Ο θάνατος είναι από μόνος του δύσκολος να τον αποδεχτείς και να τον κατανοήσεις. Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο περίπλοκα όταν πρέπει να εξηγήσεις τον θάνατο σε ένα παιδί. Αν ένα παιδί μπορέσει να διαχειριστεί σωστά τον θάνατο τότε ίσως αποφύγει την κατάθλιψη, και τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) που πολλάκις ακολουθούν το πένθος.
Τα περισσότερα παιδιά ξέρουν ότι ο θάνατος υπάρχει, το έχουν ίσως δει στην τηλεόραση ή το έχουν ακούσει σε κάποια ιστορία.
Ωστόσο, το ότι γνωρίζουν την ύπαρξη του θανάτου, δεν σημαίνει ότι τον κατανοούν. Ίσα-ίσα τα παιδιά πιθανόν να μην αντιλαμβάνονται ότι ο θάνατος είναι κάτι μόνιμα αφού συνήθως οι χαρακτήρες κινουμένων σχεδίων επανεμφανίζονται μετά το θάνατο… σώοι και αβλαβείς!
Ακόμη και όταν ένα παιδί συνειδητοποιεί ότι ο θάνατος είναι για πάντα, μπορεί να μην είναι σε θέση να κατανοήσει πλήρως όλα τα συναισθήματα που προκαλεί η απώλεια.
Το healthline.com δίνει επτά συμβουλές που ίσως σας βοηθήσουν να εξηγήσετε καλύτερα τον θάνατο σε ένα παιδί.
Ο θάνατος, εκτός από το αίσθημα της απώλειας, μπορεί να γεννήσει συναισθήματα φόβου και αβεβαιότητας, ειδικά όταν συμβαίνει απροσδόκητα.
Τα μαθήματα ζωής βοηθούν στην κατανόηση του θανάτου
Η Shavaun McGinty, επαγγελματίας σύμβουλος και πιστοποιημένη θεραπεύτρια πένθους της Πενσυλβάνια, λέει ότι υπάρχουν τέσσερις βασικές έννοιες που είναι σημαντικές για την κατανόηση και την αντιμετώπιση του θανάτου:
- Ο θάνατος είναι μη αναστρέψιμος
- Όλες οι λειτουργίες της ζωής σταματούν τη στιγμή του θανάτου
- Οτιδήποτε ζωντανό πεθαίνει στο τέλος
- Υπάρχουν φυσικά αίτια για τον θάνατο
«Τα περισσότερα παιδιά κατανοούν αυτές τις έννοιες από την ηλικία των 5 έως 7 ετών. Αλλά ακόμη και τα παιδιά που είναι πολύ μικρότερα μπορούν να τις κατανοήσουν με την κατάλληλη βοήθεια» λέει η McGnity.
«Το να βοηθήσετε τα παιδιά να κατανοήσουν και να αναγνωρίσουν τις λειτουργίες της ζωής, όπως το φαγητό, η αναπνοή και ο ύπνος, μπορεί να είναι ένας τρόπος για να τα εισαγάγετε στις έννοιες που σχετίζονται με τον θάνατο» συμβουλεύει.
Η McGinty επισημαίνει ότι η κατανόηση της ζωής μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να γνωρίζουν ότι ο θάνατος δεν οφείλεται σε κάτι που έκαναν ή παρέλειψαν να κάνουν. Μπορεί να τα βοηθήσει να γνωρίζουν ότι ένα αγαπημένο τους πρόσωπο δεν υποφέρει στον θάνατο ή δεν βιώνει πόνο, θλίψη, πείνα ή δίψα.
Να είστε ειλικρινής για τη μονιμότητα του θανάτου
Σε μια προσπάθεια να απαλύνουμε τη θλίψη του θανάτου, μπορεί να μοιάζει δελεαστικό να πούμε στα μικρά παιδιά ότι κάποιος που έχει πεθάνει απλώς κοιμάται.
Η Heather Wilson, κοινωνική λειτουργός στο Νιου Τζέρσεϊ, λέει ότι το οριστικό του θανάτου μπορεί να είναι ένα πολύπλοκο μήνυμα να μεταδώσει κανείς σε ένα παιδί, αλλά η αποφυγή αυτού του θέματος μπορεί να προκαλέσει σύγχυση.
«Ένα παιδί μπορεί να καταλήξει να περιμένει κάτι που δεν θα έρθει ποτέ και αυτό είναι καταστροφικό» εξηγεί.
Επιπλέον, τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν φοβίες ως αποτέλεσμα της απόκρυψης του θανάτου. Μπορεί να αναρωτηθούν, για παράδειγμα, αν θα πέσουν κι αυτά για ύπνο ένα βράδυ και δεν θα ξυπνήσουν ποτέ.
Μια μελέτη του 2022 διαπίστωσε ότι τα παιδιά θέλουν οι κηδεμόνες τους να είναι ειλικρινείς όσον αφορά στον θάνατο.
Επιτρέψτε στα παιδιά να τιμήσουν τον νεκρό με τον δικό τους τρόπο
Είναι σύνηθες και φυσικό τα παιδιά να μη θέλουν να παραστούν σε μια κηδεία. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής συνιστά να μην εξαναγκάζουμε τα παιδιά να πάνε σε μια κηδεία αν δεν θέλουν.
Το να μην παρευρεθεί κανείς σε μια κηδεία δεν σημαίνει ότι καταπνίγει την έκφραση του πένθους. Οι κηδεμόνες μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να τιμήσουν ένα αγαπημένο πρόσωπο με άλλους τρόπους:
- Να ανάψουν ένα κερί
- Να προσευχηθούν
- Να φτιάξουν ένα λεύκωμα
- Να ζωγραφίσουν
- Να αφηγηθούν ιστορίες
- Να δουν φωτογραφίες και να μοιραστούν οικογενειακές αναμνήσεις
- Να φυτέψουν ένα δέντρο ή ένα λουλούδι στη μνήμη του νεκρού και να το φροντίζουν
Επικεντρωθείτε στην απάντηση ερωτήσεων
«Αν η έννοια του θανάτου προκαλεί πολλά φιλοσοφικά ερωτήματα στους ενήλικες, φανταστείτε πόσο συγκεχυμένη είναι για τα παιδιά» λέει η Wilson.
Αντί να προσπαθείτε να εξηγήσετε τον θάνατο και όλες τις διαφορετικές πεποιθήσεις που τον περιβάλλουν, το να συγκεντρωθείτε στην απάντηση συγκεκριμένων ερωτήσεων ενός παιδιού μπορεί να το βοηθήσει να μην αισθάνεται μπερδεμένο.
Η Wilson συνιστά να χρησιμοποιείτε σαφή, απλή γλώσσα με παραδείγματα από ταινίες και ιστορίες οικείες στο παιδί.
Ονοματίστε τα συναισθήματα
Η McGinty επισημαίνει ότι τα συναισθήματα που σχετίζονται με το πένθος μπορεί να είναι πρωτόγνωρα για τα παιδιά. Συμβουλεύει να υποδείξετε τα δικά σας συναισθήματα, ώστε τα παιδιά να αρχίσουν να κατανοούν τα δικά τους.
Για παράδειγμα, πείτε: «Είμαι τόσο λυπημένη που πέθανε η γιαγιά. Την αγαπούσα τόσο πολύ και ξέρω ότι μας αγαπούσε κι εκείνη».
Συνεχίστε τη ρουτίνα σας
Αν και είναι σημαντικό να επιτρέψετε στα παιδιά να εκφράσουν τη θλίψη τους με τον δικό τους τρόπο, η διατήρηση της καθημερινής ρουτίνας μπορεί να τα βοηθήσει να μάθουν ότι ο θάνατος είναι μέρος της ζωής και ότι η ζωή συνεχίζεται.
Συμβουλευτείτε έναν ειδικό
Μπορεί να μην είναι εύκολο ως φροντιστής ή κηδεμόνας ενός παιδιού να διαχειριστείτε τα προσωπικά σας συναισθήματα την ώρα που προσπαθείτε να βοηθήσετε το παιδί να κατανοήσει το θάνατο.
Δεν χρειάζεται να επωμιστείτε αυτό το βάρος μόνοι σας. Μπορείτε να επισκεφθείτε κάποιον ειδικό ψυχολόγο ή σύμβουλο πένθους.
