλα λόγια, η εξασφάλιση χρηματοδοτικών ροών και ειδικότερα ροών από τις ανεπτυγμένες προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, τόσο για την περίοδο μέχρι το 2020 όσο και για την περίοδο εφαρμογής της Συμφωνίας. Στο κείμενο της απόφασης προβλέπεται κινητοποίηση για την εξεύρεση ετήσιας χρηματοδότησης ποσού 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Όσον αφορά τη χώρα μας ειδικότερα, με βάση τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Συμφωνία των Παρισίων για τα ανεπτυγμένα κράτη και παρά τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες, η Ελλάδα είναι σε θέση να βρει τρόπους για να βοηθήσει τα αναπτυσσόμενα κράτη να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις προκλήσεις και τις απειλές της κλιματικής αλλαγής, στο πλαίσιο της Αλληλεγγύης που ορίζει η εν λόγω Συμφωνία.

Καθώς σε αυτή τη φάση δεν μοιάζει να είναι εφικτή η απόλυτη οικονομική δέσμευση, θεωρείται ότι η συνεισφορά μας θα μπορούσε να εστιάσει σε μεταφορά τεχνογνωσίας, αλλά και καινοτόμων πρακτικών για τη μετάβαση σε μία κλιματικά ανθεκτική οικονομία χαμηλού άνθρακα και στην οικονομική στήριξη αντίστοιχων προγραμμάτων προς τρίτες χώρες.

Συγκεκριμένα:

  • Έλληνες επιστήμονες που έχουν ως τώρα συμβάλλει καθοριστικά στην κατάρτιση οδικών χαρτών για την ίδια την Ε.Ε., θα μπορούσαν να συμβάλλουν με την τεχνογνωσία τους στην κατάρτιση μακροπρόθεσμων ενεργειακών σχεδιασμών στα αναπτυσσόμενα κράτη, με βάση τις ΑΠΕ, σχεδιασμοί που θα συνοδεύονται από αναλυτικές εκτιμήσεις των απαιτούμενων επενδύσεων από το Green Climate Fund. Η βοήθεια αυτή μπορεί να είναι υπό μορφή τεχνικής και επιστημονικής εμπειρογνωμοσύνης (technology transfer) σε συγκεκριμένες δραστηριότητες όπως ανάπτυξη και εφαρμογή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εξοικονόμηση ενέργειας στις κτιριακές υποδομές, υποβοήθηση στην παρακολούθηση, σύνταξη και υποβολή εκθέσεων απογραφών αερίων θερμοκηπίου.
  • Η Ελλάδα, ως μέλος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου (Black Sea Economic Cooperation Organization – BSEC) συμμετέχει ενεργά στις προσπάθειες που ξεκίνησε η Μόνιμη Διεθνής Γραμματεία του BSEC (Permanent International Secretariat – PERMIS) για την προώθηση της συνεργασίας και της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών για μετριασμό και προσαρμογή της κλιματικής αλλαγής, αλλά και «πράσινων» επενδύσεων.

Πρωτοπορούν Τήλος, Ικαρία, Αη Στράτης

  • Επίσης, ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα και φορείς είναι πρωτοπόρα στην ανάπτυξη της καινοτόμου τεχνολογίας υβριδικών συστημάτων για την ηλεκτροδότηση και απανθρακοποίηση των νησιών. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του προγράμματος TILOS, που θα υποκαταστήσει την εξάρτηση του νησιού της Τήλου από το πετρέλαιο με ενέργεια που θα προέρχεται από μία ανεμογεννήτρια, ένα φωτοβολταϊκό και μπαταρίες αποθήκευσης ενέργειας. Το έργο, πρώτο στο είδος του σε ολόκληρο στη Μεσόγειο, θα επιτύχει τον στόχο αυτό με πλήρη σεβασμό στη σπάνια ορνιθοπανίδα του νησιού που αποτελεί ολόκληρο Ζώνη Ειδικής Προστασίας, χάρη στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό, τη συνεργασία με εξειδικευμένους επιστήμονες και την προσεκτική χωροθέτηση. Τέτοιου είδους εφαρμογές και τεχνογνωσία είναι ιδιαίτερα ταιριαστές για νησιά με πλούσιο δυναμικό ΑΠΕ και ιδιαίτερη βιοποικιλότητα.
  •  Εκτός από το βραβευμένο έργο της Τήλου, άλλα καινοτόμα έργα τα οποία μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για μεταφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών είναι τα 2 «έξυπνα» νησιά του ΔΕΔΔΗΕ που θα έχουν πολύ υψηλή διείσδυση ΑΠΕ (>60%), το υβριδικό της Ικαρίας καθώς και το πιλοτικό του ‘Αη Στράτη που θα έχει διείσδυση ΑΠΕ άνω του 80%. Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες συντείνουν στην εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων για την απανθρακοποίηση νησιών και απομονωμένων κοινοτήτων με ευρύτερο παγκόσμιο ενδιαφέρον.
  •  Στο πλαίσιο του επιτυχημένου Φόρουμ για τα Ενεργειακά Νησιά, που έγινε στα Χανιά στις 22/9/2017, και ήταν το εναρκτήριο λάκτισμα της Πρωτοβουλίας, συζητήθηκαν θέματα καινοτόμων εφαρμογών. Μία πρωτοβουλία στην οποία η Ελλάδα από την αρχή όχι μόνο συμμετέχει, αλλά πρωτοστατεί. Η Πρωτοβουλία αυτή αναμένεται να προωθήσει Έξυπνες Εφαρμογές στην κατεύθυνση του να καταστήσει τα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά ενεργειακά αυτόνομα.

Η συνεισφορά αυτή της χώρας μπορεί να αναπτυχθεί μέσω κρατικών φορέων (πχ ΚΑΠΕ, ΕΜΠ, άλλα πανεπιστήμια κλπ) με οικονομική υποστήριξη από το Υπουργείο Ενέργειας. Ο προϋπολογισμός της οικονομικής υποστήριξης μπορεί να προέλθει από αύξηση του ποσοστού παρακράτησης των εσόδων από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της Ελλάδος.

Όσον αφορά στη ναυτιλία ειδικότερα, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας/ συνάντησης «One Planet Summit», έχει προταθεί από τη Γαλλική κυβέρνηση η υπογραφή από τους αρχηγούς των κρατών, κειμένου «Tony de Brum, declaration», που αφορά στη συνεισφορά της Ναυτιλίας στην επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας Παρισίων.

Κλείνοντας, σημασία αποκτούν και οι τριμερείς διακρατικές συνεργασίες, με αντικείμενο την Κλιματική Αλλαγή. Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή αποτελεί θεματική προτεραιότητα στις τριμερείς συνεργασίες της χώρας μας με Κύπρο, Αίγυπτο, και με Κύπρο, Ισραήλ, με τις αντίστοιχες δράσεις να συντονίζονται από την Ελλάδα. Οι δράσεις που προβλέπονται ως τώρα είναι η προώθηση καλών πρακτικών με βάση την εμπειρία της χώρας, στο σχεδιασμό πολιτικών προσαρμογής και η ανάπτυξη ενός κοινού συστήματος δεικτών για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των αντίστοιχων δράσεων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.