Η «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ παρουσιάζεται το 1944 στο Παρίσι, που τελεί υπό γερμανική κατοχή.

Γράφει η Χαρά Κιούση

Η θεατρική αυτή πράξη, μια κίνηση αντιστασιακή στις καθημερινές συλλήψεις και στη βία, προξένησε έντονες συζητήσεις καθώς κυριαρχεί διάχυτα μια πολιτική σκοπιμότητα. Γεγονός που καθιστά την Αντιγόνη, ντυμένη το αρχαιοελληνικό πνεύμα της, σπαρακτικά επίκαιρη στον σύγχρονο κόσμο.

Η Αντιγόνη παραβαίνοντας την εντολή του Κρέοντα, που τιμά τον ήρωα Ετεοκλή, ενώ προσβάλλει το νεκρό Πολυνείκη, αποφασίζει να θάψει το σώμα του αδελφού της. Για την ανυπακοή της τιμωρείται με θάνατο. Εκεί θα την ακολουθήσει από έρωτα ο αρραβωνιαστικός της ο Αίμων και ύστερα η μητέρα του Ευρυδίκη, γυναίκα του Κρέοντα.

Ο Ανούιγ μάς γοητεύει με την «ιδιόμορφή» του Αντιγόνη, προκαλώντας τον πολιτικό μας στοχασμό με γλώσσα «ποιητικά βίαιη». Στο σύγχρονο πολιτικό γίγνεσθαι όπου οι αρχηγοί κάθε εξουσίας ανακηρύσσονται θεοί και χειραγωγούν τα πάντα, η δραματουργία του Ανούιγ υποκινεί την επιθυμία διαφυγής και προτρέπει σε μαχητική αντίσταση.

Η Αντιγόνη -που την υποδύεται δυναμικά και ίσως με κάποια υπερβολή η Βασιλική Τρουφάκου- είναι μια νέα επαναστάτρια. Με ασυμβίβαστη θέληση, πείσμα, γενναιότητα, τρυφερότητα, αγνότητα και πνεύμα ελευθερίας κερδίζει την εκτίμηση του θεατή. Παρόλο «που είναι μικρή για όλα αυτά», είναι συνειδητοποιημένη και παλεύει, προκαλεί το σεβασμό, αρνούμενη να συμβιβαστεί και να προσαρμοστεί με ό,τι περιφρονεί.

Πάνω απ’ όλα όμως είναι ανθρώπινη και φοβάται τον θάνατο, δίχως αυτό να την ρίχνει στο φόβο και στην παθητική αδράνεια. Απέναντί της έχει τον Κρέοντα, που ηγείται μιας κοινωνίας ηθικά παρηκμασμένης. Συμβιβασμένη με τη δυσωδία της διαφθοράς, της ασχήμιας, της φρίκης των όπλων και του εύκολου κέρδους, όπου λουφάζουν συνειδήσεις. Μιας κοινωνίας πνευματικά γερασμένης, όπου η πολιτική σκέψη προορίζεται για επαγγελματική άνοδο.

Ο Κρέων -τον ενσαρκώνει με υποκριτική ωριμότητα ο Στέλιος Μάϊνας- είναι ρεαλιστής. Είναι ο ίδιος πολίτης και πολιτικός, εμπαίζει και εμπαίζεται, διεφθαρμένος, βολεμένος και υποταγμένος σ’ αυτό που υπηρετεί. Φθονεί στο πρόσωπο της Αντιγόνης αυτό που δεν υπήρξε ποτέ. Να είναι μαχητής, επαναστάτης και ασυμβίβαστος. Απεναντίας η εμπειρία του υποστηρίζει πως «αλήθεια είναι αυτό που δεν λέμε» και ελίσσεται με διπλωματική ακολουθία. Με μια επιφανειακή και αδιάφανη διαλεκτική, παρουσιάζεται ως εκείνος που νοιάζεται για την ζωή τής Αντιγόνης, ενώ την οδηγεί στο θάνατο. Κάθε τι το «εξωφρενικό» που αποδέχεται με ορθολογισμό, τον κάνει ποιο σκληρό και αδυσώπητο.

Η σκηνοθετική σύλληψη της Ελένης Ευθυμίου όπως τον παρουσιάζει νοσηρό, σακατεμένο κι ετοιμόρροπο που στηρίζεται σε αναπηρικό Π, του αφαιρεί κάθε ισχύ και μεγαλοπρέπεια. Δεν είναι παρά ένας άνθρωπος – ηγέτης του συρμού, τραγική φιγούρα που βυθίζεται στο θάνατο.

Ο Ανούιγ στην δική του εκδοχή δίνει στους φρουρούς μεγαλύτερη σκηνική παρουσία. Βέβαια δεν πρόκειται για άτομα δομημένα, απλώς είναι όργανα της τάξης και πολίτες ταπεινής καταγωγής και πνεύματος. Πολύ καλός ερμηνευτικά ο Φαίδων Καστρής ως χορός και η Ανέζα Παπαδοπούλου – τροφός.

Η κίνηση και η ενδυματολογία ακολουθούν την σκηνοθεσία που δημιουργεί μια ρεαλιστική ατμόσφαιρα, με την προσωπική νεωτεριστική υπέρβαση της σκηνοθέτιδας. Η μεγάλη σκηνή του θεάτρου αξιοποιήθηκε με μια μοντέρνα σκηνογραφία και όμορφο φωτισμό. Επιτοίχιες ανενεργείς προπέλες και επιδαπέδιοι ανεμιστήρες δεν κατάφεραν να καθαρίσουν στη συνείδηση των θεατών τη μυρωδιά του πτώματος του Πολυνείκη, που χρησιμοποιείται ως μέσο σωφρονισμού των πολιτών. Ούτε βέβαια την σύγχρονη οσμή σε πολιτείες – ναυάγια.

Πληροφορίες παράστασης

Μετάφραση: Στρατής Πασχάλης
Σκηνοθεσία, Μουσική: Ελένη Ευθυμίου
Σκηνικά: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
Ενδυματολόγος: Ηλένια Δουλαδίρη
Β’ Ενδυματολόγος: Μαίρη Μαρμαρινού
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Ενορχηστρώσεις – ηχητικός σχεδιασμός: Κώστας Βόμβολος
Κίνηση: Βιτόρια Κωτσάλου, Κική Μπάκα
Δραματουργική επεξεργασία: Σοφία Ευτυχιάδου
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαριάνθη Γραμματικού
Βοηθοί σκηνογράφου: Διδώ Γκόγκου, Παναγιώτης Λαμπής
Μακιγιάζ: Σίσσυ Πετροπούλου
Φωτογραφίες: Αθηνά Λιάσκου
Εκτέλεση Παραγωγής: Purple Group
Δ/νση παραγωγής: Αγγελική Στώμη
Οργάνωση Παραγωγής: Ντένια Σαφαρή

Ερμηνεύουν (με σειρά εμφάνισης)
Χορός: Φαίδων Καστρής
Αντιγόνη: Βασιλική Τρουφάκου
Τροφός: Ανέζα Παπαδοπούλου
Ισμήνη: Ιωάννα Μαυρέ
Αίμων: Γιώργος Φριντζήλας
Κρέων: Στέλιος Μάινας
Υπηρέτης Κρέοντα: Ερρίκος Μηλιάρης
Φρουρός: Νίκος Ντάλας
Β’ Φρουρός – Αγγελιαφόρος: Ερρίκος Λίτσης
Ευριδίκη: Μαίρη Λιαμή