Η πυρηνική κρίση στο σταθμό Φουκουσίμα

Δυστυχώς μέχρι σήμερα η ποιότητα των πληροφοριών που η Ιαπωνική κυβέρνηση μεταδίδει σχετικά με την πυρηνική κρίση στο σταθμό Φουκουσίμα της Ιαπωνίας είναι προβληματική, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση στον κόσμο για το τι πραγματικά συμβαίνει και ποιοι είναι οι κίνδυνοι.

H greenpeace  προσπαθεί από μέρους της να διευκρινήσει μερικές από τις απορίες.

Άκουσα από κάποιους ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Γιατί όμως όλα τα πρακτορεία ειδήσεων, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι κυβερνήσεις μοιάζουν να ασχολούνται μόνο με αυτό;

Έχουν σημειωθεί εκρήξεις σε διάφορους πυρηνικούς αντιδραστήρες, συνεχείς διακοπές στη λειτουργία των συστημάτων ψύξης εκτάκτου ανάγκης, διακοπές ρεύματος και διαρροές ραδιενεργών υλικών στην ατμόσφαιρα. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν απομακρυνθεί από τα σπίτια τους, χιλιάδες έχουν λάβει εντολές να παραμείνουν μέσα στα σπίτια τους, να κλείσουν τα παράθυρα και τα συστήματα κλιματισμού, ενώ ταμπλέτες ιωδίου έχουν μοιραστεί στον τοπικό πληθυσμό. Είναι ανεύθυνο και ανειλικρινές να χαρακτηρίσεις αυτήν την κατάσταση, οτιδήποτε άλλο εκτός από μία πολύ σοβαρή πυρηνική κρίση. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η κατάσταση παραμένει εκτός ελέγχου. Οι επόμενες ώρες και ημέρες θα είναι εξαιρετικά κρίσιμες.

Ποιο είναι το χειρότερο σενάριο; Πόσο κοντά βρισκόμαστε από την πραγματοποίηση του;

Αν και είναι δύσκολο να αποκλείσουμε την πιθανότητα περαιτέρω σεισμών και την επιρροή άλλων παραγόντων, με βάση τα δεδομένα που γνωρίζουμε αυτήν την ώρα το χειρότερο σενάριο μπορεί να είναι μία μεγάλη υπερθέρμανση στον αντιδραστήρα ν. 2, όπου το προστατευτικό περίβλημα (containment) έχει καταστραφεί σε κάποιο βαθμό. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στη διαρροή ακόμα περισσότερων ραδιενεργών υλικών στην ατμόσφαιρα. Όσο αφορά τις δεξαμενές εξαντλημένων καυσίμων (εκεί δηλαδή που τοποθετούν τις χρησιμοποιημένες πυρηνικές ράβδους όταν τις βγάζουν από τους αντιδραστήρες και οι οποίες συνεχίζουν να εκπέμπουν θερμότητα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα), οι ράβδοι καυσίμων όλων των μονάδων παραμένουν εκτεθειμένες στον αέρα ενώ υπάρχουν αναφορές ότι στη μονάδα 4 το νερό του συστήματος ψύξης βράζει. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο από το Scientific American.
Πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση συγκρινόμενη με τα ατυχήματα στο Three Mile Island και στο Τσερνόμπιλ;

Η πυρηνική κρίση στην Ιαπωνία είναι ήδη χειρότερη από το Three Mile Island. Τόσο η ιαπωνική όσο και η Γαλλική αρχή για την πυρηνική ασφάλεια επιβεβαιώνουν ότι η διαρροή ραδιενέργειας είναι σημαντική. Η Γαλλική αρχή για τα πυρηνικά (ASN) βαθμολογεί το ατύχημα με 5 ή 6 στη Διεθνή Κλίμακα Πυρηνικών και Ραδιενεργών Περιστατικών INES (International Nuclear and Radiological Events), αντί για 4 όπως είχε αρχικά ανακοινωθεί. Ως κατηγορία 5 χαρακτηρίζεται ένα ατύχημα με ‘τοπικές επιπτώσεις’ (local consequences) ενώ 6 ένα ατύχημα με ευρύτερες επιπτώσεις’ (wider consequences). Το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ, ήταν επιπέδου 7, ‘πολύ σοβαρό ατύχημα’ (major accident).

Για παράδειγμα:

* Το ατύχημα στο σταθμό επεξεργασίας πυρηνικών καυσίμων Μάγιακ, στη Ρωσία το 1957 (κατηγορία INES 6) οι επιπτώσεις του οποίου γίνονται αισθητές ακόμα και σήμερα, περισσότερο από μισό αιώνα μετά.
* Το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό Three Mile Island, στις ΗΠΑ το 1979 (κατηγορία INES 5)Το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό Τοκαιμούρα το 1999 (κατηγορία INES 4) όπου δύο εργάτες πέθαναν από υπερβολική έκθεση σε ραδιενέργεια.
* Το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό Μποχουνίτσε το 1977 (κατηγορία INES 4) το οποίο κρατήθηκε μυστικό από τις σοβιετικές αρχές για δεκαετίες.
* Η παραλίγο τήξη ενός εκ των αντιδραστήρων στον πυρηνικό σταθμό Φόρσμαρκ της Σουηδίας το 2006 (κατηγορία INES 2)

Η κατάσταση στον πυρηνικό σταθμό Φουκουσίμα τοποθετείται στα ανώτερα επίπεδα της κλίμακας από πλευράς επιπτώσεων.

Πρόκειται ήδη για μια καταστροφή; Ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις που ήδη έχει επιφέρει; Ποιες είναι οι πιθανές μακροπρόθεσμες συνέπειες στο έδαφος, τα ζώα, τη γεωργία κλπ;

Πρόκειται για μια καταστροφή, η πλήρης έκταση της οποίας είναι ακόμη άγνωστη. Το ερώτημα πλέον δεν είναι εάν μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια καταστροφή, αλλά κατά πόσο μεγάλη είναι, πόσους ανθρώπους έχει επηρεάσει και πότε θα τεθεί υπό έλεγχο. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για αποκατάσταση.

Ήδη οι αρχές έχουν αναφέρει διαρροή ραδιενέργειας εκτός του χώρου των αντιδραστήρων. Αυτή τη στιγμή πλέον η προσοχή εστιάζεται στη μόλυνση από δύο ραδιενεργά στοιχεία: το ιώδιο-131 και το καίσιο-137.

Το περιοδικό Time αναφέρει για τη μόλυνση με ραδιενεργό ιώδιο: «Όταν τα θυρεοειδικά κύτταρα απορροφήσουν πάρα πολύ ραδιενεργό ιώδιο, είτε μέσω του αέρα είτε μέσω μολυσμένων τροφίμων, μπορεί να αυξηθεί ο κίνδυνος για καρκίνο του θυρεοειδούς, σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ένωση για τα νοσήματα του θυρεοειδούς. Τα μωρά και τα μικρά παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επειδή ο θυρεοειδής τους είναι πιο ευαίσθητος στην ακτινοβολία. Οι άνθρωποι άνω των 40 ετών διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο».

H Αμερικάνικη Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος αναφέρει για τη μόλυνση με Καίσιο 137: «Οι άνθρωποι μπορούν να καταπιούν το καίσιο 137 με το φαγητό και το νερό, ή μπορούν να το εισπνεύσουν όπως τη σκόνη. Εάν το καίσιο 137 εισέλθει στο σώμα, εισχωρεί ομοιόμορφα στους μαλακούς ιστούς του σώματος με αποτέλεσμα να εκτίθενται στη ραδιενέργεια. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις αυτού του μετάλλου εμφανίζονται στους μύες, ενώ στα οστά και το λίπος είναι ελαφρώς χαμηλότερες. Σε σύγκριση με κάποια άλλα ραδιονουκλίδια, το καίσιο 137 παραμένει στο σώμα για ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Αποβάλλεται μέσω των ούρων. Η έκθεση στο καίσιο-137 μπορεί επίσης να είναι εξωτερική (δηλαδή, η έκθεση στη γάμμα ακτινοβολία εξωτερικά του σώματος). Όπως με όλα τα ραδιονουκλίδια, η έκθεση στην ακτινοβολία του καισίου 137 αυξάνει το ρίσκο για καρκίνο».

Το παρακάτω κείμενο προέρχεται από την Ένωση Ανήσυχων Επιστημόνων (Union of Concerned Scientists).

Το ιώδιο 131 είναι ένα από τα πιο ραδιενεργά ισότοπα που απελευθερώνονται σε ένα πυρηνικό ατύχημα. Ο χρόνος ημιζωής του είναι 8 μέρες. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται 8 μέρες για να διασπαστεί η μισή ποσότητα του ραδιενεργού υλικού. Ως εκ τούτου, η μεγαλύτερη ανησυχία προκαλείται τις πρώτες μέρες και εβδομάδες μετά το ατύχημα. Είναι επίσης πτητικό και εξαπλώνεται εύκολα. Στο ανθρώπινο σώμα εισχωρεί και συγκεντρώνεται στο θυρεοειδή, όπου μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του θυρεοειδούς και μετέπειτα στη ζωή. Η πιθανότητα αυτή είναι μεγαλύτερη στα παιδιά. Για να αποφευχθεί η απορρόφηση του ιωδίου 131, οι άνθρωποί μπορούν να λάβουν προληπτικά χάπια ιωδίου καλίου, έτσι ώστε ο θυρεοειδής να κορεστεί με μη-ραδιενεργό ιώδιο και να μην είναι σε θέση να απορροφήσει το ιώδιο 131.

Το καίσιο 137 είναι ένα άλλο ραδιενεργό ισότοπο που έχει απελευθερωθεί μετά το ατύχημα. Έχει χρόνο ημιζωής περίπου 30 χρόνια, γεγονός που σημαίνει ότι η διάσπασή του θα διαρκέσει περισσότερο από έναν αιώνα. Οι ζωντανοί οργανισμοί αντιμετωπίζουν το καίσιο 131 σαν να ήταν κάλιο, γίνεται μέρος των ρευστών ηλεκτρολυτών και τελικά αποβάλλεται. Το καίσιο 137 περνάει στην τροφική αλυσίδα. Μπορεί να προκαλέσει πολλούς διαφορετικούς τύπους καρκίνου.

Πόσο απειλείται η υγεία των εργαζομένων στο σταθμό Φουκουσίμα; Εκτίθενται σε θανάσιμες δόσεις ραδιενέργειας;

Τα υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας οδήγησαν στην εκκένωση του σταθμού από το προσωπικό (συνολικά περίπου 800 άτομα) εκτός από 50 εντελώς απαραίτητους τεχνικούς για τη διαχείριση της κρίσης. Είναι σαφές ότι οι ηρωικές προσπάθειες τους για την ασφάλεια του πληθυσμού θέτει σε κίνδυνο την υγεία τους. Μετά τις εκρήξεις στις μονάδες 1 και 3, έχουν αναφερθεί τραυματισμοί σε αρκετούς εργάτες.

Υπάρχει ευρύτερη διαρροή ραδιενέργειας στην περιοχή; Πώς μπορούν να προστατευθούν οι κάτοικοι;

Οι οδηγίες αφορούν στα γενικότερα μέτρα προστασίας από τη ραδιενεργό έκθεση σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος:

* Οι κάτοικοι θα πρέπει να παραμένουν μέσα στα σπίτια τους και να κλείσουν ερμητικά τις πόρτες και τα παράθυρα. Ο πρώτος κίνδυνος αφορά το νέφος ραδιενεργού ιωδίου (Ιώδιο-131). Εφόσον δε βρέξει το ιώδιο δε θα καταλήξει στο έδαφος και μεγάλες δόσεις πιθανότατα θα εισπνευστούν, ειδικότερα από όσους μένουν κοντά στο σταθμό Φουκουσίμα

* Οι κάτοικοι θα πρέπει να λαμβάνουν ταμπλέτες ιωδίου μόνο σε περίπτωση που τους δοθεί η οδηγία, ή αν είναι σαφές ότι υπάρχει κίνδυνος σημαντικής έκθεσης σε ραδιενέργεια. Οι ταμπλέτες ιωδίου έχουν σημαντικές ανεπιθύμητες παρενέργειες και δε θα πρέπει να λαμβάνονται χωρίς σοβαρό λόγο και μόνο στις συνιστώμενες δόσεις.

Έχουν καταγραφεί υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας περιμετρικά του πυρηνικού σταθμού; Έχουν εκτεθεί άνθρωποι σε επικίνδυνα επίπεδα ακτινοβολίας;

Ναι. Πολλές από τις καταμετρήσεις που έχουν γίνει στην είσοδο του σταθμού δείχνουν ότι τα επίπεδα ραδιενέργειας είναι πολύ υψηλά, σε βαθμό που κάποιος μπορεί να δεχτεί την ανώτατη επιτρεπόμενη ετήσια δόση μέσα σε διάστημα μίας μόνο ώρας. Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι πολλοί από τους εργάτες στο σταθμό έχουν δεχθεί πολύ υψηλές δόσεις ραδιενέργειας, ενώ τουλάχιστον ένας πάσχει από ασθένεια που οφείλεται σε υψηλή έκθεση σε ακτινοβολία (acute radiation sickness).

Οι τοπικές αρχές αναφέρουν ότι 190 άνθρωποι έχουν εκτεθεί στη ραδιενέργεια. Ένα αμερικανικό πολεμικό πλοίο, το USS Ronald Reagan, ανίχνευσε χαμηλά επίπεδα ραδιενέργειας σε απόσταση 160 χλμ από το σταθμό Φουκουσίμα.
Υπάρχει ασφαλής δόση ακτινοβολίας; Εάν ναι – σε τι επίπεδα η ραδιενέργεια καθίσταται επικίνδυνη;

Όχι, δεν υπάρχει «ασφαλής» δόση ραδιενέργειας. Ωστόσο, όλοι μας κάθε μέρα είμαστε εκτεθειμένοι σε κάποιες δόσεις ακτινοβολίας. Αυτό λέγεται ακτινοβολία «υποστρώματος» ή «περιβάλλοντος». Αυτή εκλύεται από διάφορες πηγές και είναι αναπόφευκτη: κοιτάσματα ουρανίου, ραδόνιο στα κτίρια μας, ηλιακή ακτινοβολία κα. Θα ήταν φρόνιμο να αποφεύγουμε οποιαδήποτε επιπλέον ακτινοβολία.

Το κοινώς αποδεκτό «επιτρεπόμενο» όριο έκθεσης σε ακτινοβολία είναι 1 mSv (μιλισιβέρτ) για το γενικότερο πληθυσμό και 20mSv για τους εργαζόμενους στα πυρηνικά εργοστάσια.

Φταίει η Ιαπωνία για το ατύχημα; Μήπως το ατύχημα συνέβη επειδή οι αντιδραστήρες είναι παλαιοί, ή κατασκευασμένοι με χαμηλές προδιαγραφές σε μία σεισμογενής ζώνης;

Η Ιαπωνία διαθέτει μερικούς από τους καλύτερους μηχανικούς και πυρηνικούς επιστήμονες στον κόσμο, ενώ οι αντιδραστήρες τους πιστεύεται ότι είναι σχεδιασμένοι να αντέχουν στους σεισμούς. Ωστόσο, οι κανονισμοί σχετικά με την επιλογή τοποθεσίας ενός πυρηνικού σταθμού έχουν αλλάξει από τότε που κατασκευάστηκε ο Φουκουσίμα.

Υπάρχουν πολλοί πυρηνικοί σταθμοί με παρόμοια τεχνολογία σε Ευρώπη και Αμερική.

Πριν καταλογίσουμε ευθύνες, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η πυρηνική τεχνολογία είναι επικίνδυνη από τη φύση της, σχετίζεται με αναπόφευκτους κινδύνους ενώ τα ατυχήματα είναι πολύ σοβαρά και με μακροχρόνιες επιπτώσεις. Η πυρηνική ενέργεια θα είναι πάντα επιρρεπής σε ατυχήματα που σχετίζονται με ανθρώπινο λάθος, αστοχία στο σχεδιασμό και φυσικές καταστροφές. Υπάρχουν πολύ καλύτερες, πιο ασφαλείς, οικονομικές και αξιόπιστες λύσεις. Η πυρηνική ενέργεια απλά δεν αξίζει το ρίσκο.

Πόσους αντιδραστήρες έχει η Ιαπωνία; Πόσο παλιοί είναι; Που βρίσκονται;

Η Ιαπωνία έχει 54 αντιδραστήρες σε 18 πυρηνικούς σταθμούς. Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς είναι 47.000MW που για το 2010 κάλυψε το 29% της ηλεκτροπαραγωγής.

Τέσσερις πυρηνικοί σταθμοί είναι εγκατεστημένοι στην ανατολική όχθη κοντά στο επίκεντρο του σεισμού: Οναγκάβα (3 αντιδραστήρες), Φουκουσίμα-Νταίτσι (6 αντιδραστήρες), Φουκουσίμα Νταΐνι (4 αντιδραστήρες) και Τοκάι (1 αντιδραστήρας). Αυτοί οι αντιδραστήρες χρησιμοποιούν τεχνολογία ζέοντος ύδατος (Boiling Water Reactors) και τέθηκαν σε λειτουργία στις δεκαετίες του 1970 και του 1980.

Ο πλησιέστερος σταθμός είναι ο Κασιβαζάκι-Καρίβα (7 αντιδραστήρες) που βρίσκεται στην αντίπερα όχθη (δυτική) της νήσου Χόντου (το βασικό νησί της Ιαπωνίας όπου βρίσκεται το Τόκιο).

Περισσότερες λεπτομέρειες για τους αντιδραστήρες των δύο σταθμών Φουκουσίμα

Φουκουσίμα 1 (Νταίτσι)
1 x 439 MW – έτος λειτουργίας 1970
4 x 760 MW έτη λειτουργίας 1973-1977

Φουκουσίμα 2 (Νταίνι)
4 x 1067 MW έτη λειτουργίας 1979-1986

Οναγκάβα
1 x 498 MW έτος λειτουργίας 1983
2 x 796 MW έτη λειτουργίας 1994 και 2001

Τοκάι 2
1 x 1060 MW έτος λειτουργίας 1978

πηγή: greenpeace