Οι δραματικές εξελίξεις με την ρωσική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία, αποδεικνύουν ότι βασικός στόχος του αυταρχικού καθεστώτoς Πούτιν δεν είναι η μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν προσπαθεί να ανατρέψει τις ευρωπαϊκές Συνθήκες για την Ασφάλεια της ηπείρου μας, που αποφασίστηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Εδώ πρέπει να διαχωρίσουμε δύο διαφορετικά πράγματα: Το ένα είναι τί θέλει να κάνει το ΝΑΤΟ με την διεύρυνση του. Σε αυτό μπορούν να υπάρξουν διαφωνίες, κριτικές και άλλες παρατηρήσεις, που μπορούν να συζητηθούν. Αλλά, αυτό που δεν μπορεί να συζητηθεί είναι το δικαίωμα κάθε χώρας να επιλέγει τις συμμαχίες της.
Είναι σοβαρό και λογικό να συζητήσουμε ποιοι εξοπλισμοί δεν πρέπει να εγκατασταθούν στα εδάφη χωρών από τη μια και την άλλη πλευρά των συνόρων της Ρωσίας, ώστε να θεωρήσει η ίδια η Ρωσία ότι «διασφαλίζεται». Δεν μπορούμε όμως να εκχωρήσουμε δικαίωμα “βέτο” της Ρωσίας για τον διεθνή προσανατολισμό των γειτονικών της χωρών.
Το θέμα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ήταν πολύ μακρινό και αβέβαιο. Δεν έχει συζητηθεί θεσμικά. Ούτε βέβαια το ΝΑΤΟ είναι ίδιο με ό,τι ήταν κατά τις δεκαετίες 1950-1960. Εξάλλου για να μπει μια νέα χώρα στο ΝΑΤΟ απαιτείται ομοφωνία των χωρών – μελών, τα οποία είναι πολλά σε αριθμό και με διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ τους. Αυτό το γνώριζε ο Πούτιν. Χρησιμοποιούσε το θέμα ως άλλοθι. Έψαχνε να βρει ένα πρόσχημα για τις ενέργειες του.
Αν ο Πούτιν ενδιαφερόταν για το θέμα του ΝΑΤΟ ή των οπλικών συστημάτων στην γειτονιά του, θα συνέχιζε τον διάλογο με τους Ευρωπαίους ηγέτες που προσπάθησαν να συζητήσουν λύσεις σε αυτά τα θέματα. Όμως δεν είχε πρόβλημα να τους ξεγελάσει, όπως έκανε με τον Μακρόν της Γαλλίας.
Επομένως, πρέπει να κατανοήσουμε την πραγματική φύση του καθεστώτος Πούτιν. Έχει διαφορετικού είδους γεωστρατηγικές βλέψεις και «ιδεολογική» αντίληψη του κόσμου, από αυτήν που γνωρίζουμε εμείς στις δημοκρατικές χώρες. Υπάρχουν πολλοί επίσημοι θεωρητικοί στο Κρεμλίνο, που «διαχωρίζουν» την Ουκρανία, καθέτως από Βορρά προς Νότο, με βάση τον Δνείπερο ποταμό. Ισχυρίζονται πως, ό,τι υπάρχει ανατολικά του ποταμού Δνείπερου είναι «ρωσικό».
Το βασικό στοιχείο της πολιτικής του Πούτιν είναι η αμφισβήτηση της οντότητας της Ουκρανίας. Αυτό διατύπωσε στο διάγγελμα του. Ο ίδιος προ ετών έχει συγγράψει και εργασία, στην οποία διατείνεται ότι δεν υπάρχει ουκρανικός λαός, ότι Ρώσοι και Ουκρανοί είναι το ίδιο έθνος. Είναι μια βασική αντίληψη το πώς αντιλαμβάνεται τον «ζωτικό χώρο» του.
Ευρύτερος στόχος του Ρώσου ηγέτη είναι να διαμορφώσει μια δική του «ζώνη επιρροής» στον χώρο που εκτεινόταν παλιότερα η ρωσική αυτοκρατορία, είτε επί Τσάρων, είτε επί σοβιετικής εποχής. Όχι με την προσάρτηση στην Ρωσία όλων των παλιών εδαφών της. Κάποια εδάφη πιθανόν τα εντάξει στην ρωσική κυριαρχία, όπως τα κατεχόμενα από την Ρωσία εδάφη της Γεωργίας (Αμπχαζία, Νότια Οσετία) και της Μολδαβίας (Υπερδνειστερία).
Κυρίως όμως αποσκοπεί να κατοχυρώσει ότι οι γειτονικές προς την Ρωσία χώρες θα είναι κράτη «περιορισμένης κυριαρχίας». Να μπορεί, δηλαδή, η Ρωσία να καθορίζει την εξωτερική συμπεριφορά τους, ίσως και το εσωτερικό πολιτικό καθεστώς τους ώστε αυτό να είναι φιλικό προς την Ρωσία.
Η διεθνής κοινότητα δεν θα αναγνωρίσει τα κατεχόμενα εδάφη ως ρωσικά. Θα συνεχίσει να θεωρεί ότι ανήκουν στην κυριαρχία της Ουκρανίας. Οι δε κυρώσεις που θα επιβληθούν στην Ρωσία, θα ανακοινωθούν κλιμακωτά. Ανάλογα με την εξέλιξη των επιθετικών ενεργειών της Ρωσίας. Δεν έχουμε δει όλο το φάσμα των κυρώσεων ακόμα. Οι «δυτικές» χώρες αφήνουν και ένα “παράθυρο” στην διπλωματία.
Δεν θα είναι εύκολη κάποιου είδους κατοχή της Ουκρανίας από την Ρωσία. Θα έχει μεγάλο οικονομικό κόστος. Η Ουκρανία είναι μια πολύ μεγάλη σε έκταση χώρα, η μεγαλύτερη σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο μετά την Ρωσία. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της είναι εχθρικό προς την Ρωσία και μπορεί να προβάλει αντίσταση. Επίσης η Ουκρανία, έχει αποκτήσει στρατιωτική δύναμη πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που είχε το 2018, όταν είχε γίνει η ρωσική εισβολή στην νότια Ουκρανία, με την παράνομη κατάληψη της Κριμαίας.
Απαιτείται αποφασιστική αντιμετώπιση των επιθετικών και επεκτατικών ενεργειών. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να πάμε σε πόλεμο, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να γίνουν ανεκτές τέτοιες συμπεριφορές, εκτός κανόνων, εκτός ρυθμίσεων και εκτός κάθε πλαισίου.
Ο Θόδωρος Τσίκας είναι Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος
