Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία στις 28-04-2022 και εν όψει του πολύ υψηλού αριθμού εργατικών ατυχημάτων στη χώρα μας (5.336 το έτος 2018 σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ), είναι σκόπιμο να εξεταστεί το νομικό πλαίσιο και τα διδάγματα της πράξης γύρω από το εργατικό ατύχημα.
Νομικό Πλαίσιο:
Το νομικό πλαίσιο της ασφάλειας στην εργασία συντίθεται από τη θεμελιώδη διάταξη του ΑΚ662 (υποχρέωση πρόνοιας του εργοδότη), τον ν. 3850/2010 (Κώδικας Νόμων για την Υγεία και την Ασφάλεια των Εργαζομένων), τον α.ν. 551/1914 και τον ν. 1846/1951. Έτσι, ο εργοδότης οφείλει να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια στον χώρο εργασίας. Επιχειρήσεις με προσωπικό άνω των 50 εργαζομένων υποχρεούνται να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες ιατρού εργασίας και τεχνικού ασφαλείας, ενώ οι μικρότερες επιχειρήσεις έχουν κατ’ αρχήν υποχρέωση χρησιμοποίησης υπηρεσιών τεχνικού ασφαλείας, εκτός εάν πρόκειται για γεωργικές / κτηνοτροφικές εργασίες ή για εστιατόρια, ξενοδοχεία, τράπεζες κτλ., όπου τον ρόλο του τεχνικού μπορεί να αναλάβει είτε ο ίδιος ο εργοδότης είτε κάποιος ειδικά καταρτισμένος εργαζόμενος (ν. 3850/2010 άρθρο 10 επ.).
Περαιτέρω, ο θεμελιώδης ν. 3850/2010 υποχρεώνει τον εργοδότη να τηρεί γραπτή εκτίμηση των κινδύνων για την ασφάλεια των εργαζομένων (άρθρο 43), καθώς και να διαρρυθμίζει ιδίως τον εξαερισμό, τη θερμοκρασία και τον φωτισμό (άρθρο 33) και την έκθεση των εργαζομένων σε φυσικούς, χημικούς ή βιολογικούς παράγοντες (άρθρα 36 επ.) σύμφωνα με ορισμένα standards.
Η τήρηση των προδιαγραφών ασφαλείας του νόμου θωρακίζεται από βαριές διοικητικές και ποινικές κυρώσεις (άρθρα 71-72), που περιλαμβάνουν πρόστιμο έως και 50.000 €, αλλά και προσωρινή διακοπή της λειτουργίας είτε μέρους είτε ολόκληρης της επιχείρησης, καθώς και φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών για τον εργοδότη που παραβαίνει τον νόμο με πρόθεση (δόλο).
Στην διαμόρφωση του πλαισίου υγιεινής και ασφάλειας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και τα συλλογικά όργανα των εργαζόμενων, ιδίως στις επιχειρήσεις άνω των 50 εργαζόμενων, όπου δύναται να συσταθεί, δυνάμει του άρθρου 4, Επιτροπή Υγείας και Ασφάλειας των Εργαζομένων (Ε.Υ.Α.Ε.).
Τα συνηθέστερα εργατικά ατυχήματα:
Βέβαια, «μεγάλα» ζητήματα ασφαλείας όπως η πυρασφάλεια και η αντισεισμική προστασία τυγχάνουν ικανοποιητικής πρόνοιας τα τελευταία χρόνια, ειδικά στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Αντίθετα, κάποιοι φαινομενικά «μικρότεροι» κίνδυνοι υποτιμώνται συχνά από τις επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα συχνά να αμελούν τις υποχρεώσεις τους για πρόνοια και να εμφανίζονται εργατικά ατυχήματα, τα οποία θα μπορούσαν κάλλιστα να αποφευχθούν.
Ένα σημαντικό παράδειγμα είναι οι ολισθηρές επιφάνειες ή τα κακοσυντηρημένα δάπεδα, τα οποία γεννούν σημαντικό κίνδυνο πτώσης, με πολλούς εργαζόμενους να καταλήγουν στο νοσοκομείο. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να διατηρείται η θερμοκρασία σε φυσιολογικό επίπεδο στο σύνολο του χώρου εργασίας και καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμάται ο κίνδυνος που δημιουργείται από το κρύο ή την υπερβολική έκθεση στον ήλιο.
Γενικώς, θα πρέπει να τονιστεί η κεφαλαιώδης σημασία της ευλαβικής τήρησης των προδιαγραφών ασφαλείας και της αδιάκοπης επαγρύπνησης προς αποφυγή εμφάνισης ατυχημάτων. Στο πλαίσιο αυτό, η γραπτή εκτίμηση κινδύνου πρέπει να είναι πλήρης και να ανανεώνεται τακτικά, ενώ, είτε υπάρχει συλλογικό όργανο των εργαζομένων στα θέματα ασφαλείας είτε όχι, θα πρέπει να υπάρχει ανοιχτή επικοινωνία εργοδότη – εργαζομένων, με σκοπό την ανάδειξη των όποιων «κενών» ασφαλείας ενδεχομένως προκύπτουν.
Τέλος, δεν πρέπει να παροράται ότι στο κεφάλαιο της υγιεινής και της ασφάλειας στην εργασία εντάσσεται και το φαινόμενο της «βίας και παρενόχλησης», το οποίο ρυθμίστηκε αναλυτικά με τον ν. 4808/2021.
*O Γιάννης Καρούζος είναι εργατολόγος
