Ο Νίκος Καζαντζάκης κάτω από το σημάδι του Γκρέκο σημαδεύει το εσωτερικό του οδοιπορικό, την αιματηρή πορεία του στη ζωή, «έναν άνθρωπο που ανεβαίνει με την ψυχή στο στόμα το κακοτράχαλο βουνό της μοίρας του. Ολάκερη η ψυχή μου μία κραυγή κι όλο μου το έργο, το σχόλιο στην κραυγή αυτή», ομολογεί ο σπουδαίος μας κρητικός φιλόσοφος. Γράφει η Χαρά Κιούση Η «αναφορά στον Γκρέκο» είναι στοχασμός στη ζωή του αγωνιζόμενου ανθρώπου, του επαναστάτη των ιδεών και αναζητητή των αξιών που τον λυτρώνουν από την ύλη. Χριστός, Βούδας, Λένιν και Οδυσσέας σημάδεψαν την σκέψη και την ψυχοσύνθεση του. «Είμαι ένα σακί γεμάτο αίμα, σπέρμα, ιδρώτα, σάρκα, μέσα μου νογώ να στροβιλίζονται όλες οι δυνάμεις του Σύμπαντου… Η ζωή είναι πόλεμος η γης στρατόπεδο, η νίκη είναι το μόνο σου χρέος. Μην κοιμάσαι, μη στολίζεσαι, μη γελάς, μη μιλάς ένας είναι ο σκοπός σου. Ο πόλεμος. Πολέμα… Ήρωας θα πει πειθαρχία σε ανώτερο από το άτομο ρυθμό… Κορφή δεν υπάρχει μονάχα ύψος… Αντικρίζεις πρόσωπο με πρόσωπο την ευθύνη… Βρυκολακιάζουν στη συνείδηση όλα τα καλλίτερα, αυτό που μπορούσαμε να γίνουμε και δεν γίναμε από κακομοιριά, τεμπελιά κι ανανδρία… Να μην αρνιέσαι τη νιότη σου ως τα βαθιά γεράματα». Ο Νίκος Καζαντζάκης όταν σε μεγάλη ηλικία παλιννοστεί σαν Οδυσσέας στην Κρήτη «για ν’ ακουμπήσει στις πατρικές πέτρες» μετουσιώνει την υπόγεια φωτιά που καίει τα σπλάχνα του σε λόγο. Αναμνήσεις και προσωπικά του βιώματα γίνονται μέρος της συλλογικής συνείδησης με οικουμενικό χαρακτήρα, σ’ ένα έργο βαθιά εξομολογητικό ή όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος, μια «αναφορά» με την στρατιωτική έννοια του όρου, προς τον «παππού του», τον Ελ Γκρέκο. Τον επιλέγει καθώς είναι πλασμένος οικεία αναζητώντας την αγωνιστικότητα του πνεύματος του μεγάλου ζωγράφου, που θα στρατολογήσει το μέλλον της νέας γενιάς. Ο Τάκης Χρυσικάκος, υπεύθυνος για τη θεατρική προσαρμογή και την σκηνοθεσία, έδωσε την πρεμιέρα της παράστασης, στον τάφο του Καζαντζάκη στην Κρήτη. Ο ίδιος τον ενσαρκώνει καθώς επίσης και τα εμβληματικά πρόσωπα του πολυεπίπεδου έργου του, με «κρητική ματιά» και πνοή. Κάτω από το τεράστιο πορτραίτο του Ελ Γκρέκο, την προβολή των πινάκων του και φωτογραφίες από το οικογενειακό άλμπουμ του Καζαντζάκη, οδοιπορεί ο ερμηνευτής προς το ναό του Λόγου και των κοσμοθεωρειών του συγγραφέα. Εντυπωσιακά ήρεμος και κυριαρχημένος από το στερεό φιλοσοφικό πνεύμα, δίνει ρυθμό στην κίνηση και στις αλλαγές των αντιθέσεων και των εναρμονίσεων, των συγκρουόμενων δυνάμεων που πολεμούν στο Σύμπαντο. Ο ηθοποιός βγάζει το σακάκι, τα γυαλιά τα εναποθέτει το γραφείο του, αναδιπλώνει τα μανίκια του και πέφτει με τα μούτρα στη δουλειά. Επιστρέφει στην περασμένη νιότη με γήινες πατημασιές, κι αρχίζει ένα διάλογο με τον Καπετάν-Μιχάλη, την ωραία Ελένη, τον Ζορμπά, με τις παραδόσεις, τα ριζίτικα, τον Ερωτόκριτο και την κρητική λύρα. Ο εξαίρετος μουσικός Μανώλης Ανδρουλιδάκης, παίζοντας κλασσική κιθάρα και η Γεωργία Νταγάκη με τη λύρα και τα όμορφα τραγούδια της, έδεσαν το συναίσθημα που συναδέλφωσε τους θεατές. Με ρίγη συγκίνησης άκουσαν τον ποιητή , δια στόματος του Τάκη Χρυσικάκου, να «επιλέγει την ικεσία του χρέους». «Παρατέντωσέ με, Κύριε, κι ας σπάσω». Ύστερα, λουσμένος τον υποβλητικό φωτισμό με γερτή κορμοστασιά, ανηφόρισε σαν αετός στα ύψη της πνευματικής αθανασίας. 
Πληροφορίες παράστασης
Συντελεστές Θεατρική προσαρμογή – σκηνοθεσία: Τάκης Χρυσικάκος Συνεργάτης – σκηνοθέτης: Εμμανουέλα Αλεξίου Επιλογές τραγουδιών: Χαΐνης Δημήτρης Αποστολάκης Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 Διάρκεια: 85’ Εισιτήρια: 12 ευρώ και 10 ευρώ (μειωμένο) Κρατήσεις: 210 7210045 και 210 7216317 (10:00 – 21:00) Θέατρο «Ιλίσια» Παπαδιαμαντοπούλου 4 και Βασιλίσσης Σοφίας (μετρό Μέγαρο Μουσικής)
