Πρόκειται για ένα τεράστιο και κρίσιμο εγχείρημα: Χώρες και επενδυτές θα πρέπει να οργανώσουν ένα νέο «σχέδιο Μάρσαλ» εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ουκρανία. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το κόστος της ανοικοδόμησης εκτιμάται ήδη σε πάνω από 411 δισεκατομμύρια δολάρια και το ποσό θα συνεχίσει να αυξάνεται καθώς ο πόλεμος μαίνεται στην Ουκρανία, χωρίς καμία ένδειξη αυτή τη στιγμή για αποκλιμάκωση.
Την Τετάρτη πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο η «Διάσκεψη για την Ανάκαμψη της Ουκρανίας» με τη συμμετοχή αξιωματούχων κυβερνήσεων, αλλά και ιδιωτών επενδυτών από όλο τον κόσμο. Ο Σωτήρης Σέρμπος, καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, μιλώντας στο podcast του newsbeast, εκτίμησε πως και λόγω του λιμανιού στην Αλεξανδρούπολη, «η Ελλάδα θα έχει ρόλο στο mega project της οικονομικής ανασυγκρότησης της Ουκρανίας».
Την Τρίτη η Κομισιόν παρουσίασε ένα νέο πολυετές έργο, ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2027, που περιγράφει ένα κοστολογημένο, πολυετές σχέδιο χρηματοδότησης για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Το πρόγραμμα προβλέπει 33 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια και 17 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις, τα οποία θα διαχειρίζονται μέσω ενός νέου ειδικού μέσου που ονομάζεται αποθεματικό της Ουκρανίας. Η Κομισιόν βρίσκεται και σε συνομιλίες με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την παροχή εγγυήσεων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη χρηματοδότηση άλλων δανείων 100 εκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία. Αναλυτές αξιολογούν τις κινήσεις ως μια σημαντική δέσμευση από την ΕΕ, ιδιαίτερα σε μια εποχή που ο προϋπολογισμός της αντιμετωπίζει πολλές άλλες προκλήσεις και πιέσεις.
Επίσης στη «Διάσκεψη για την Ανάκαμψη της Ουκρανίας» φαίνεται πως συγκεντρώθηκαν συνολικά κεφάλαια ύψους έως και 60 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ταυτόχρονα όλο και περισσότεροι ιδιώτες επενδυτές έρχονται σε επαφή με το Κίεβο. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, η BlackRock και η JPMorgan Chase συνεργάζονται ήδη με την ουκρανική κυβέρνηση για ένα νέο ταμείο ανάπτυξης της Ουκρανίας — ουσιαστικά ένα ταμείο ανασυγκρότησης που θα αξιοποιήσει το αρχικό κεφάλαιο που θα προσφερθεί.
Η Ουκρανία επιμένει πως είναι ζωτικής σημασίας τα έργα να ξεκινήσουν άμεσα. «Είναι μέρος της αντίστασής μας», δήλωσε στο Politico η Oleksandra Azarkhina, αναπληρώτρια υπουργός της Ουκρανίας για τις κοινότητες, τα εδάφη και την ανάπτυξη υποδομών. «Οι άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία, αλλά την ίδια στιγμή, εκατομμύρια μένουν — εργάζονται, ζουν εδώ», ανέφερε και τόνισε: «Πρέπει να βρούμε τρόπους για να παρέχουμε πρόσβαση στις βασικές ανάγκες αυτών των ανθρώπων». «Η Ουκρανία χρειάζεται βοήθεια — όχι μόνο στο πεδίο της μάχης, αλλά και σε ό,τι αφορά τις ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις», πρόσθεσε.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, επισήμανε τη σημασία της διάσκεψης που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο, υπογραμμίζοντας πως η οικονομική ανάκαμψη της Ουκρανίας «πρέπει να δείξει στον κόσμο ότι η ελευθερία είναι ανίκητη».
Το κρίσιμο δίλημμα για τη Δύση
Όμως το δίλημμα για τη Δύση παραμένει και είναι κρίσιμο. Επτά δεκαετίες μετά το «Σχέδιο Μάρσαλ» υπό της ΗΠΑ για την ανοικοδόμηση της καταστραμμένης δυτικής Ευρώπης από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι σύμμαχοι της Ουκρανίας εξετάζουν εάν θα πρέπει να δώσουν άμεσα στην Ουκρανία τα κεφάλαια που απαιτούνται, ενώ ο «λογαριασμός» διαρκώς αυξάνεται και ο πόλεμος συνεχίζεται με αβέβαιη την κατάληξή του. Η καταστροφή του φράγματος Nova Kakhovka αυτόν τον μήνα προκάλεσε τεράστιες καταστροφές, δείχνοντας πώς οι ανάγκες της Ουκρανίας αλλάζουν σε πραγματικό χρόνο.
Όχι μόνο αλτρουισμός
Όπως υπογραμμίζει το Politico, η ΕΕ δείχνει πως έχει την πρόθεση να προσφέρει σημαντικά κεφάλαια στην Ουκρανία, όμως το κίνητρό της δεν είναι αποκλειστικά αλτρουιστικό. Οι Βρυξέλλες γνωρίζουν πως είναι εξαιρετικά ευάλωτες στην αστάθεια της Ουκρανίας. Με ανοιχτό το ενδεχόμενο η χώρα να ενταχθεί κάποια στιγμή στο ευρωπαϊκό μπλοκ, είναι προς όφελός της να διαμορφώσει συνθήκες οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας.
Ακόμη όμως κι αν η ένταξη δεν προχωρήσει, η Ουκρανία διαθέτει κρίσιμους πόρους για την Ευρώπη και θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως ενεργειακός κόμβος. «Συνολικά 21 από τις 30 βασικές πρώτες ύλες που χρειάζεται η Ευρώπη βρίσκονται στην Ουκρανία. Θα μπορούσε λοιπόν να αντικαταστήσει πλήρως τις προμήθειες που λάμβανε η Ευρώπη στο παρελθόν από τη Ρωσία. Επίσης η Ουκρανία έχει τις μεγαλύτερες υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Οι δυνατότητές είναι τεράστιες και ενδεχομένως θα αποτελούσε ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ», δήλωσε στο Politico ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μάρος Σεφσοβιτς.
Το πρόβλημα της διαφθοράς
Όμως – εκτός από τον συνεχιζόμενο πόλεμο – υπάρχει μια ακόμη σημαντική πρόκληση για τη Δύση και αυτή δεν είναι άλλη από τη διαφθορά. Αυτός είναι εξάλλου ένας σημαντικός παράγοντας για τον οποίο πολλές χώρες της Δύσης παραμένουν επιφυλακτικές. Το Foreign Policy, σε ανάλυσή του, υπογραμμίζει πως αυτό είναι ένα ζήτημα στο οποίο θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή.
«Η χαλιναγώγηση των ολιγαρχών και τους κράτους είναι το πρώτο στάδιο για τον έλεγχο της διαφθοράς και απαιτεί τη δημιουργία ενός διεθνούς, πολυμερούς πλαισίου συντονισμού και εποπτείας για τη διαχείριση των κεφαλαίων από πολλαπλές πηγές. Πρόκειται για τη διαφθορά από πάνω προς τα κάτω […] Εξίσου σημαντική όμως είναι και η διαχείριση της διαφθοράς από κάτω προς τα πάνω, η οποία περιλαμβάνει την κατασπατάληση της ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά και των κεφαλαίων που σχετίζονται με τις κατασκευές», αναφέρεται μεταξύ άλλων στο δημοσίευμα και επισημαίνεται: «Πολύτιμα διδάγματα μπορούν να αντληθούν από τη συμμετοχή των ΗΠΑ στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν και του Ιράκ. Αυτά τα μαθήματα μεταφέρονται εύκολα στην Ουκρανία».
Σημειώνεται πως το σχέδιο της Κομισιόν συνοδεύεται από σημαντικές προϋποθέσεις για τη διαχείριση των κεφαλαίων που θα δοθούν. Οι Βρυξέλλες επιδιώκουν να ασκούν σημαντικό έλεγχο στον τρόπο διανομής και διάθεσης των χρημάτων. Η ουκρανική κυβέρνηση καλείται να προετοιμάσει ένα αναλυτικό σχέδιο που θα περιγράφει λεπτομερώς το πρόγραμμά της για τη χώρα και το οποίο θα πρέπει να πληροί τα πρότυπα της ΕΕ για τη διακυβέρνηση και τη δημόσια διοίκηση. Τα χρήματα θα εκταμιεύονται σε τριμηνιαία βάση, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις.
Τα ασφαλιστήρια συμβόλαια πολέμου και τα παγωμένα ρωσικά αποθέματα
Ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα που βρίσκεται στο επίκεντρο είναι αυτό της ασφάλισης των επενδύσεων. Οι επιχειρήσεις θέλουν να είναι εξασφαλισμένες πως τα έργα της ανοικοδόμησης θα είναι ασφαλισμένα σε περίπτωση καταστροφών από ρωσικές επιθέσεις. Σύμφωνα με το Politico, o Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η Κομισιόν βρίσκεται σε συζητήσεις με πολλούς εταίρους, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, σχετικά με ένα πιθανό σχέδιο που θα δώσει κίνητρα στον ασφαλιστικό κλάδο να ξεκινήσει ασφαλιστήρια συμβόλαια πολέμου για την Ουκρανία.
Τέλος, ένα ακόμη επίμαχο ζήτημα είναι εάν τα «παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, ιδιαίτερα τα κατ’ εκτίμηση 300 δισεκατομμύρια δολάρια αποθεματικών της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας. Στις ΗΠΑ φαίνεται πως αυτό το σενάριο έχει θερμή υποστήριξη. Δεν συμβαίνει ωστόσο το ίδιο στην ΕΕ. Πολλά κράτη μέλη εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις για τη νομιμότητα μιας τέτοιας κίνησης, αλλά και το προηγούμενο που μπορεί να δημιουργήσει. Έτσι το ζήτημα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αναμένεται να γίνει το επόμενο μεγάλο «πεδίο μάχης» στο εσωτερικό του ευρωπαϊκού μπλοκ, όπου τα αρμόδια θεσμικά όργανα θα αναζητήσουν συναινέσεις.
