Το μικρό λευκό χάπι που ανοίγει «πόρτες» στον Άσαντ – Τι συμβαίνει με το Captagon, το ναρκωτικό των τζιχαντιστών

Ένα μικρό λευκό χάπι έχει δώσει στον πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ Αλ-Άσαντ, ισχυρή επιρροή στους Άραβες γείτονές του, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να τον βγάλουν από το περιθώριο, ευελπιστώντας ότι θα σταματήσει τη ροή από τη Συρία ενός εξαιρετικά εθιστικού ναρκωτικού, της συνθετικής αμφεταμίνης Captagon, γνωστής και ως «το χάπι των τζιχαντιστών».

Τι είναι και πώς δημιουργήθηκε το Captagon

Πρόκειται για ένα ψυχοτρόπο ναρκωτικό που επηρεάζει το νευρικό σύστημα, προσφέροντας τρομερή ενέργεια και ευφορία. Παρήχθη για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1960 από τη γερμανική εταιρεία Degussa Pharma Gruppe.

Το 1986, η φενετυλίνη, η ουσία του Captagon, συμπεριλήφθηκε στη λίστα του ΟΗΕ με τις επικίνδυνες ψυχοτρόπες ουσίες και οι περισσότερες χώρες διέκοψαν τη χρήση του. Οι επίσημες αρχές ανέφεραν πως από το 2009 καμία χώρα δεν παρήγαγε πλέον φενετυλίνη.

Στην πραγματικότητα όμως η παράνομη παραγωγή του χαπιού συνεχίστηκε στην Ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα στη Βουλγαρία, με τις μεγαλύτερες ποσότητες των χαπιών να κατευθύνονται, μέσω Βαλκανίων και Τουρκίας, στην αγορά της αραβικής χερσονήσου.

Ο πόλεμος στη Συρία, που ξέσπασε το 2011, δημιούργησε ένα τεράστιο πεδίο για την παραγωγή και τη διακίνηση του Captagon, εξαιτίας του χάους και της ανομίας που επικράτησε στη χώρα.

Εκείνη την περίοδο το Captagon χαρακτηρίστηκε και ως το «χάπι των τζιχαντιστών» καθώς υπήρξαν αναφορές πως χρησιμοποιείται ευρέως από τις τζιχαντιστικές οργανώσεις που μάχονταν και κατά του Μπασάρ Αλ Άσαντ.

Με τη χρήση του οι τζιχαντιστές αποκτούσαν μεγάλη ενέργεια και κατάφερναν να μένουν ξύπνιοι, γεγονός που ενίσχυε σημαντικά τις αντοχές τους στις μάχες. Ταυτόχρονα, η παραγωγή και η διακίνησή του προσέφερε σημαντική χρηματοδότηση με τεράστια κέρδη για τα οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα. Εξάλλου, το Captagon είναι ιδιαίτερα δημοφιλές και στις αγορές εκτός του πολέμου, για ευφορία και ενέργεια.

Ένα ισχυρό «χαρτί» στα χέρια του Άσαντ

Πλέον, όπως αναφέρει το Al Jazeera, ειδικοί εκτιμούν ότι στη Συρία πραγματοποιείται η μεγαλύτερη παραγωγή Captagon παγκοσμίως και οι περισσότερες ποσότητες κατευθύνονται προς τις πλούσιες χώρες του Κόλπου, αποφέροντας κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Για αυτό και για τις αραβικές χώρες η διακοπή του εμπορίου του Captagon αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα. Εκατομμύρια χάπια έχουν διακινηθεί παράνομα τα τελευταία χρόνια προς την Ιορδανία, το Ιράκ, τη Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες του Περσικού Κόλπου, όπου το φάρμακο χρησιμοποιείται κυρίως για αναψυχή και από ανθρώπους που πραγματοποιούν σκληρές εργασίες, ώστε να διατηρούνται σε εγρήγορση.

Αναλυτές, τους οποίους επικαλείται το Associated Press, αναφέρουν πως ο Άσαντ επιχειρεί να αξιοποιήσει την «επιδημία» του Captagon, ώστε, υποσχόμενος τον περιορισμό της, να ενισχύσει τις διπλωματικές σχέσεις του με τις χώρες του Κόλπου, να εξασφαλίσει ως αντάλλαγμα κεφάλαια για την ανοικοδόμηση της Συρίας, ακόμη και να πιέσει για το τέλος των δυτικών κυρώσεων σε βάρος του.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βρετανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση, που ενεπλάκησαν στον πόλεμο της Συρίας επιδιώκοντας την ανατροπή του Μπασάρ Αλ Άσαντ, τον κατηγορούν πως ο ίδιος και οι σύμμαχοι του, συμπεριλαμβανομένης της λιβανέζικης οργάνωσης Χεζμπολάχ, διευκολύνουν και επωφελούνται από το εμπόριο του Captagon. Αυτό, υποστηρίζουν, έχει δώσει στην κυβέρνηση του Άσαντ έναν τεράστιο οικονομικό στήριγμα σε μια περίοδο που η συριακή οικονομία κατέρρεε. Παρατηρητές εκτιμούν επίσης πως ο Μπασάρ Αλ Άσαντ συνειδητοποίησε τα τελευταία χρόνια ότι μπορεί να αξιοποιήσει το Captagon και για πολιτικό όφελος και έτσι ξεκίνησε τη παραγωγή σε μαζική κλίμακα.

Το συριακό καθεστώς και η Χεζμπολάχ αρνούνται τις κατηγορίες και δηλώνουν πρόθυμοι να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της μάστιγας. Αξιωματούχοι της Συρίας υπογραμμίζουν πως απλώς η χώρα χρησιμοποιείται ως τόπος διέλευσης από τους διακινητές, καθώς υπάρχουν περιοχές που βρίσκονται εκτός κρατικού ελέγχου ως απότοκο του πολέμου. Κατηγορούν, μάλιστα, ένοπλες αντικαθεστωτικές ομάδες πως εμπλέκονται στο εμπόριο του Captagon. Πολλοί παρατηρητές συμφωνούν για το ρόλο των αντικαθεστωτικών ομάδων, ωστόσο δυτικές κυβερνήσεις εξακολουθούν να κατηγορούν τον Άσαντ και τους συμμάχους του για άμεσο ρόλο στην παραγωγή και το εμπόριο του Captagon, έχοντας μάλιστα επιβάλλει σοβαρές κυρώσεις.

Η διακοπή του εμπορίου αποτελεί μια κορυφαία απαίτηση των αραβικών χωρών στις συνομιλίες τους με τη Συρία για την άρση της πολιτικής απομόνωσής της και το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ δηλώνει πρόθυμα πως μπορεί να προσφέρει τη λύση στο πρόβλημα τους.  

Το χάπι ανοίγει τις πόρτες στον Άσαντ

Η Συρία επανεισήλθε τον προηγούμενο μήνα στην Αραβική Λίγκα, από την οποία είχε αποκλειστεί το 2011 λόγω του πολέμου, καθώς οι περισσότερες σουνίτικες χώρες είχαν ταχθεί κατά του Μπασάρ Αλ Άσαντ, επιθυμώντας την ανατροπή του. Μια ντουζίνα χρόνια αργότερα, στις 20 Μαΐου, ο Άσαντ έλαβε θερμή υποδοχή στη Σύνοδο Κορυφής της Αραβικής Λίγκας στην Τζέντα, στη Σαουδική Αραβία.

Όπως επισημαίνει το Associated Press, οι πρώτες ενδείξεις πιθανών παρασκηνιακών ανταλλαγών ήρθαν στις 8 Μαΐου, όταν εξοντώθηκε με αεροπορική επίθεση στη Νότια Συρία, ο ναρκοβασιλιάς Merhi al-Ramthan, ενώ μια άλλη επιδρομή κατέστρεψε κτίριο, που θεωρούταν μονάδα παραγωγής Captagon, έξω από τη πόλη Νταρά, κοντά στα σύνορα με την Ιορδανία. Επίσης, πριν από λίγο καιρό ανακοινώθηκε ότι η αστυνομία της Συρίας εξάρθρωσε μια οργάνωση λαθρεμπορίου Captagon στο Χαλέπι και κατάσχεσε ένα εκατομμύριο χάπια που κρυβόταν σε ένα φορτηγό.

Ακτιβιστές και εμπειρογνώμονες εκτιμούν πως πίσω από τις επιθέσεις ήταν η Ιορδανία και αυτές πραγματοποιήθηκαν με τη συναίνεση του Μπασάρ Αλ Άσαντ. Σημειώνεται πως η επίθεση έγινε μία ημέρα μετά την επιστροφή της Συρίας στην Αραβική Λίγκα με τη μεσολάβηση της Ιορδανίας.

«Ο ηγέτης του συριακού καθεστώτος έδωσε εγγυήσεις πως θα τερματίσει την υποστήριξη στα δίκτυα λαθρεμπόρων», δήλωσε ο πρώην αντιστράτηγος της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Ιορδανίας, Saud Al-Sharafat, στο Associated Press και πρόσθεσε: «Για παράδειγμα, διευκόλυνε την εξόντωση του al-Ramthan». Όπως υπογράμμισε, η Ιορδανία αναγνωρίζει το εμπόριο του Captagon ως «απειλή για την ασφάλεια και την ειρήνη της κοινότητας».

Σε δημόσιες δηλώσεις, ο υπουργός Εξωτερικών της Ιορδανίας, Ayman Safadi, αρνήθηκε να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει αν η χώρα του βρισκόταν πίσω από τις αεροπορικές επιθέσεις, αλλά είπε ότι ήταν και παραμένει πρόθυμη να αναλάβει στρατιωτική δράση για τον περιορισμό του λαθρεμπορίου ναρκωτικών.

Οι αραβικές χώρες, πολλές από τις οποίες είχαν υποστηρίξει τους αντάρτες που προσπαθούσαν να ανατρέψουν τον Άσαντ, απαντώντας στην κριτική που γίνεται από τη Δύση για τη νέα προσέγγιση των δύο πλευρών, επισημαίνουν πως συμμερίζονται απόλυτα τις πιέσεις για την επίτευξη της ειρήνης στη Συρία. Μάλιστα, πριν από τη Σύνοδο στη Τζέντα, η Ιορδανία φιλοξένησε μια συνάντηση ανώτατων διπλωματών από τη Συρία, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και την Αίγυπτο. Στην ημερήσια διάταξη ήταν και ο καθορισμός ενός οδικού χάρτη για διαπραγματεύσεις, με στόχο την ειρήνη στη Συρία και την επιστροφή εκατομμυρίων προσφύγων στη χώρα.

Τι μπορεί να κερδίσει ο Άσαντ

Ωστόσο, το θέμα του Captagon φαίνεται πως απασχολεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τις συζητήσεις σε αυτή τη φάση. Η Συρία δεσμεύτηκε να καταπολεμήσει το λαθρεμπόριο και συμφωνήθηκε η δημιουργία μιας περιφερειακής δύναμης ασφαλείας. Η Ιορδανία έχει εντείνει την επιτήρηση κατά μήκος του συνόρου με τη Συρία, τα τελευταία χρόνια, όπως και τις διώξεις των διακινητών, που συχνά καταλήγουν σε αιματηρές συγκρούσεις.

Ενδεχομένως ο Μπασάρ Αλ Άσαντ να δηλώνει πρόθυμος, για να αντιμετωπίσει σε κάποιο βαθμό το εμπόριο των ναρκωτικών, ωστόσο, όπως εκτιμούν ειδικοί, δεν είναι πρόθυμος να το εξαλείψει πλήρως χωρίς κάποιο αντάλλαγμα από τις αραβικές χώρες.

Αξιωματούχος της Σαουδικής Αραβίας διέψευσε αναφορές ότι το Ριάντ προσέφερε δισεκατομμύρια δολάρια στη Δαμασκό για να καταπολεμήσει το λαθρεμπόριο. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι ο,τιδήποτε μπορεί να προσφέρει η Σαουδική Αραβία στη Συρία θα είναι λιγότερο δαπανηρό από τη ζημιά που προκάλεσε το Captagon μεταξύ των νέων της Σαουδικής Αραβίας. Μίλησε υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας σύμφωνα με τους κανονισμούς.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δυτικές κυβερνήσεις φοβούνται ότι η κανονικοποίηση των σχέσεων των αραβικών χωρών με τη Συρία υπονομεύει τις προσπάθειες για πίεση στον Άσαντ να κάνει παραχωρήσεις, για να τερματιστούν οριστικά οι συγκρούσεις στη χώρα. Αυτό που επιδιώκει η Δύση είναι ο Άσαντ να αναγκαστεί να ακολουθήσει τον οδικό χάρτη, όπως αυτός ορίζεται στο ψήφισμα 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο εγκρίθηκε ομόφωνα το 2015 και προβλέπει διαπραγματεύσεις με την αντιπολίτευση, αναθεώρηση του συντάγματος και εκλογές με επιτήρηση του ΟΗΕ.

Μέχρι στιγμής, το ψήφισμα βρίσκεται στον «πάγο», καθώς από την έγκρισή του ο Μπασάρ Αλ Άσαντ ανακτά διαρκώς τον έλεγχο σε εδάφη που είχε χάσει στο παρελθόν, περιορίζοντας τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης σε μια μικρή γωνιά, στο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας. Έχοντας σταθεροποιήσει σε μεγάλο βαθμό την εξουσία του, ο Άσαντ, αν και θεωρείται δύσκολο να επιτύχει την άρση των κυρώσεων από τη Δύση, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πλέον όλα του τα χαρτιά, μεταξύ αυτών και το Captagon, για να ακυρώσει οριστικά το ψήφισμα του ΟΗΕ.