Ήταν φθινόπωρο του 1879 όταν ο William James Beal καταβυθίστηκε σε ένα μυστικό σημείο του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν και φύτεψε μια παράξενη σπορά.
Είκοσι γυάλινα μπουκάλια, καθένα εκ των οποίων φιλοξενούσε ένα μείγμα χώματος και σπόρων.
Κάθε φιάλη έμεινε «χωρίς καπάκι και τοποθετήθηκε με το στόμιο να κοιτά προς τα κάτω, έτσι ώστε να μην μπορεί να συσσωρευτεί νερό μέσα στους σπόρους», έγραψε ο βοτανολόγος Beal φυτεύοντας τα μπουκάλια του κάπου («σε ένα αμμώδες βουναλάκι») που ήταν σίγουρος πως δεν θα τα έβρισκε κανείς κατά λάθος.
Αρκετές δεκαετίες αργότερα, την άνοιξη του 2000 συγκεκριμένα, μέσα στην κάλυψη της νύχτας, ο σημερινός έφορος του βοτανικού κήπου «WJ Beal», δρ Frank Telewski, και ο βοηθός του, δρ Jan Zeevaart, τρύπωσαν στην ίδια κρύπτη και ξέθαψαν ένα από τα έξι μπουκάλια που είχαν απομείνει σε αυτό που έμελλε να είναι το μακροβιότερο πείραμα του ανθρώπου, σε συνεχή μάλιστα μελέτη από κείνο το 1879!
Αυτό που έθαψε βέβαια ο δρ. Beal πριν από 138 χρόνια στο μυστικό του σημείο δεν προοριζόταν για κάτι τόσο σπουδαίο. Ως βοτανολόγος σε γεωργική σχολή, έψαχνε να δώσει απάντηση σε ένα επίμονο ερώτημα που ταλάνιζε τους αγρότες εδώ και χιλιετίες: πόσες φορές πρέπει να ξεριζώσεις τα ζιζάνια ώστε να σταματήσουν κάποια στιγμή να επανεμφανίζονται;
«Σε κείνα τα χρόνια», μας λέει ο Telewski, «οι αγρότες δεν είχαν ζιζανιοκτόνα», κάτι που έκανε το ξεχορτάριασμα ένα από τα δυσκολότερα έργα της γεωργικής δουλειάς. Θέλοντας ακριβώς να εξακριβώσει πόσα χρόνια μπορούν τα ντόπια είδη ζιζανίων να παραμένουν σε «αδρανή κατάσταση», ο Beal γέμισε 20 μπουκάλια με 50 σπόρους το καθένα από 23 διαφορετικά φυτά. Τα μπουκάλια ξεθάβονταν ένα ένα τη φορά και οι σπόροι φυτεύονταν κατόπιν για να δει ο άνθρωπος τι θα συμβεί.
Στα πρώτα 15 μπουκάλια, ο νικητής ήταν το ζιζάνιο Verbascum blattaria, ιδιαιτέρως κοινό στη Βόρεια Αμερική. To συγκεκριμένο ζιζάνιο είχε ξεπεταχτεί σε κάθε μπουκάλι και «από τους 50 σπόρους του εν λόγω φυτού, οι 23 είχαν βλαστήσει» το 2000, είπε ο Telewski χαρακτηρίζοντας «εντυπωσιακά» τα αποτελέσματα. Στη δεύτερη θέση και με μεγάλη διαφορά ήταν το Malva rotundifolia, ένας μόλις σπόρος του οποίου είχε βλαστήσει το 2000.
Όσο για τα άλλα 21 είδη, κανένα δεν είχε ξεπετάξει ούτε μια κληματσίδα. Κάτι που θα χαροποιούσε προφανώς τους αγρότες, οι οποίοι ενέπνευσαν εξάλλου το πείραμα, αν και το πράγμα λογίζεται ανησυχητικό σε περιβαλλοντικούς όρους. Γιατί πλέον οι αγρότες διαθέτουν ένα ολόκληρο οπλοστάσιο από ζιζανιοκτόνα, ενώ πολλά είδη ζιζανίων (βλάστησης δηλαδή) έχουν εξαφανιστεί οριστικά. Τα οποία θα μπορούσαν να αναβιώσουν οι γενετιστές που συμμετέχουν στο πείραμα, μετατρέποντας τα μπουκάλια σε κιβωτό διαθήκης!
Το μόνο που μένει τώρα είναι να καταφέρει ο Telewski να διατηρήσει τα εναπομείναντα μπουκάλια που έχει υπό την προστασία του. «Είμαι πάντα λίγο νευρικός όταν βλέπω κάποια κατασκευή στην πανεπιστημιούπολη. Ξέρετε: ‘‘Μη χτίζετε εδώ!’’. ‘‘Γιατί όχι;’’. ‘‘Δεν μπορώ να σας πω, αλλά μη!’’»…
Το τελευταίο μπουκάλι θα αποκαλυφθεί το 2100 ή και ακόμα αργότερα, καθώς ακολουθεί ένα μοτίβο πράσινης συμπεριφοράς που εξαπλώνεται στον χρόνο. Εκεί που ο εμπνευστής τους ήθελε τα μπουκάλια να ανοίγονται κάθε πέντε χρόνια, οι επίγονοί του τα άνοιγαν τελικά ανά είκοσι και πλέον οι σκέψεις για τα τελευταία συζητούν για ακόμα μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.
Το επόμενο προγραμματισμένο θα ανοίξει πάντως κανονικά το 2020…
