Η ταινία «Πολίτης Κέιν» (Citizen Kane) είναι δράμα παραγωγής του 1941, σε σκηνοθεσία του Όρσον Γουέλς (Orson Welles).

Ήταν η πρώτη ταινία που σκηνοθέτησε ο Γουέλς, ενώ ο ίδιος ανέλαβε την παραγωγή, συνέγραψε το σενάριο μαζί με τον Χέρμαν Μάνκιεβιτς και πρωταγωνίστησε.

«Η ταινία έλαβε 9 υποψηφιότητες για Όσκαρ μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και κέρδισε το Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου. Για 50 χρόνια, λάμβανε την πρώτη θέση στη λίστα με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών που θεσπίζεται από τους μεγαλύτερους κριτικούς από όλο τον κόσμο σε ψηφοφορία που διοργανώνει το περιοδικό Sight & Sound. Για πρώτη φορά το 2012 έχασε την πρώτη θέση από την ταινία του Άλφρεντ Χίτσκοκ «Δεσμώτης του Ιλίγγου» (Vertigo, 1958). Ο Πολίτης Κέιν έχει επαινεθεί για την νεωτεριστική φωτογραφία, τη μουσική και την αφηγηματική του δομή» γράφει η Wikipedia.

Ιστορικό

Όταν η ταινία «Πολίτης Κέιν» έκανε πρεμιέρα την 1η Μαΐου του 1941, ο κριτικός κινηματογράφου των New York Times την αποκάλεσε «μακράν την πιο συναρπαστική. Για την ακρίβεια, ίσως είναι η πιο συγκλονιστική ταινία που έχει γίνει ποτέ στο Χόλιγουντ», γράφει η Miss Cellania σε πρόσφατο άρθρο της στο neatorama.com.

Ωστόσο, στις αρχές του 1941 η ταινία δε φαινόταν να… βρίσκει το δρόμο της στα θέατρα, πόσω μάλλον να γνωρίζει δημόσια αναγνώριση.

Ο βαρόνος των εφημερίδων William Randolph Hearst, που αποτέλεσε και πηγή έμπνευσης για τον κύριο χαρακτήρα της ταινίας (Charles Foster Kane), εξαπέλυσε μια τεράστια εκστρατεία δυσφήμισής της. Πρόσφερε μάλιστα στον πρόεδρο της RKO, George Schaefer, 800.000 δολάρια προκειμένου να καταστρέψει τα αρνητικά. Ο Schaefer όμως αρνήθηκε και έτσι ο Hearst προσπάθησε να εμποδίσει την κυκλοφορία της.

Και τα κατάφερε.

Λόγω της επιρροής και του ονόματός του, τα μεγάλα θέατρα αρνήθηκαν να τη «φιλοξενήσουν», εξαναγκάζοντας την ομάδα της παραγωγής να κάνει πρεμιέρες σε μικρότερα, ανεξάρτητα θέατρα.

Αποτέλεσμα αυτού ήταν η ταινία να γίνει μια εμπορική αποτυχία και ο Γουέλς, να μην καταφέρει να… συνέλθει από την καταστροφή.

Η RKO δεν του έδωσε ποτέ ξανά την καλλιτεχνική ελευθερία που είχε σε αυτήν την ταινία, και όσες ακολούθησαν απέτυχαν επίσης.


«Ανάσταση»

Οι λίγοι που είδαν τον «Πολίτη Κέιν» στην αρχική του «μορφή» τη χαρακτήρισαν «αριστούργημα».

Για την υπόλοιπη Αμερική ήταν απλά κάτι που… πέρασε και ξεχάστηκε.

Επανεμφανίστηκε, στην τηλεόραση πια, το 1956. «Είχε έρθει η ώρα της για το ευρύ κοινό. Σε πολλές δημοσκοπήσεις οι θεατές την κατέτασσαν στην κορυφή των αγαπημένων τους ταινιών» γράφει ο Harlan Lebo στο «Citizen Kane: The Fiftieth Anniversary Album».

Τα επόμενα χρόνια η δημοτικότητα και το «ανάστημα» της ταινίας εξακολούθησε να μεγαλώνει. Το 1962 το βρετανικό περιοδικό «Sight and Sound» δημοσίευσε μια δημοσκόπηση από κριτικούς κινηματογράφου για τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών: το «Πολίτης Κέιν» ήταν στη θέση νούμερο 1.

Τι το σπουδαίο είχε αυτή η ταινία

Ο ομιλών κινηματογράφος υπήρχε μόλις 14 χρόνια, όταν η ταινία έκανε το ντεμπούτο της. Μέχρι τότε η σκηνοθεσία είχε γίνει αρκετά προβλέψιμη. Σχεδόν όλες σε όλες τις ταινίες χρησιμοποιούνταν οι ίδιες γωνίες λήψης, ο ίδιος φωτισμός και τα ίδια περίπου σκηνικά.

Ο «Πολίτης Κέιν» έσπασε όλους τους κανόνες.

Εισήγαγε τις avant-garde αφηγήσεις και μεθόδους κινηματογραφίας στο Χόλιγουντ. Επιπλέον, είχε «χαραχτεί» με την εκπληκτική προσοχή στη λεπτομέρεια, από τη μουσική μέχρι το φωτισμό, του Γουέλς.

Πρωτοποριακός κινηματογράφος

* Πριν από τον «Πολίτη Κέιν» οι περισσότερες ταινίες ήταν οργανωμένες χρονολογικά: είχαν αρχή και τέλος. Η ταινία του Γουέλς ξεκινούσε από το τέλος, με τον Charles Foster Kane να λέει τη λέξη «Rosebud» λίγο πριν ξεψυχήσει. Από εκεί η ταινία μετέφερε το κοινό στα παιδικά χρόνια του Kane και σιγά σιγά ξετυλίγει το νήμα της ζωής του, από την οπτική πέντε διαφορετικών ανθρώπων. «Ο καθένας λέει μια προκατειλημμένη ιστορία για τη ζωή του Kane, και όπως η αλήθεια του κάθε ανθρώπου μπορεί να συνοψιστεί από το άθροισμα όσων είχαν ειπωθεί από όλους γι’ αυτόν» είχε πει ο Γουέλς.

* Ο Γουέλς «συμπίεσε» το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του Kane σε ένα φανταστικό τμήμα newsreel, το οποίο ήταν πολύ ρεαλιστικό για την εποχή του. Ο μοντέρ Robert Wise ανέμιξε 127 διαφορετικά αποσπάσματα: κάποια ήταν πραγματικά αποσπάσματα ειδήσεων, άλλα ήταν πλάνα του Γουέλς και από άλλους ηθοποιούς. Ο Γουέλς μάλιστα, έκανε τα πραγματικά αποσπάσματα από τις ειδήσεις να δείχνουν «παλιά», σέρνοντας τα αρνητικά σε ένα τσιμεντένιο πάτωμα, έτσι ώστε να δημιουργηθούν γρατσουνιές, που έδιναν την ανάλογη εντύπωση του «παλιού».

* Ο Γουέλς απεικονίζει την κατάρρευση του πρώτου γάμου του Kane με ένα μοντάζ σκηνών εκείνου και της συζύγου του στο τραπέζι όπου έπαιρναν το πρωινό τους. Στην πρώτη σκηνή φαίνονται οι νιόπαντροι πολύ ερωτευμένοι ο ένας με τον άλλον, στις επόμενες γερνούν σταδιακά –αποτυπώνοντας το πέρασμα του χρόνου- και γίνονται απόμακροι ο ένας από τον άλλον. Στην τελευταία σκηνή κάθονται απέναντι, στις δύο άκρες ενός μεγάλου τραπεζιού και εντελώς σιωπηλοί. Η σκηνή αυτή διαρκεί λιγότερο από τρία λεπτά, όμως πήρε έξι εβδομάδες για να τελειοποιηθεί.

* «Εργαζόμουν επάνω στη μουσική της κάθε σκηνής ενώ γυριζόταν και κατά τη διάρκεια του μοντάζ» είχε γράψει το 1941 ο συνθέτης Bernard Herrmann.

* Καθώς η υπόθεση της ταινίας λαμβάνει χώρα για διάστημα μεγαλύτερο των 50 ετών, οι ηθοποιοί… γερνούν. Ο Kane, για παράδειγμα, από 25 φτάνει τα 78 χρόνια. Ο μακιγιέρ Maurice Seiderman εφηύρε πολλές τεχνικές μακιγιάζ για να «γεράσει» τους ηθοποιούς.

* Οι περισσότεροι ηθοποιοί που συμμετείχαν στην ταινία, δεν είχαν ξαναπαίξει στον κινηματογράφο ποτέ. Είχαν εμφανιστεί μόνο σε θέατρα και στο ραδιόφωνο και ήταν μέλη του Welles’ Mercury Theater.

* Η ταινία δεν είχε σχεδόν καθόλου κοντινά πλάνα στους ηθοποιούς, κάτι που ήταν πολύ κοινό εκείνη την εποχή.