Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών επέλεξε την Καμεράτα και τον σκηνοθέτη-σκηνογράφο Πάρι Μέξη να παρουσιάσουν την δική τους οπερετική «Σωφρονιστική Αποικία», ντυμένη με μουσική του Φιλίπ Γκλας. Με ήχους σκοτεινούς, «σκληρούς και επίπονους» που ανταποκρίνονται στην παραδοξότητα και στη νοσηρότητα του λιμπρέτου του Rudy Yurlitger, αποκαλύπτεται η αίσθηση της ανθρώπινης φύσης. Έτσι όπως την φαντάστηκε, την προφήτεψε και μας την έδωσε «η δυστοπική οπτική» του Κάφκα με την «Σωφρονιστική Αποικία». Το βιβλίο, που εκδόθηκε το 1919 μέσα στην τραγικότητα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, γίνεται τόσο καίριο με τις απάνθρωπες μεθόδους βασανισμού στις ανά τον κόσμο αποικίες σωφρονισμού και παραδειγματισμού.

Γράφει η Χαρά Κιούση

Σε κάποιο απομονωμένο νησί, αποικία μιας υπερδύναμης, καταφθάνει ένας επισκέπτης – παρατηρητής με αφορμή «το σωφρονισμό» ενός αναξιοπαθούντος κατάδικου. Η ανορθόδοξη ποινή του θα γίνει μέσω μιας διαστροφικής σύλληψης, μιας δαιμονικής μηχανής εξαιρετικής αποτελεσματικότητος. Ένας δερματογράφος θα γράψει με τις βελόνες του πάνω στο γυμνό σώμα του άμοιρου ανθρώπου την ποινή του. Έξι ώρες χρειάζεται ο βασανιστής για να εφαρμόσει την παρανοϊκή του μέθοδο, που θα την βιώσει έως θανάτου στο πετσί του ο κατάδικος. Ο παρατηρητής είναι αποφασισμένος να περιγράψει τη ζοφερή διαδικασία, ενώ ο εκτελεστής -τελευταίος φανατικός οπαδός αυτής της παράδοσης, η οποία δεν είχε πλέον υποστηρικτές- αποφασίζει να σφραγίσει τον θεσμό αυτό με τη δικό του θάνατο για να ηρωποιηθεί. Φέρνοντας έτσι την λύτρωση, μα όχι και την κάθαρση.

Η παράσταση κάνει τον θεατή να αναριγά, καθώς διαπιστώνει αναλογίες της απάνθρωπης αυτής πράξης, με όσα συμβαίνουν σήμερα. Παρατηρητής, εκτελεστής και θύμα βρίσκονται καθισμένοι ανάμεσα στους θεατές, που καθίστανται εν δυνάμει ένας από αυτούς. Αποτελούν επίσης μέρος του πλήθους που παρακολουθούν παρηκμασμένοι ηθικά και πολιτισμικά τη ζοφερή εκτέλεση. Με ενδεχόμενη αμηχανία και αποτροπιασμό για την μηχανή που «δεν επιβεβαιώνεται μηχανικά γίνονται οι κατασκευαστές» της και πλένουν τα χέρια τους σαν Πόντιος Πιλάτος. Στο διήγημα του Κάφκα η μηχανή αποτελεί το σώμα του πάσχοντος λόγου.

Οι μουσικοί έγκλειστοι σ’ έναν προκείμενο χώρο με τζαμωτό, με την εναλλαγή των ρυθμών, τη δυνατή επαναληπτικότητα ανατριχιαστικών θορύβων, ενεργοποιούν το αλλόκοτο συναίσθημα και κινητοποιούν τα γρανάζια της μηχανής.

Η επιβλητική σκηνογραφία και το εικαστικό τοπίο που δημιουργεί ο φωτισμός είναι εξαιρετικής σύλληψης. Ο σκηνοθετικός στοχασμός του Πάρι Μέξη οδηγεί τους ερμηνευτές του έργου να αποκαλύψουν τις ιδιαίτερες πτυχές της ψυχοσύνθεσης των ηρώων. Το θύμα «σκυλίσια πειθήνιο» και χωρίς δική του βούληση αποδέχεται μοιρολατρικά το αναπόφευκτο. Ο εκτελεστής πεπεισμένος οπαδός μιας αρρωστημένης ιδέας πεθαίνει γι’ αυτήν χωρίς καμία ένδειξη λύτρωσης στο βλέμμα του. Ο παρατηρητής αταλάντευτος στη γνώμη του, αφού πρώτα πονέσει και δυσπιστήσει σαν άνθρωπος.

Οι ερμηνευτές με τις δυνατές φωνές τους, την έκφραση και την κίνηση οδηγούν τους θεατές να παρατηρήσουν και να μελετήσουν το σκοτεινό σύμπαν της ανθρώπινης φύσης. Επίσης την σχέση του ατόμου με την εξουσία και τις έννοιες της δικαιοσύνης ώστε τελικά να αναφωνήσεις «έσω δίκαιος».

Πληροφορίες παράστασης

Η Σωφρονιστική Αποικία
Μια όπερα του Philip Glass
Σε λιμπρέτο του Rudolph Wurlitzer
Βασισμένο στο ομώνυμο διήγημα του Franz Kafka
©2000 Dunvagen Music Publishers Inc. Used by Permission.

Μουσική διεύθυνση: Γιώργος Πέτρου
Σκηνοθεσία: Πάρις Μέξης
Σκηνογραφία: Beetroot
Σχεδιασμός παραγωγής: Πάρις Μέξης – Γιωργίνα Γερμανού
Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Τέλλος – Lighting Art
Ηχητικός σχεδιασμός: Beetroot
Μουσική προετοιμασία: Δημήτρης Γιάκας, Νίκος Λαάρης
Βοηθός σκηνοθέτη: Γιωργίνα Γερμανού
Συνεργάτης φωτιστικού σχεδιασμού: Πάνος Τσεβρένης – Lighting Art

Ερμηνεύουν
Αξιωματικός: Σωτήρης Τριάντης (29 & 31 Ιανουαρίου, 2 Φεβρουαρίου) / Τίμος Σιρλαντζής (30 Ιανουαρίου, 1 Φεβρουαρίου)
Επισκέπτης: Γιάννης Φίλιας
Κατάδικος: Τίμος Σιρλαντζής (29 & 31 Ιανουαρίου, 2 Φεβρουαρίου) / Σωτήρης Τριάντης (30 Ιανουαρίου, 1 Φεβρουαρίου)
Φύλακας: Εύα Οικονόμου-Βαμβακά / Ζένια Αγκιστριώτη

Μουσικοί
Εξάρχων: Sergiu Nastasa
Βιολιά 1: Νώντας Φίλιππας, Γιώργος Παναγιωτόπουλος, Άντζυ Κασδά
Βιολιά 2: Οtilia Alitei, Νάσος Μαρτζούκος, Αγγέλα Φαναριώτη, Louise Stahl
Βιόλες: Laurentiu Matasaru, Elisabeth Schaefer
Τσέλα: Chris Humphreys, Ιάσων Ιωάννου, Ηλίας Σακαλάκ
Κοντραμπάσο: Δημήτρης Τίγκας