Ο Μεξικανός συγγραφέας Χουάν Ρούλφο -εμπνευστής του μαγικού ρεαλισμού που επηρέασε τα μεγάλα ονόματα της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας- το 1959 εξέδωσε την αριστουργηματική νουβέλα «Πέδρο Πάραμο».
Γράφει η Χαρά Κιούση
Ένα έργο που έγινε θρύλος και καταγράφει τον κύκλο της ζωής και του θανάτου, που σε κάθε εποχή συμβαίνει μέσα από διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές διαδοχές. Ο συγγραφέας γεννημένος στο Χαλίσκο του Μεξικού ορφάνεψε και από τους δυο γονείς στα δέκα του χρόνια. Βίωμα και παράδοση άφησαν το αποτύπωμά τους στην πολυφωνική μοντέρνα γραφή του.
Η δραματουργία έχει ως πλαίσιο τα χρόνια της μεξικανικής επανάστασης (1910-1920) που ξεκίνησε ως αντίσταση στην οικονομική τάξη και στις κοινωνικές ανισότητες, οι οποίες επιδεινώθηκαν από την καταπάτηση της αγροτικής γης από το Κράτος.
Η υπόθεση του έργου τρέχει στους σκονισμένους δρόμους μιας καμμένης γης, στο χωριό Κομάλα. Είναι η πατρίδα, ο γενέθλιος τόπος της νεκρής μητέρας του Χουάν Πρεσιάδο, που πέθανε με την επιθυμία της επιστροφής εκεί, όσο ακόμη ήταν ζωντανή. Τελευταία παρακαταθήκη στο γιο της να αναζητήσει τον πατέρα του Πέδρο Πάραμο και «να πληρώσει ακριβά για τα χρόνια που τους ξέχασε».
Ο νέος έρχεται έκπληκτος σ’ ένα τόπο φάντασμα, ένα τόπο ακατοίκητο από ζωντανούς, κυριευμένο από αλύτρωτες ψυχές γεμάτες παράπονα για τον φεουδάρχη απάνθρωπο πατέρα του, Πέδρο Πάραμο. Παντού κυριαρχούν «αντίλαλοι», ακούγονται ψίθυροι,ερειπωμένες λέξεις που αναζητούν τον δέκτη τους, στεναγμοί νεκρών, βόμβοι, κελαρύσματα νερών όπου αντικατοπτρίζεται μεταφυσικά θαρρείς το παρελθόν της πόλης. Ο Χουάν Πρεσιάδο πεθαίνει μολυσμένος «στην κληρονομιά των ερειπίων».
«Με σκότωσαν τα μουρμουρητά» ομολογεί, περικυκλωμένος από γυναίκες φαντάσματα, θύματα της αντρικής βίας, γυναίκες που στο πρόσωπό του βλέπουν τον γιο που δεν απέκτησαν και τον εραστή που λαχταρούσαν. Κυκλωμένες από αναμνήσεις, «κουρασμένα γέλια», αλλόκοτες φιγούρες και παράξενες ιστορίες που ξεπηδούν από το ασυνείδητο και ταξιδεύουν στην ατμόσφαιρα των χωραφιών και των νεκροταφείων.
Εκεί όπου ο Χουάν Πρεσιάδο θα μάθει για τον δολοπλόκο πατέρα του που εξαπατά τους αντάρτες της επανάστασης, σπέρνοντας εχθρότητα καθώς και νόθα παιδιά στις γόνιμες μήτρες των βιασμένων γυναικών.
Ένας ακόλαστος που θα εξαγοράσει ακόμα και την άφεση αμαρτιών για τον αναγνωρισμένο γιο του, ο οποίος σκοτώνεται πέφτοντας από το άλογο. Τιμωρημένος εν ζωή από την απόρριψη της νεαρής Σουζανίτας, της μοναδικής γυναίκας που αγάπησε και την κατέκτησε μοναχά νεκρή.
Ο συγγραφικός καμβάς υφασμένος με ντοπιολαλιές απλών χωρικών σωσμένες στη λαϊκή συνείδηση, εικονίζει τον υπαρξιακό προβληματισμό και την μεταφυσική αναζήτηση. Εδώ ο θάνατος γίνεται ένας δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα σε ζωντανούς και νεκρούς, που βασανίζονται από το βάρος της συνείδησης. Ένας τόπος στοιχειωμένος από αδικαίωτους νεκρούς που επιστρέφουν στη ζωή, με μια γιορτή χρωμάτων λουλουδιασμένη συμβολισμούς.
Είναι γνωστή η σχέση των Μεξικανών με τους νεκρούς τους. Όποιος έχει την εμπειρία αυτών των γιορτών θα διαποτιστεί στη μαγική παράσταση, ζωντανά, αυτήν την αίσθηση.
Η εξαιρετική σύλληψη της σκηνοθέτιδος Ελεάννας Τσίχλη, με την έντεχνη ανάμειξη ρεαλιστικών και φανταστικών στοιχείων, αναπλάθει την σκοτεινή ιστορία του Χουάν Ρούλφο.
Το αποτέλεσμα είναι συγκλονιστικό, μια εμπειρία ζωής και θανάτου, ο οποίος ανασταίνει φωνές και μορφές εξισώνοντάς τες. Οι χοϊκές και ταυτόχρονα ασκητικές, άυλες μορφές των ηθοποιών, ο επιτονισμός στην αφήγηση -σύνθετη παραισθήσεων, ανεξιχνίαστων μυστηρίων και παθών, αλλά και πραγματικών κοινωνικοπολιτικών γεγονότων- δημιουργούν τον απόκοσμο πολιτισμικό κόσμο των προσώπων.
Οι ερμηνευτές περιδιαβαίνουν σαν μεσίτες ονείρων και μεσολαβητές με τον θάνατο, αέρινες οπτασίες ενδεδυμένες τα γιορταστικά τους ρομαντικά δαντελωτά διάφανα ρούχα ή τα λινά κοστούμια πίσω από φωτισμένα τζαμωτά.
Ανάμεσα σε σπασμένες πέτρες και αναιμικά αγριόχορτα, στραπατσαρισμένα έπιπλα και σκουριασμένους καθρέφτες, φθαρμένους τοίχους και μαδημένα χρώματα, μαγικούς φωτισμούς και μουσικές, οι νεκροί – είδωλα του παρελθόντος ξεφαντώνουν κατερχόμενοι παροδικά από το μεταθανάτιο τοπίο.
Πρωταγωνιστής στην αριστουργηματική παράσταση γίνεται το ίδιο το κτήριο. Οι φθαρμένοι τοίχοι του, τα φαγωμένα μαρμάρινα σκαλοπάτια αντηχούν βήματα, φωνές, μουσικές και σε παρασύρουν στο παρελθόν, που οδηγεί από την Κόλαση της Κομάλας στα φωτισμένα μονοπάτια της αιωνιότητας. Μια παράσταση μαγεία.
Συντελεστές
Συγγραφέας: Juan Rulfo
Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου
Σκηνοθεσία: Ελεάνα Τσίχλη
Μουσική σύνθεση: Θοδωρής Αμπαζής
Κινησιολογία: Νατάσσα Σαραντοπούλου
Σκηνογράφος, ενδυματολόγος: Τίνα Τζόκα
Παίζουν: Κώστας Βασαρδάνης, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Νέστωρ Κοψιδάς, Φώτης Λαζάρου, Νεφέλη Μαϊστράλη, Γιώργος Νούσης, Δανάη Σαριδάκη
Στην παράσταση ακούγεται η φωνή της Νένας Μεντή
