Ο ψυχρός πόλεμος του Tik Tok

Η μία μετά την άλλη, χώρες της Δύσης ανακοινώνουν πως αποκλείουν τη δημοφιλή κινέζικη εφαρμογή δικτύωσης TikTok από υπηρεσιακές συσκευές, υποστηρίζοντας – με τον ισχυρισμό της εγγύτητάς του με την κινεζική κυβέρνηση – πως συνιστά ένα «απαράδεκτο» επίπεδο κινδύνου για το απόρρητο και την ασφάλεια.

Οι ΗΠΑ κήρυξαν πρώτες τον πόλεμο στο TikTok – επί εποχής Ντόναλντ Τραμπ – και πλέον – επί Τζο Μπάιντεν – ανακοίνωσαν την απαγόρευση δια νόμου της χρήση της εφαρμογής σε συσκευές δημόσιων λειτουργών των ομοσπονδιακών υπηρεσιών. Παρόμοια απόφαση έλαβε πρόσφατα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απαγορεύοντας τη χρήση του Tik Tok, ανεξαιρέτως, σε όλο το προσωπικό της. Στο μέτωπο κατά του Tik Tok συμμετέχουν και επί μέρους ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ολλανδία και η Δανία, ενώ τελευταία μπήκε και η κυβέρνηση του Καναδά, που ανακοίνωσε πως η δημοφιλής πλατφόρμα θα αποκλείεται στο εξής από όλες τις συσκευές που χρησιμοποιεί το προσωπικό της.

To TikTok έχει κατηγορηθεί από Αμερικανούς αξιωματούχους ακόμη και ως «Δούρειος Ίππος» του Πεκίνου για τη χειραγώγηση των Αμερικανών πολιτών. Πώς γίνεται όμως μια εφαρμογή που είναι περισσότερο γνωστή για viral χορούς και προβολή διάφορων life style influencer, να αποτελεί κίνδυνο για την «εθνική ασφάλεια», όπως υποστηρίζουν οι δυτικές κυβερνήσεις;

Πίσω από τη στοχοποίηση

Η εφαρμογή φαίνεται στην πραγματικότητα πως βρίσκεται στη μέση της νέας ψυχροπολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Κίνας και Δύσης, ενώ ταυτόχρονα έχει μπει και στο στόχαστρο του πανίσχυρου λόμπι των ανταγωνιστών της Silicon Valley, λόγω της μεγάλης επιτυχίας που σημειώνει.

Το TikTok είναι η πλέον δυναμικά αναπτυσσόμενη πλατφόρμα στο χώρο των social media, έχοντας εξελιχθεί σε ένα βασικό εργαλείο για την προβολή διασημοτήτων, αλλά και για τη διασύνδεση κυρίως νέων. Μέσα σε λίγο χρόνο κατάφερε να εκτοπίσει από την κορυφή πανίσχυρες εταιρείες όπως το Facebook και το Instagram, ξεπερνώντας το ορόσημο του 1,5 δισεκατομμυρίου χρηστών παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ οι χρήστες του υπολογίζονται σε 100 εκατομμύρια, σχεδόν δηλαδή το 1/3 του αμερικανικού πληθυσμού, πολλοί εκ των οποίων χρησιμοποιούν ανελλιπώς το TikTok σε καθημερινή βάση και για αρκετή ώρα.

Πόσο επικίνδυνο είναι το TikTok;

Ορισμένοι ισχυρίζονται πως μέσω της εφαρμογής θα μπορούσε κάποιος να αποκτά σημαντικές πληροφορίες για την τοποθεσία που βρίσκεται ο χρήστης, για τα δίκτυα που έχει πρόσβαση, ακόμη και να αντλούνται στοιχεία από εισερχόμενα μηνύματα. Ωστόσο ειδικοί, που μίλησαν στον Guardian και στο CBC, φαίνεται πως δεν υιοθετούν τις εν λόγω ανησυχίες, τουλάχιστον όχι στον βαθμό που αυτές εκφράζονται.

«Όταν συζητάμε για το Tik Tok θα πρέπει να αναγνωρίσουμε την ύπαρξη ενός συγκεκριμένου πολιτικού κλίματος», υπογράμμισε στον Καναδικό Τύπο ο Βας Μπέντναρ, εκτελεστικός διευθυντής του προγράμματος «Master of Public Policy in Digital Society» στο Πανεπιστήμιο του Hamilton. Και σημείωσε με νόημα: «Το να ρωτήσω “γιατί τώρα;” είναι μάλλον μια άβολη ερώτηση, καθώς η εν λόγω έρευνα θα μπορούσε να συμβεί ανά πάσα στιγμή και πιθανότατα θα έπρεπε να επεκταθεί και σε άλλες εταιρείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».

Σε ανάλογο τόνο ήταν και το σχόλιο στο CBC του Ανατόλι Γκρούζντ, εκ των διευθυντών του Social Media Lab στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Τορόντο, ο οποίος σημείωσε πως οι τρέχουσες επιθέσεις κατά της εφαρμογής φαίνεται να έχουν τη ρίζα τους στις γεωπολιτικές εξελίξεις. «To Tik Tok δεν κάνει κάτι περισσότερο από αυτό που κάνουν και οι υπολοιπες πλατφόρμες με τη συλλογή δεδομένων των χρηστών», είπε και πρόσθεσε πως η προσοχή στο Tik Tok συνδέεται ξεκάθαρα με την ιδιοκτησία του, που είναι η κινεζική ByteDance, και πυροδοτεί ανησυχίες για το ότι το Πεκίνο θα μπορούσε να έχει πρόσβαση και να αξιοποιήσει τα δεδομένα.

Η Λίνετ Ονγκ, καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, εκφράζει επίσης σοβαρές επιφυλάξεις για τις ανησυχίες σχετικά με τα δεδομένα που συγκεντρώνει το TikTok και κατά πόσο αυτά είναι σημαντικά σε σύγκριση με άλλες εφαρμογές, που συγκεντρώνουν οικονομικά και προσωπικά δεδομένα και που σίγουρα θα έπρεπε να έχουν την προσοχή των ρυθμιστών αρχών. «Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως οι κινεζικές εταιρείες δεν είναι ικανές να κατασκοπεύουν ή να αποτελούν απειλή για την εθνική ασφάλεια…», πρόσθεσε.

Ο Γκράχαμ Γουέμπστερ, ερευνητής και υπεύθυνος του DigiChina Project στο Κέντρο Κυβερνοπολιτικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνια, υπογραμμίζει πως τόσο οι απειλές για το απόρρητο των δεδομένων όσο και οι φόβοι για τη χειραγώγηση περιεχομένου που επικαλούνται οι πολιτικοί, επί του παρόντος φαίνεται να στερούνται πειστικών αποδεικτικών στοιχείων. Όπως αναφέρει δεν είναι παράλογο να πιστεύει κάποιος πως Κινέζοι αξιωματούχοι θα μπορούσαν να έχουν μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση στα δεδομένα χρηστών του TikTok, ωστόσο «θα πρέπει να προβάλλεται ένα σοβαρό επιχείρημα σχετικά με το πως θα μπορούσε η χρήση αυτών των δεδομένων να συνιστά απειλή για την εθνική ασφάλεια».

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι το TikTok λειτουργεί όπως ακριβώς και οι υπόλοιπες πλατφόρμες και οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να μπλοκάρουν τη συλλογή προσωπικών δεδομένων, όπως για παράδειγμα αυτά σχετικά με την τοποθεσία τους. «Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους ξένες κυβερνήσεις μπορούν έχουν πρόσβαση σε δεδομένα αμερικανών πολιτών», δηλώνει από την πλευρά του ο Άνουπαμ Τσάντερ, καθηγητής δικαίου και τεχνολογίας στο Νομικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν, στην Ουάσινγκτον και συνεχίζει επισημαίνοντας πως «Το TikTok φαίνεται ως ένα απίθανο μέσο συλλογής δεδομένων από την κινεζική κυβέρνηση, λόγω του ότι σε μεγάλο βαθμό αφορά πληροφορίες δημόσιας φύσης».

Υπενθυμίζεται πως η εταιρεία του TikTok έχει επανειλημμένα ισχυριστεί ότι τα δυτικά δεδομένα χρηστών δεν αποθηκεύονται στην Κίνα και ότι ποτέ δεν μοιράστηκε – και δεν πρόκειται να το κάνει στο μέλλον – δεδομένα χρηστών με Κινέζους αξιωματούχους, ξεκαθαρίζοντας πως ο έλεγχος του περιεχομένου δεν ανήκει στο Πεκίνο. Μάλιστα για να κατευνάσει τους φόβους των ΗΠΑ είχε δεχτεί τη δημιουργία κέντρων δεδομένων στις ΗΠΑ και τη διεξαγωγή ελέγχων στους αλγόριθμούς του από την Oracle, τον αμερικανικό γίγαντα λογισμικού με επικεφαλής τον δισεκατομμυριούχο χρηματοδότη και σύμμαχο του Τραμπ, Λάρι Έλισον. Μένει να φανεί αν ο έλεγχος θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ. Επαφές για παρόμοιες συμφωνίες είχε η ιδιοκτήτρια εταιρεία το προηγούμενο διάστημα και με την Ευρώπη και με το Ηνωμένο Βασίλειο.

«Απειλή» για τους ισχυρούς της Silicon Valley

Πάντως ο Guardian σε σχετικό ρεπορτάζ σημειώνει πως ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις έχει και το Facebook, το οποίο θεωρεί το TikTok ως «υπαρξιακή απειλή». Πριν από ένα χρόνο η Washington Post είχε αποκαλύψει μια εκστρατεία λόμπι, με την υποστήριξη του Facebook, που είχε ως στόχο το TikTok και εστίαζε στους φόβους περί απορρήτου δεδομένων.

Στο ίδιο δημοσίευμα υπογραμμίζεται και η εν μέρει υποκρισία των αρμόδιων αρχών σχετικά με τη ασφάλεια και τον κίνδυνο παράνομης χρήσης δεδομένων. «Η επίκληση της ξένης ιδιοκτησίας του TikTok δεν διακατέχεται από σοφία», αναφέρει ο Άνουπαμ Τσάντερ και προσθέτει: «Θα πρέπει να υπάρξει μια ευρύτερη προσέγγιση που θα εξετάζει γενικότερα τους κινδύνους εθνικής ασφάλειας που δημιουργούνται από τις ροές δεδομένων». Και ο Τσάντερ, όπως σημειώνει το βρετανικό μέσο, δεν είναι ο μόνος που ελπίζει η συζήτηση για το TikTok να πυροδοτήσει μια γενικότερη συζήτηση για τη θέσπιση νομοθεσίας περί απορρήτου δεδομένων που θα προστατεύει τους χρήστες σε όλες τις εφαρμογές και όχι μόνο στο TikTok.