Μια πρωτοπόρος καλλιτέχνης. Μια σπουδαία γυναίκα. Η ιστορία της Νίκι ντε Σαιν Φαλ ξεδιπλώνεται σε ένα δυνατό κινηματογραφικό πορτρέτο, στην ταινία «Niki» που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο τμήμα «Ένα Κάποιο Βλέμμα» του Φεστιβάλ Καννών.

Παρίσι, 1952. Η Νίκι, Γαλλο-Αμερικανίδα επίδοξη ηθοποιός και μοντέλο, μετακομίζει από τις ΗΠΑ με τον σύζυγο και τη μικρή της κόρη, σε μια απόπειρα να πάρει απόσταση από την οικογένειά και τη χώρα της που την έπνιγαν. Όμως, επώδυνες αναδρομές σε ένα συγκλονιστικό τραύμα της παιδικής της ηλικίας συνεχίζουν να εισβάλλουν στις σκέψεις της και ανατρέπουν την ειδυλλιακή μποέμ ζωή που προσπαθεί να χτίσει. Μέσα στην κόλαση με την οποία θα έρθει αντιμέτωπη, η Νίκι ντε Σαιν Φαλ θα βρει στην τέχνη ένα όπλο για να απελευθερωθεί από τα δεσμά του παρελθόντος, αλλά και της κοινωνίας.


Εικαστικός, ζωγράφος, γλύπτρια, σκηνοθέτης και διανοούμενη: η Νίκι ντε Σαιν Φαλ έχει μείνει στην ιστορία για την πρωτοποριακή της τέχνη και τόλμη να σταθεί ελεύθερη απέναντι από έμφυλα στερεότυπα και κοινωνικά στεγανά. Τα πιο διάσημά της έργα, τα «Νανά» που αναπαριστούν πελώρια, καμπυλώδη γυναικεία σώματα σε ζωηρά χρώματα και ποικίλα σχήματα, είναι εκ διαμέτρου αντίθετα στην πλειονότητα των στεγνών, μονόχρωμων και άκαμπτων γλυπτών πόλης και είναι μια -γεμάτη χαρά και δυναμισμό- διεκδίκηση του χώρου εκ μέρους των θηλυκοτήτων.

Η ντε Σαιν Φαλ πραγματοποίησε πάνω από διακόσια έργα στα πάνω από σαράντα χρόνια καριέρας, που περιλαμβάνει σχέδια, γλυπτά, εκτυπώσεις, κοσμήματα και κινηματογραφικά έργα. Τα φαινομενικά χαρούμενα και ξέγνοιαστα έργα της βαθιά πολιτικοποιημένης δημιουργού είναι στην πραγματικότητα και υπόγεια απειλή προς κάθε είδους καταπίεση και εξουσία – είχε, εξάλλου, παρουσιάσει και τα περίφημα «shooting paintings», τα οποία δημιούργησε πυροβολώντας μπογιά σε λευκό καμβά. Ήταν, επίσης, η μοναδική γυναίκα του καλλιτεχνικού κινήματος Nouveau réalisme, μεταξύ των Dada και της Pop Art, που καθόρισε την τέχνη του 20ού αιώνα.

Τη σπουδαία αυτή γυναίκα βάζει στο επίκεντρό της και παρουσιάζει στο ευρύ κοινό το «Niki», κινηματογραφικό πορτρέτο σε σκηνοθεσία της Σελίν Σαλέτ, την οποία έχουμε γνωρίσει και ως ηθοποιό («Οίκος Ανοχής», «Σώμα με Σώμα»). Ιδανική της πρωταγωνίστρια η Σαρλότ Λε Μπον («Yves Saint Laurent», «The Walk», σκηνοθέτης του «Falcon Lake»), η οποία εδώ παραδίδει την καλύτερη ερμηνεία της ως τώρα καριέρας της, στον ρόλο μιας καλλιτέχνιδας που πάλεψε με τους πιο φρικτούς προσωπικούς δαίμονες για να χαρίσει στην τέχνη της, και κατά συνέπεια τον κόσμο μας, περισσότερη αλήθεια – και διάλεξε το ελληνικό όνομα Νίκι ως φόρος τιμής στη δική της νίκη απέναντι στη ζωή.

H σκηνοθέτης Σελίν Σαλέτ μιλά για την ταινία

«Όταν διάβασα μια συνέντευξη της Νίκι ντε Σαιν Φαλ από το 1965 στη σελίδα της Ζιλιέτ Μπινός στο Instagram, εντυπωσιάστηκα τόσο από τη δύναμη των λόγων της καλλιτέχνιδας, όσο και από την ομοιότητά της με τη Σαρλότ Λε Μπον. Υπάρχουν προφανείς ομοιότητες στις ιστορίες τους: και οι δύο ήταν μοντέλα, διαθέτοντας μια ομορφιά που αποτελεί εφαλτήριο, αλλά μπορεί επίσης να γίνει και βάρος. Οι άνθρωποι έλεγαν στη Νίκι: «Αν δεν ήσουν όμορφη, κανείς δεν θα νοιαζόταν για το τι έκανες».

Όπως η Νίκι, έτσι και η Σαρλότ είναι καλλιτέχνης, ζωγραφίζει και κάνει γλυπτά. Κι εμείς αξιοποιήσαμε τις ικανότητές της αυτές στο πλατό – αυτό τα έκανε όλα πολύ πιο απλά. Η Σαρλότ είναι επίσης, όπως και η Νίκι, συγγραφέας και σκηνοθέτης. Τα διάφορα ταλέντα της με βοήθησαν καθ’ όλη τη διάρκεια της δημιουργικής διαδικασίας: κατά τη διάρκεια της συγγραφής, στο πλατό και στο μοντάζ. Θυμάμαι, μάλιστα, ότι άλλαξα τη σκηνοθεσία μιας σεκάνς, όταν εκείνη είχε μια ιδέα που ήταν καλύτερη από τη δική μου.

Ήταν πολύ σημαντικό το γεγονός ότι η Σαρλότ δέχθηκε να αναλάβει τον ρόλο. Η φαντασία και το χιούμορ είναι άλλα δύο χαρακτηριστικά που μοιράζονται η Νίκι και η Σαρλότ, όπως και η διπλή τους εθνικότητα. Όμως, αυτό που μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση, ήταν η τόλμη με την οποία η Σαρλότ ανέλαβε τις προκλήσεις του ρόλου: την «αναβίωση» του τραύματος, τη συντριβή, τη ζωτικότητα της επιβίωσης, τη χαρά που βρίσκεται στη δύναμη, την παιδική ηλικία που αναδύεται κάθε στιγμή στην προσέγγισή της, τις εκφράσεις της. Δεν θα μπορούσα να ευχηθώ για καλύτερη συνεργάτη και πρωταγωνίστρια.

Ήθελα η ταινία να αφηγείται την ιστορία «πριν» τη γυναίκα που ξέρουμε. Πώς μια νεαρή μητέρα από αριστοκρατική οικογένεια έγινε μία από τους πιο ισχυρές καλλιτέχνες του αιώνα; Ήθελα να αφηγηθώ την ιστορία της απελευθέρωσής της από τα δεσμά της και με ποιο τίμημα έγινε αυτό. Σα ένα λουλούδι που φυτρώνει πάνω σε ένα πτώμα. Το ταξίδι της, σαν μια άλλη μετάλλαξη, είναι το σπουδαιότερο έργο της. Ένα έργο που θα πρέπει να επαναλάβει σε όλη της τη ζωή: να πεθάνει και να ξαναγεννηθεί ως ο πραγματικός εαυτός της.

Το αίσθημα ευθύνης που ένιωσα όταν ανέλαβα αυτό το πρότζεκτ ήταν τεράστιο – έπρεπε να το κάνω σωστά. Καθώς βυθιζόμουν στον Ήρωα με τα Χίλια και Ένα Πρόσωπα, για να μελετήσω τα κίνητρα πίσω από ηρωικά ταξίδια, συνειδητοποίησα τον βαθμό στον οποίο η Νίκι είχε μια διάσταση μυθολογική. Ήταν μια πραγματική ηρωίδα. Κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο και επέστρεψε με μια γνώση που θα φώτιζε τον κόσμο. Καταγόμενη από γενιά ιπποτών, το παιδί που πήρε το ελληνικό όνομα Νίκι, πραγματοποίησε το όνειρό της: να κάνει τη ζωή της θρίαμβο.

Δεν μας επετράπη να χρησιμοποιήσουμε τη δουλειά της Νίκι, κάτι που κατανοώ πλήρως. Δε θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω την ποίηση κάποιου άλλου για να δημιουργήσω τη δική μου. Αυτός ο περιορισμός μού επέτρεψε αμέσως να εντοπίσω τι ήθελα για την αφήγηση. Με ενδιέφερε να δω τη μεταμόρφωση της Νίκι και η οπτική γωνία του έργου της φαινόταν απολύτως κατάλληλη. Το θέμα δεν ήταν τι θα μπορούσε να σκεφτεί ο θεατής για τα ίδια τα έργα, αλλά να δω την καλλιτέχνη να παλεύει με το δημιούργημά της, από κοντά και προσωπικά, εν μέσω της κάθαρσής της.

Ήθελα να έχουμε στο πλατό την ελευθερία που έχει ένα συνεργείο όταν είναι «ανάλαφρο» και κινείται με ταχύτητα. Ήθελα να δουλέψουμε ως μια μικρή ομάδα, οπότε δεν υπήρχε επόπτης σεναρίου ή μακιγιέρ, εκτός από την πρώτη σεκάνς όπου η Νίκι παρουσιάζεται ως μοντέλο, και τη σεκάνς που δείχνει τη μητέρα της σε μια παράσταση. Η Σαρλότ χρησιμοποιούσε μακιγιάζ όποτε και όπως ήθελε, και συχνά καθόλου. Αυτό προσδίδει μια αυθεντικότητα στην εικόνα που μου αρέσει πολύ.

Ήμουν 34 ετών όταν συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να αλλάξω τα πάντα στη ζωή μου. Η προσωπική μου ζωή ήταν σε τέτοιο καταστροφικό σημείο που δεν είχα άλλη επιλογή, και αυτή η συνειδητοποίηση ήταν μια από τις πιο έντονες ανατροπές της ζωής μου. Ήταν αυτά τα χρόνια της δουλειάς με τον εαυτό μου, που μου επέτρεψαν να γράψω. Πάντα είχα πάθος με τις ιστορίες: να εκτίθεμαι σε ιστορίες, να τις υποδύομαι, να τις ζωντανεύω. Υπήρχε μια διάσταση στη δουλειά μου ως ηθοποιού που δεν μπορούσα να κατακτήσω, αλλά τώρα, ως σκηνοθέτης πια, μπορώ. Είναι μια προέκταση, μια μεταμόρφωση. Αυτό είναι το θέμα της ταινίας: η μεταμόρφωση. Πώς γίνεσαι ο εαυτός σου; Η Νίκι έχει γράψει πολλά για το «εγώ» της – κι εγώ, κινούμενη στη σκιά της όλα αυτά τα χρόνια που δούλευα στην ταινία, έμαθα τόσα πολλά από εκείνη».

Σκηνοθεσία: Σελίν Σαλέτ
Σενάριο: Σελίν Σαλέτ, Σαμουέλ Ντου
Ηθοποιοί: Σαρλότ Λε Μπον, Τζον Ρόμπινσον, Νταμιέν Μπονάρ, Ζουντίτ Κεμλά, Αλέν Φρομαζέ
Διάρκεια: 98 λεπτά
Διανομή: Rosebud .21

Από 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ στους κινηματογράφους