Ήταν το 1981 όταν ο κόσμος έγινε ξαφνικά μανιακός με την αρχαιολογία, καθώς το σωτήριο αυτό έτος βγήκε στις αίθουσες ο «Ιντιάνα Τζόουνς και οι Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού»!
Εισπρακτική επιτυχία από τις λίγες, το φιλμ γέννησε μια μεγάλη κινηματογραφική μυθολογία δίνοντας στην οικουμένη ένα νέο είδος ήρωα δράσης: τον ελκυστικό και περιπετειώδη καθηγητή αρχαιολογίας Ιντιάνα Τζόουνς.
Ήταν τέτοια η απήχηση του ήρωα που ο κόσμος ήθελε πάση θυσία να είναι αληθινός, γι’ αυτό και άρχισαν πολλοί να ξεψαχνίζουν βιογραφίες αρχαιολόγων ψάχνοντας να βρουν αναλογίες ή την απόλυτη έμπνευση για τον κινηματογραφικό ήρωα του ακαδημαϊκού κόσμου.
Κι έτσι μια σειρά από επαγγελματίες και ερασιτέχνες αρχαιολόγοι ήρθαν στο φως για να καλύψουν το κενό της αφήγησης, καθώς ο Ίντι δεν θα μπορούσε να είναι εντελώς μυθιστορηματικός και κάπου έπρεπε να βασίζεται.
Ποιοι θα ήταν λοιπόν οι καλύτεροι «πατέρες» του περιβόητου αρχαιολόγου, παρέχοντας με τη δράση τους έμπνευση για τη γέννηση του Ιντιάνα Τζόουνς;
Ρόι Τσάπμαν Άντριους
Ο φημισμένος αρχαιολόγος και παλαιοντολόγος του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας που εξερεύνησε την έρημο Γκόμπι και αποκάλυψε ολοκληρωμένους σκελετούς δεινοσαύρων που δεν είχαν ξαναβρεθεί ποτέ έγινε σωστή διασημότητα στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 με πρωτοσέλιδα στον Τύπο (με την περίφημη Κεντροασιατική Αποστολή). Αφού συνταξιοδοτήθηκε στη δεκαετία του 1940 έγινε τώρα γνωστός ως συγγραφέας παιδικών παραμυθιών με δεινοσαύρους, αν και εμάς μας ενδιαφέρουν τα χρόνια της δράσης του, καθώς είναι ο αρχαιολόγος που έχει συνδεθεί περισσότερο με τις περιπέτειες του Ιντιάνα Τζόουνς.
Όμοια με τον Ίντι, ο Τσάπμαν ήταν αδύνατος αλλά μυώδης και συνήθιζε να εμφανίζεται στο ανασκαφικό πεδίο με πλατύγυρο καπέλο και πιστόλι. Ο ίδιος δεν δίσταζε μάλιστα να χρησιμοποιήσει το όπλο του στις άνυδρες ερημιές της Κίνας και της Μογγολίας, όπως καταγράφηκε στο ημερολόγιό του, και οι περιπέτειές του στην Γκόμπι θα μπορούσαν να είναι επεισόδια της ταινίας του Στίβεν Σπίλμπεργκ. Όπως είπε εξάλλου και ο ίδιος, η ζωή του ήταν γεμάτη από βίαια περιστατικά με αρχαιοκάπηλους και κυνηγούς θησαυρών: «Στα πρώτα δεκαπέντε χρόνια δουλειάς πεδίου, θυμάμαι τουλάχιστον δέκα περιστατικά που γλίτωσα τον θάνατο στο τσακ». Το χρονικό του περιλάμβανε τυφώνες, ανατροπή του σκάφους του από φάλαινα, επίθεση αγέλης άγριων σκυλιών, τη μήνη φανατισμένου τοπικού ιερατείου, ακόμα και πάλη με πύθωνα. Αλλά και μάχες με κακοποιούς και τυμβωρύχους.
Σαν τον Ίντι, ο Άντριους ήταν μορφωμένος και φωτισμένος αρχαιολόγος που προτιμούσε τη δράση από τα πανεπιστημιακά έδρανα. Ταυτοχρόνως, μοιράζονταν την αγάπη για τα ρεβόλβερ και την απέχθεια για τα φίδια…
Τζέιμς Χένρι Μπρέστιντ
Ο τιτάνας της αρχαιολογίας και διαπρεπής αιγυπτιολόγος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζηλευτής του καριέρας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, όπου και ίδρυσε το Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών. Και βέβαια στον ίδιο χρωστά το πανεπιστήμιο τα πολυάριθμα ευρήματα από τη Μέση Ανατολή της σπουδαίας συλλογής του.
Η διασημότερη ανασκαφική αποστολή του Μπρέστιντ έλαβε χώρα στην Αίγυπτο το 1922-1923, συμβάλλοντας κι αυτός με τη σειρά του στην αποκάλυψη των μυστικών του τάφου του Τουταγχαμών. Και βέβαια αυτό τον έφερε στο επίκεντρο του διαπρεπέστερου ίσως μύθου της αρχαιολογίας, της κατάρας του Τουταγχαμών! Η συμβολή του στην εκταφή της μούμιας του φαραώ όχι μόνο έδωσε τροφή στον σκανδαλοθηρικό Τύπο για χρόνια, αλλά εγκαινίασε ταυτοχρόνως τη μανία της Δύσης με την αρχαία Αίγυπτο (όπως η πρώτη ταινία «Μούμια» που χρονολογείται από το 1932).
Στον ίδιο επίσης χρωστάμε την εικόνα του πρεστιζάτου αρχαιολόγου, κάτι που δανείστηκε σαφώς ο Ίντι, αλλά και ο Σίγκμουντ Φρόιντ του χρωστά πολλά για την ευρύτατη γνώση που του προσέφερε στην κατανόηση της θρησκείας και του πολιτισμού. Τουλάχιστον σε επίπεδο επιστημονικής αξιοσύνης, καλύτερη έμπνευση δεν θα μπορούσε να βρει ο Ιντιάνα Τζόουνς…
Ρόμπερτ Τζον Μπρέντγουντ
Όπως και ο μέντοράς του Μπρέστιντ, ο αρχαιολόγος Μπρέντγουντ ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου και ειδήμονας στους αρχαίους πολιτισμούς της Μέσης Ανατολής. Στον ίδιο οφείλουμε μάλιστα τον εκσυγχρονισμό της αρχαιολογικής έρευνας, εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 1940, καθώς παραμένει ένας από τους πρώτους επιστήμονες που άρχισαν να χρησιμοποιούν τη χρονολόγηση με άνθρακα στα ευρήματά τους, γεννώντας δεδικασμένο.
Και βέβαια πέρα από τις επιστημονικές περγαμηνές και τις θέσεις σε σπουδαίους οργανισμούς, ο ίδιος γνώρισε δράση από πρώτο χέρι, περνώντας καιρό σε Τουρκία και Μέση Ανατολή και αντιμετωπίζοντας μια σειρά από κινδύνους που ενδεχομένως να ζήλευε και ο Ίντι. Μέχρι και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο πήρε μέρος, ως διευθυντής της μετεωρολογικής υπηρεσίας των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, χαρτογραφώντας ανεξερεύνητες περιοχές.
Στη Μέση Ανατολή ξαναπήγε πολλές φορές στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, όταν τα εδάφη φιλοξενούσαν νέους κινδύνους και συχνές ένοπλες συγκρούσεις, απότοκο της δράσης ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. Παρά το γεγονός ότι δεν ήταν τόσο τολμηρός ή περιπετειώδης όσο ο Ιντιάνα Τζόουνς, πολλά περιστατικά της ζωής του θα μπορούσαν να εμπνεύσουν τους σεναριογράφους της ταινίας…
Τζον Πέντλμπερι
Γνωστός και στη χώρα μας ως «Λόρενς της Κρήτης», ο αρχαιολόγος που διαδέχτηκε τον σερ Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό ανέλαβε για λογαριασμό του υπουργείου Πολέμου της Βρετανίας την οργάνωση του αντάρτικου της Κρήτης κατά των Ναζί στο Ηράκλειο! Ταραχοποιός και παλικαράς, ο μονόφθαλμος Βρετανός ενσάρκωνε τον παράτολμο εξερευνητή των αρχών του 20ού αιώνα όσο λίγοι.
Παρά την έξαλλη συμπεριφορά του και την αγάπη του για την περιπέτεια, ο Πέντλμπερι ήταν ταγμένος ακαδημαϊκός με ειλικρινές ενδιαφέρον για τους αρχαίους πολιτισμούς και ειδικά την Αίγυπτο, γι’ αυτό και πήρε αμέσως μέρος στις ανασκαφές της πρωτεύουσας του Αχενάτων. Κατόπιν μετέβη στην Κρήτη για να δουλέψει με τον Έβανς και στα 25 του ήταν τώρα επιμελητής της ανασκαφής στην Κνωσό αλλά και επικεφαλής δικής του ανασκαφής στην Αίγυπτο.
Και ήταν ακριβώς στην Κρήτη που θα γινόταν ντόπιος, κυκλοφορώντας πια με την παραδοσιακή στολή των Κρητικών και το μαχαίρι περασμένο στη ζώνη. Εκεί εντρύφησε στον Μινωικό Πολιτισμό και όργωσε κυριολεκτικά το νησί σπιθαμή προς σπιθαμή, γι’ αυτό και με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επιστρατεύτηκε από τη χώρα του ως πράκτορας. Ο Πέντλμπερι ήταν τώρα επιφορτισμένος με την οργάνωση της κρητικής αντίστασης κατά της γερμανικής εισβολής του 1941 και με έδρα το Ηράκλειο πολέμησε γενναία πλάι στα παλικάρια της Κρήτης κατά των γερμανών αλεξιπτωτιστών, μέχρι να τραυματιστεί τουλάχιστον από τα πολυβόλα της Luftwaffe.
Τέτοιο ήταν το μένος των Ναζί όταν τον συνέλαβαν αιμόφυρτο σε μια κρυψώνα ντόπιου συμπολεμιστή του που κάλυψαν τα τραύματά του με καθαρά ρούχα ώστε να τον εκτελέσουν επιτόπου. Όπως και ο Ίντι, ο Πέντλμπερι ήταν ήρωας της ναζιστικής αντίστασης και λαϊκός θρύλος τόσο για τους Κρητικούς όσο και τους Βρετανούς…
Φρέντρικ Ράσελ Μπάρναμ
Τον αποκαλούσαν «Αυτός που Βλέπει στο Σκοτάδι» και είχαν μάλλον δίκιο, καθώς ο Αμερικανός ήταν ανιχνευτής και ιχνηλάτης από τους λίγους, αναγκάζοντας την αμερικανική κυβέρνηση να τον στείλει στην Αφρική ως κατάσκοπο και εξερευνητή για λογαριασμό των Βρετανών. Αν ενέπνευσε τους σεναριογράφους του Ίντι δεν το ξέρουμε, ξέρουμε όμως ότι ενέπνευσε άλλο μυθιστορηματικό χαρακτήρα της αμερικανικής λογοτεχνίας, έναν κυνηγό άγριων θηρίων. Ο Μπάρναμ ήταν εξάλλου ο άνθρωπος που σύστησε πρώτος στους Δυτικούς το κρέας ιπποπόταμου.
Οπλισμένος με το τουφέκι του αλλά και πλήθος γηγενών όπλων, ο ιχνηλάτης έγινε φόβος και τρόμος τόσο στη Βόρεια Αμερική όσο και την Αφρική. Στις ΗΠΑ, ήταν ο ιχνηλάτης στον πόλεμο των λευκών κατά των Απάτσι και στην Αφρική ήταν τα μάτια των Βρετανών στον πόλεμο που θα τους έδινε τελικά όλη τη Ροδεσία. Ο Μπάρναμ πήρε επίσης μέρος στον Δεύτερο Πόλεμο των Μπόερς, με ειδίκευση στο σαμποτάζ των εγκαταστάσεων των Μπόερς. Τα πολεμικά χρονικά του στην Αφρική τον μετέτρεψαν σε λαϊκό ήρωα των Βρετανών παρά το γεγονός ότι ήταν Αμερικανός.
Και εκτός πολέμου όμως τα ανδραγαθήματά του δεν ήταν λίγα, καθώς ήταν λάτρης της περιπέτειας και πήγαινε όπου μύριζε κίνδυνο και ευκαιρία πλουτισμού. Κι έτσι πήρε μέρος στο γιγαντιαίο κυνήγι του χρυσού στο Κλοντάικ και συνέβαλε στην ίδρυση των Προσκόπων. Ακόμα και στο Μεξικό άφησε τη σφραγίδα του, αποκαλύπτοντας από σπόντα αρχαία κειμήλια των τοπικών πολιτισμών. Σε όρους περιπέτειας, δύσκολα θα βρεθεί καλύτερη έμπνευση για τον Ίντι…