Ο R. Thyagarajan είναι αναμφισβήτητα ένας από τους πιο ιδιόρρυθμους χρηματοδότες στον κόσμο – και αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η επιχείρησή του, ο όμιλος Shriram, έχει καταφέρει να ευδοκιμήσει σε έναν κλάδο που έβαλε τρικλοποδιά σε αμέτρητους άλλους σε όλο τον κόσμο.
Πρωτοπόρος στην παροχή πιστώσεων σε φτωχούς της Ινδίας για φορτηγά, τρακτέρ και άλλα οχήματα, ο Thyagarajan έχτισε τη Shriram σε έναν όμιλο που απασχολεί 108.000 άτομα σε τομείς από τις ασφάλειες μέχρι τη χρηματιστηριακή αγορά. Οι μετοχές της ναυαρχίδας του ομίλου έφτασαν σε ρεκόρ τον Ιούλιο, αφού σημείωσαν άλμα άνω του 35% φέτος, τέσσερις φορές περισσότερο από τον χρηματιστηριακό δείκτη αναφοράς της Ινδίας.
Τώρα, ο Thyagarajan που είναι 86 ετών και έχει συμβουλευτικό ρόλο, δήλωσε σε μια σπάνια συνέντευξη στο Bloomberg News, ότι μπήκε στον κλάδο για να αποδείξει ότι ο δανεισμός σε ανθρώπους χωρίς πιστωτικό ιστορικό ή κανονικό εισόδημα δεν είναι τόσο επικίνδυνος, όσο θεωρείται. Επιμένει ότι δεν υπάρχει τίποτα ασυνήθιστο στην προσέγγισή του στις επιχειρήσεις – ή στην απόφασή του να δώσει ένα μερίδιο της Shriram, που σήμερα αποτιμάται σε περισσότερα από 750 εκατομμύρια δολάρια.
«Είμαι λίγο αριστερός», δήλωσε ο RT, όπως είναι γνωστός, στην πόλη Chennai της νότιας Ινδίας, όπου ίδρυσε την εταιρεία το 1974. «Ποτέ δεν ενθουσιάστηκα με το να κάνω τη ζωή πιο ευχάριστη για τους ανθρώπους που έχουν ήδη μια καλή ζωή». Αντίθετα, «ήθελα να αφαιρέσω κάποια δυσάρεστα πράγματα από τη ζωή των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα».
Η καριέρα του Thyagarajan αναδεικνύει τις ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες στην πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου, καθώς όλο και περισσότεροι από τους 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους της προσπαθούν να εισέλθουν στην αυξανόμενη μεσαία τάξη. Ο δανεισμός στους φτωχούς είναι μια μορφή σοσιαλισμού, υποστηρίζει ο Thyagarajan. Αλλά προσφέροντας μια φθηνότερη επιλογή από τα τιμωρητικά επιτόκια που είναι διαθέσιμα στους μη τραπεζικούς, προσπάθησε να αποδείξει ότι η επιχείρηση μπορεί να είναι ασφαλής και κερδοφόρα. Και με αυτόν τον τρόπο, έπεισε και άλλες εταιρείες να μειώσουν το κόστος δανεισμού.
Τώρα, η Ινδία έχει περίπου 9.400 λεγόμενες «σκιώδεις τράπεζες», οι οποίες προσφέρουν κυρίως χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες σε ανθρώπους που παρακάμπτουν οι συμβατικοί δανειστές. «Η RT αποτελεί εξαίρεση», δήλωσε ο Srinivas Balasubramanian, ανώτερος συνεργάτης και επικεφαλής της εταιρικής χρηματοδότησης στην KPMG India. «Λίγοι έχουν διατηρηθεί και ευδοκιμήσει για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα».
Χτίζοντας μια αυτοκρατορία
Η δημιουργία μιας εταιρείας δανεισμού εμπνευσμένης από τον σοσιαλισμό μπορεί να φαίνεται απροσδόκητη επιλογή καριέρας για έναν άνθρωπο που μεγάλωσε περιτριγυρισμένος από υπηρέτες σε μια εύπορη αγροτική οικογένεια στην πολιτεία Ταμίλ Ναντού. Αλλά ο Thyagarajan δήλωσε ότι είχε πάντα ένα αναλυτικό και ισότιμο μυαλό.
Σπούδασε μαθηματικά σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο στο Τσενάι, προτού περάσει τρία χρόνια στο διάσημο Ινδικό Στατιστικό Ινστιτούτο στην Καλκούτα. Το 1961 εντάχθηκε στη New India Assurance Co., μία από τις μεγαλύτερες ασφαλιστικές εταιρείες της Ινδίας, ξεκινώντας μια περίοδο στα οικονομικά ως υπάλληλος της εταιρείας που διήρκεσε δύο δεκαετίες.
Στην πορεία, άνθρωποι στο Τσενάι τον πλησίαζαν ζητώντας χρήματα για να αγοράσουν μεταχειρισμένα φορτηγά, και εκείνος τους έδινε δάνεια από την κληρονομιά του. Σταδιακά, αυτό το παράλληλο εγχείρημα μετατράπηκε στην κύρια πράξη της ζωής του. Στα 37 του, ίδρυσε την Shriram Chits με φίλους και συγγενείς.
Με την πάροδο των ετών, ο Thyagarajan δημιούργησε και άλλες εταιρείες και η Shriram εξελίχθηκε τελικά σε έναν όμιλο με περισσότερες από 30 εταιρείες. Στη χρηματοδότηση φορτηγών, ο Thyagarajan έβλεπε ανθρώπους να πληρώνουν επιτόκια που έφταναν το 80%, επειδή οι τράπεζες δεν συνεργάζονταν μαζί τους. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η επικρατούσα αντίληψη ήταν λανθασμένη.
«Οι άνθρωποι πίστευαν ότι επειδή τα επιτόκια ήταν πολύ υψηλά, ο δανεισμός ήταν πολύ επικίνδυνος», λέει. «Συνειδητοποίησα ότι δεν ήταν καθόλου επικίνδυνο». Αυτή η επιφοίτηση θα καθόριζε τη ζωή του. Αποφάσισε να δανείζει με επιτόκια που εξακολουθούσαν να είναι εξαιρετικά υψηλά για τα παγκόσμια δεδομένα, αλλά χαμηλότερα από άλλες επιλογές. «Τα επιτόκια πήγαν από το 30%-35% στο 17%-18%», είπε.
Ο Thyagarajan λέει ότι η προσέγγισή του δεν είχε να κάνει με φιλανθρωπία. Ήταν εμποτισμένη με δύο βασικές καπιταλιστικές πεποιθήσεις. Η μία ήταν η σημασία της επιχειρηματικότητας του ιδιωτικού τομέα – η άλλη, η πίστη στις αρχές της αγοράς. Αυτό το ήθος απέδωσε καρπούς: Η Shriram εισπράττει πάνω από το 98% των οφειλών εγκαίρως, όπως δείχνουν τα αρχεία. Παίρνει τις αποφάσεις δανειοδότησης σωστά, λέει η τοπική μονάδα της S&P Ratings, σύμφωνα με το ndtv.com.
«Η διασφάλιση της συμμετοχής των φτωχών και περιθωριοποιημένων στο επίσημο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ινδίας είναι το κλειδί για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης με βιώσιμο τρόπο», δήλωσε ο Bindu Ananth, συνιδρυτής της Dvara Holdings, η οποία υποστηρίζει εταιρείες που προωθούν την οικονομική ένταξη.
Σήμερα, ο Όμιλος Shriram εξυπηρετεί περίπου 23 εκατομμύρια πελάτες. Η Shriram Finance Ltd., η ναυαρχίδα του ομίλου, έχει χρηματιστηριακή αξία περίπου 8,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων και σημείωσε κέρδη περίπου 200 εκατομμυρίων δολαρίων κατά το τρίμηνο που έληξε τον Ιούνιο. Μόνο ένας από τους 34 αναλυτές που παρακολουθούν τη μετοχή συνιστά την πώλησή της.
Διαφορετική προσέγγιση
Κληθείς να εξηγήσει τι διαφορετικό κάνει η Shriram στην Ινδία, όπου ο δανεισμός είναι σκοτεινός και οι τοκογλύφοι καταφεύγουν μερικές φορές σε σκληρή είσπραξη χρεών, ο Thyagarajan είπε ότι ο όμιλος δεν εξετάζει τα πιστωτικά αποτελέσματα, για παράδειγμα, επειδή οι περισσότεροι πελάτες δεν ανήκουν στο επίσημο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αντ’ αυτού, το προσωπικό βασίζεται σε συστάσεις από υφιστάμενους πελάτες.
Η εταιρεία ακολουθεί, επίσης, μια μοναδική προσέγγιση όσον αφορά την αποζημίωση. Ο Thyagarajan πιστεύει εδώ και καιρό ότι το προσωπικό πληρώνεται υπερβολικά, παρόλο που παίρνει λιγότερα από τα επιτόκια της αγοράς. Οι υπάλληλοι χαμηλότερου επιπέδου κερδίζουν συχνά περίπου 30% λιγότερο από τους συναδέλφους τους. Για τα ανώτερα στελέχη, η έκπτωση φτάνει το 50%. «Θα τους δίναμε όσο χρειάζονται για να παραμείνουν λογικά ευτυχισμένοι, όχι σε ευφορία», δήλωσε ο Thyagarajan. «Δεν θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συγκρίνουν τον εαυτό τους με όλους τους ανθρώπους γύρω τους. Θα είχαν μόνο δυστυχία».
Επιμένει ότι οι εργαζόμενοι είναι ως επί το πλείστον ικανοποιημένοι με αυτή τη δομή. Παρόλο που οι αμοιβές είναι λιγότερες, το προσωπικό δήλωσε σε συνεντεύξεις ότι η δουλειά συνοδεύεται από μεγαλύτερη ευελιξία από ό,τι στις ομοειδείς επιχειρήσεις.
«Εκτιμώ την ψυχική ηρεμία, τη σταθερότητα και την άνεση που προσφέρει αυτή η δουλειά», δήλωσε ο Amol Bowlekar, διευθυντής υποκαταστήματος της Shriram Finance στη Βομβάη, ο οποίος δήλωσε ότι έχει απορρίψει αρκετές προσφορές για δουλειά με υψηλότερες αποδοχές. «Η κουλτούρα του ομίλου είναι πιο ανθρώπινη. Δεν υπάρχει τρελή πίεση για να αποδώσουμε».
Ζώντας σεμνά
Μέρος αυτού που κάνει το σύστημα της Shriram δίκαιο, λέει το προσωπικό, είναι η προθυμία του ίδιου του Thyagarajan να ζήσει ανάμεσα στις μάζες. Για χρόνια, οδηγούσε ένα Hyundai hatchback. Και δεν έχει κινητό τηλέφωνο, το οποίο θεωρεί ότι του αποσπά την προσοχή.
Ο μεγιστάνας παραχώρησε όλες τις μετοχές του στις εταιρείες Shriram σε μια ομάδα εργαζομένων, μεταφέροντάς τες στο Shriram Ownership Trust, το οποίο ιδρύθηκε το 2006. Το αιώνιο καταπίστευμα έχει δικαιούχους 44 στελέχη του ομίλου. Τα στελέχη φεύγουν όταν συνταξιοδοτούνται, παίρνοντας μαζί τους εκατομμύρια δολάρια. Η συνολική αξία της συμμετοχής του καταπιστεύματος ξεπερνά τα 750 εκατομμύρια δολάρια και έχει πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια, δήλωσαν άνθρωποι που γνωρίζουν το θέμα, ζητώντας να μην κατονομαστούν, καθώς οι πληροφορίες είναι ιδιωτικές.
Στην συνέντευξή του στο Bloomberg, ο Thyagarajan είπε ότι δεν χρειαζόταν τα χρήματα ούτε τότε ούτε τώρα – και ότι τελικά προτιμά τις απλές ασχολίες. Αυτές τις μέρες, περνάει ώρες ακούγοντας κλασική μουσική και διαβάζοντας επιχειρηματικά περιοδικά.
Ο Thyagarajan δεν έχει πλέον επίσημο ρόλο στην εταιρεία, αλλά κάθε δεκαπενθήμερο τα ανώτερα στελέχη τον ενημερώνουν και ζητούν τη συμβουλή του. «Έχω την προσωπικότητα του συμβούλου», λέει ο Thyagarajan. «Μπορώ να δω τα πράγματα ελαφρώς διαφορετικά. Είμαι εντάξει με τους ανθρώπους που δεν αποδέχονται την αντίληψή μου και κάνουν τα πράγματα με βάση τη δική τους αντίληψη. Και αν αποδειχθεί ότι εγώ είχα δίκιο και εκείνοι έκαναν λάθος, πράγμα που συμβαίνει τις περισσότερες φορές, είμαι σε θέση να επικοινωνήσω μαζί τους αργότερα και να πω ότι σας το είπα».
Το ιστορικό επιτυχίας του Thyagarajan είναι δύσκολο να αμφισβητηθεί. Αλλά ο ίδιος υποβαθμίζει τις συζητήσεις ότι η ζωή του είναι λιτή, λέγοντας ότι περιστασιακά κάνει ακόμα και έξοδα για ταξίδια με την οικογένειά του σε καταφύγια τίγρεων.
Η μόνη του λύπη δεν είναι ότι χάρισε τον πλούτο του, αλλά το πώς το έκανε. Αν είχε συνειδητοποιήσει πόσο κερδοφόρα θα γινόταν η Shriram και πόσο θα ανέβαινε η μετοχή, θα είχε μοιράσει αλλιώς την αμοιβή. «Δεν φανταζόμουν ότι τόσα πολλά χρήματα θα μοιράζονταν σε τόσο λίγους», λέει. «Δεν είμαι πολύ χαρούμενος γι’ αυτό. Αλλά δεν πειράζει. Ούτε είμαι πολύ λυπημένος».
