Το βιβλίο του Ρέι Μπράντμπερι εκδόθηκε το 1953, εποχή κατά την οποία η επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών του γερουσιαστή Μακάρθυ, εύκολα θα χαρακτήριζε επικίνδυνο και επιλήψιμο. Ο τίτλος του βιβλίου «Φαρενάιτ 451», παραπέμπει στη θερμοκρασία αυτανάφλεξης του χαρτιού, καταγγέλλοντας κάθε σκοταδιστική κίνηση ολοκληρωτικών εξουσιών που κατά καιρούς έριχναν τα βιβλία στην πυρά.
Γράφει η Χαρά Κιούση
Τα απαγορευμένα βιβλία από την ιερά εξέταση, τη δικτατορία των Ναζί που κάηκαν σε δημόσια θέα, και πιο παλιά η πυρπόληση της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και της Αντιόχειας που στέρησε τους επόμενους αιώνες τη σοφία τους, παραπέμπουν στο σήμερα. Αν και τα βιβλία δεν καίγονται αλλά που ανακυκλώνονται, εν τούτοις η απαξίωσή τους από τον κόσμο που βολεύεται στο εύπεπτο της εικόνας, παραπέμπει στο κάψιμο του νου και της κριτικής σκέψης.
Κάτι που εξυπηρετεί μόνο την άρχουσα τάξη, η οποία θέλει τους πολίτες ποίμνιο ευκολοδιαχειριζόμενο. Βεβαίως υπάρχουν και άνθρωποι που η αναγνωστική τους επιθυμία φανερώνει την ενδόμυχη ανάγκη τους για αντίσταση στην άκριτη παραπληροφόρηση του Διαδικτύου και γενικότερα των media.
Με το «Φαρενάιτ 451», που έγινε ταινία από τον Φρανσουά Τριφό, ο Ρέι Μπράντμπερι κατάφερε «την είσοδο της σύγχρονης επιστημονικής φαντασίας στα mainstream λογοτεχνική σκηνή». Σύμφωνα με την υπόθεση του έργου σ’ ένα δυστοπικό μέλλον κάπου στην Αμερική όπου απαγορεύονται τα βιβλία, ομάδες πυροδοτών μπαίνουν σε σπίτια μετά από καταγγελίες γειτόνων και τα καίνε. Ο πυροδότης Γκάι Μόνταγκ επί δεκαετία απολαμβάνει τη δουλειά του, ζώντας σ’ ένα σπίτι απ’ όπου λείπει η ουσιαστική ζωή. Η γυναίκα του, η Μίλντρεντ, μια άβουλη αφελής και ακαλλιέργητη εθισμένη σε χάπια, ξοδεύει το χρόνο της διασκεδάζοντας με «φτηνά ψυχαγωγικά προγράμματα» που προβάλλονται σε γιγαντοοθόνες – τοίχους.
Η συνάντησή του με την δεκαπεντάχρονη Κλαρίς ΜακΚέλλαν, φανατική αναγνώστρια που ζει στην ύπαιθρο μαζί με άλλους υπερασπιστές βιβλίων αποστηθίζοντάς τα ώστε να διασωθεί ο λόγος, γεννά μέσα του την αμφιβολία. Εν τω μεταξύ η γυναίκα του τον καταδίδει στον προιστάμενό του, τον Μπιτ, που είναι παθιασμένος διώκτης των βιβλιόφιλων και υποστηρικτής της καύσης. Η επιρροή που ασκεί πάνω του η Κλαρίς τον μεταστρέφει και από διώκτης γίνεται ένθερμος οπαδός των βιβλίων και συνδέεται με τους διανοούμενους. Η γνωριμία του με τον υπερήλικα φιλόλογο Φαμπέρ που του μιλά για το μέλλον – τότε «οι άνθρωποι θα μπορούν να σκέφτονται» – τον οδηγεί στο να κάνει αυτό που πρέπει. Ετσι καταφεύγει στο δάσος όπου και συμβαίνει το υπέροχο τέλος της ιστορίας.
Ο Θωμάς Μοσχόπουλος, με αφαιρετική συμβολική κατεύθυνση, «διαβάζει» πολυπρισματικά τα ερεθίσματα της εποχής και τις αναζητήσεις του συγγραφέα, ο οποίος καταγράφει το μέλλον βλέποντας στο παρόν. Η παράσταση κινούμενη ανάμεσα στο πραγματικό, στο μυστήριο και τη φαντασία περνά στον θεατή μιαν αναστάτωση, κάτι το αλλόκοτο. Σ’ αυτό συντελεί και το απόκοσμο εφιαλτικό σκηνικό της Ευαγγελίας Θεριανού με τις επίπεδες διαφορετικού μεγέθους οθόνες – λευκές άγραφες σελίδες, όπου εικονοποιείται η «τηλεοπτική απάτη», οι φουτουριστικό φωτισμοί της Σοφίας Αλεξιάδου και οι φοβικές μουσικές του Κορνήλιου Σελαμσή.
Στο ίδιο ύφος είναι και τα κοστούμια της Κλαιρ Μπρέισγουελ με ανάμεικτα στοιχεία (σύγχρονα, μεσαιωνικά, διαστημικά). Εξαιρετική ως κυνικός, σκληρός και πρώην διανοούμενος Μπιτ, η Άννα Μάσχα. Εκπληκτική και με ιδιαίτερη κίνηση η Ευδοκία Ρουμελιώτη – Μίλντρεν, συγκινητική ιδεολόγος γειτόνισσα η Ξένια Καλογεροπούλου που αυτοπυρπολείται με τα βιβλία της.
Πειστικός στο ρόλο του Γκάι Μόνταζκ ο Αλέξανδρος Λογοθέτης, επιβλητικός καθηγητής Φαμπέρ ο Χάρης Τσιτσάκης. Με ιδιαίτερη χάρη, μυστήριο και γοητεία η Κίττυ Παϊταζόγλου – Κλαρίς, καλές και οι πολυπρόσωπες ερμηνείες των Μάνου Γαλανή – Θάνου Λέκκα.
Η διασκευή του Θωμά Μοσχόπουλου με το ολοκληρωμένο αποτέλεσμά της σχολιάζει επίσης την παρέμβαση και τον έλεγχο των εκδοτών πάνω στη συγγραφική δημιουργία και θέτει ερωτήματα σχετικά με την λογοτεχνική αξία κάποιων βιβλίων. Είναι καταφανές ότι αφορισμοί , λογοκρισία και καταστροφές βιβλίων συνέβαιναν και συμβαίνουν.
Αν το χαρτί καίγεται οι ιδέες είναι άκαυστες και πυρπολούν νου και συναίσθημα, με το ασίγαστο της αμφιβολίας. Όσο θα υπάρχουν κάποιοι που θα «σώζουν σωματοποιημένο τον λόγο των βιβλίων» η ανθρωπότητα θα συνεχίσει να αισθάνεται την ορθή της αποστολή. Ο Βολτέρος είχε γράψει: «Τα βιβλία διαλύουν την άγνοια, τον φρουρό και θεματοφύλακα όλων των αστυνομευομένων κρατών». Καιρός να τα αγαπήσουμε.
Συντελεστές
Μετάφραση, σκηνοθεσία: Θωμάς Μοσχόπουλος
Σκηνικά: Ευαγγελία Θεριανού
Κοστούμια: Κλαιρ Μπρέισγουελ
Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής
Φωτισμοί: Σοφία Αλεξιάδου
Επιμέλεια κίνησης: Σοφία Πάσχου
Βοηθός σκηνοθέτη: Ρωμανός Μαρούδης
Βοηθός φωτιστή: Tracey Gibbs
Βοηθός σκηνογράφου: Γεωργία Τσίπουρα
Παίζουν: Αλέξανδρος Λογοθέτης, Άννα Μάσχα, Ευδοκία Ρουμελιώτη, Κίττυ Παϊταζόγλου, Χάρης Τσιτσάκης, Μάνος Γαλανής, Θάνος Λέκκας, Ξένια Καλογεροπούλου
