Ο αιματηρός πόλεμος, τον οποίο ξεκίνησε ο Πρόεδρος Πούτιν κατά της Ουκρανίας, φέρνει μια νέα μέρα στην ευρωπαϊκή ιστορία και δημιουργεί νέους προβληματισμούς και νέες προκλήσεις τόσο για το μέλλον της Ευρώπης όσο και για τις ισορροπίες ισχύος, στη διεθνή γεωστρατηγική σκακιέρα.

Γράφει η Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου*

Επίσης, ο πόλεμος στην Ουκρανία φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας, που για τη Γαλλία, η οποία κατέχει σήμερα την Προεδρία στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και για την Ελλάδα, αποτέλεσε και αποτελεί σημαντικό στόχο. Δεν είναι εξάλλου λίγες οι φορές που οι δύο χώρες τοποθετήθηκαν για τη νέα αυτή ανάγκη.

Στο πλαίσιο της συζήτησης αυτής, στις 15 Νοεμβρίου 2021, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, κ. Ζοζέπ Μπορέλ, παρουσίασε στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) τη λεγόμενη Στρατηγική Πυξίδα. Η ανακατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, η κλιματική αλλαγή, η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος, η αυξανόμενη χρήση υβριδικών απειλών, αλλά και οι γεωπολιτικοί και εμπορικοί ανταγωνισμοί, στο διεθνές πεδίο, οδήγησαν στην ανάγκη για μία τέτοια εξέλιξη.

Η Γαλλική Προεδρία του Συμβουλίου έχει θέσει την ενίσχυση της αμυντικής πολιτικής της Ένωσης ως μία από τις προτεραιότητές της, με επίκεντρο και αφετηρία ακριβώς τη Στρατηγική Πυξίδα, η οποία μάλιστα συμπεριλήφθηκε στην ημερήσια διάταξη της Συνόδου Κορυφής των 27 αρχηγών των κρατών-μελών και κυβερνήσεων, στις 24 και 25 Μαρτίου 2022. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τελικά τη Στρατηγική Πυξίδα και καλεί το Συμβούλιο της Ε.Ε. να προχωρήσει αμέσως στην εφαρμογή της, σύμφωνα με το προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα.

Η Στρατηγική Πυξίδα αποτελεί ουσιαστικά το Σχέδιο Δράσης της Ε.Ε. για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας, έως το 2030. Σε επίπεδο δράσης, στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, η Ε.Ε. αποκτά τη δυνατότητα ανάπτυξης ενός σώματος ταχείας επέμβασης 5.000 στρατιωτών, θα μπορεί να διεξάγει χερσαίες και θαλάσσιες ασκήσεις, αλλά και να ενισχύει τις αποστολές και επιχειρήσεις στρατιωτικού και μη στρατιωτικού χαρακτήρα. Επιπλέον, το Σχέδιο Δράσης ενισχύει την ικανότητα ανάλυσης πληροφοριών, την αποτελεσματική αντιμετώπιση υβριδικών απειλών και ανοίγει τον δρόμο για μία ευρωπαϊκή πολιτική για την άμυνα στον κυβερνοχώρο. Τέλος, αυξάνει τις αμυντικές δαπάνες των κρατών-μελών και προωθεί την καινοτομία στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η βελτίωση του συστήματος διαχείρισης κρίσεων στην Ε.Ε., αλλά και του ρόλου της στη διεθνή σκακιέρα, με ισχυρά αμυντικά εργαλεία στη φαρέτρα της, συμβάλει θετικά στην παγκόσμια ασφάλεια. Μάλιστα, η Στρατηγική Πυξίδα διασφαλίζει τόσο την πολυμερή συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη και το ΝΑΤΟ όσο και τις διμερείς σχέσεις με στρατηγικούς εταίρους, εκτός της Ε.Ε., με τους οποίους η Ένωση μοιράζεται κοινές αρχές και αξίες.

Όπως είναι γνωστό, στο κείμενο της Στρατηγικής Πυξίδας γίνεται λόγος και για την Τουρκία, η οποία είναι μέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας. Συγκεκριμένα, γίνεται σαφής αναφορά στις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών-μελών της Ε.Ε. στην Ανατολική Μεσόγειο, στις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και στην εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών.

Οι ραγδαίες γεωπολιτικές αλλαγές, καθώς και τα παιχνίδια ισχύος, καλούν την Ε.Ε. να αναστοχαστεί, να σχεδιάσει και να επαναπροσδιορίσει τη θέση της, στην παγκόσμια σκηνή. Η Ευρώπη οφείλει και πρέπει να διασφαλίσει τη στρατηγική της αυτονομία.

Σε ένα άκρως μεταβαλλόμενο γεωστρατηγικό περιβάλλον, στο οποίο αμφισβητούνται οι ευρωπαϊκές αξίες, όπως η δημοκρατία, η ελευθερία, η κυριαρχία, το διεθνές δίκαιο και η διπλωματία, η Ευρώπη απαντά με αποφασιστικότητα, μέσω της Στρατηγικής Πυξίδας, με την ακίδα να δείχνει προς την κατεύθυνση μίας κοινής Ευρωπαϊκής Αμυντικής Πολιτικής. Τώρα, είναι η πιο κατάλληλη στιγμή.

*Η Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου είναι οικονομολόγος, νομικός και Ελληνίδα βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα. Είναι Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Διεθνούς Εμπορίου (INTA), μέλος της Ειδικής Επιτροπής Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ψηφιακή Εποχή (AIDA), μέλος της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών (IMCO), μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων (AFET), μέλος της Επιτροπής Ανάπτυξης (DEVE) και συμμετέχει στην Επιτροπή́ για το Μέλλον της Επιστήμης και της Τεχνολογίας (STOA).