Καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια ταχύτατα κλιμακούμενη προσφυγική κρίση που οφείλεται στη φτώχεια, την καταστολή και τον πόλεμο, ακόμη και υψηλόβαθμοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι αρχίζουν να παραδέχονται το προφανές: το ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης των προσφύγων έχει αποτύχει.
Ολόκληρος ο πλανήτης γνωρίζει μια περίοδο αστάθειας και συγκρούσεων, που έχει δημιουργήσει το μεγαλύτερο κύμα προσφύγων και αιτούντων άσυλο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη Δυτική Ευρώπη, οι χώρες βρίσκονται αντιμέτωπες με τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση από τότε που διαλύθηκαν η Σοβιετική Ενωση και η Γιουγκοσλαβία και προσπαθούν να καλύψουν επειγόντως τα κενά στο σύστημα του ασύλου.
Τα πιο φονικά κενά παρατηρούνται στην Ιταλία, όπου το δαπανηρό αλλά αποτελεσματικό σύστημα Mare Nostrum έδωσε τον Νοέμβριο τη θέση του σε ένα πολύ λιγότερο φιλόδοξο πανευρωπαϊκό σύστημα, που δεν μπόρεσε να αποτρέψει τους αυξανόμενους θανάτους στη Μεσόγειο.
Όπως επισημαίνει όμως ο Anthony Faiola στην Ουάσινγκτον Ποστ, τα προβλήματα είναι βαθύτερα από τα ναυάγια και τις σορούς που φτάνουν στις ευρωπαϊκές ακτές. Καθώς ο αριθμός των αιτούντων άσυλο αυξάνεται, το ευρωπαϊκό σύστημα που ισχύει εδώ και δεκαετίες για την υποδοχή και των απορρόφηση των προσφύγων έχει αρχίσει να αποσυντίθεται. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διασχίζουν τα πορώδη σύνορα της Ευρώπης, φτάνοντας σε χώρες όπως η Γερμανία όπου δημιουργούν νέες εντάσεις και προκλήσεις.
Αφού δέχθηκε σφοδρή κριτική για τα πολύνεκρα ναυάγια στη Μεσόγειο, με τελευταίο τον πνιγμό 800 ανθρώπων την περασμένη Κυριακή, η Ευρώπη φαίνεται να είναι αποφασισμένη να αναλάβει δράση. Καθώς προβάλλεται όμως αντίσταση σε μια μαζική απορρόφηση προσφύγων, οι ακτιβιστές φοβούνται ότι η περιοχή θα επιστρέψει στις σκληρές θέσεις που είχε υιοθετήσει όταν είχε δεχθεί το τελευταίο μεγάλο κύμα μεταναστών. Σ’εκείνη την κρίση, το 1992, κάπου 700.000 άνθρωποι είχαν φτάσει στην Ευρώπη. Οι περισσότεροι ήταν Ανατολικοευρωπαίοι, αλλά υπήρχαν ακόμη Κούρδοι, Ιρανοί, Αφρικανοί, Σριλανκέζοι και άλλοι. Το κύμα ήταν τόσο μεγάλο, ώστε οι χώρες της περιοχής σκλήρυναν τη νομοθεσία τους, προκειμένου να είναι πιο δύσκολο να χορηγηθεί άσυλο στους πρόσφυγες.
Οι επικριτές της ευρωπαϊκής πολιτικής επισημαίνουν ότι η Ευρώπη ενδιαφέρεται περισσότερο να κτυπήσει το κύκλωμα δουλεμπορίας παρά να βοηθήσει τους απελπισμένους ανθρώπους που ζητούν ένα καλύτερο μέλλον. Πολλοί ειδικοί φοβούνται ότι τα μέτρα που μελετώνται – όπως η καταστροφή των πλοιαρίων – θα παγιδεύσουν ένα εκατομμύριο υποψήφιους μετανάστες στις ακτές μιας άνομης και επικίνδυνης Λιβύης.
«Δεν μπορείς να κλείσεις τη Μεσόγειο», λέει η Μάντλιν Γκάρλικ, πρώην αξιωματούχος της Υπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες.
Οι πολιτικοί, όμως, έχουν να αντιμετωπίσουν μια κοινή γνώμη που είναι διχασμένη ανάμεσα στον ανθρωπισμό και τον φόβο. Πολλοί από τους μετανάστες έχουν διαφύγει από τον πόλεμο στη Συρία και τις επιθέσεις ένοπλων ομάδων σε μια σειρά από χώρες. Αλλοι όμως φτάνουν για οικονομικούς λόγους, ελπίζοντας σε ένα καλύτερο μέλλον.
«Το ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου δεν λειτουργεί», λέει η επίτροπος μετανάστευσης της Γερμανίας Αϊντάν Οζογκούζ, που έχει δεχθεί θανατικές απειλές για τη στάση της. «Ορισμένες χώρες κάνουν πολύ λίγα. Είμαστε μια από τις πλουσιότερες χώρες στον κόσμο και θέλουμε να βοηθήσουμε, αλλά δεν είναι σωστό η Γερμανία, η Σουηδία και η Γαλλία να δέχονται το 50% των προσφύγων και άλλες χώρες να μην κάνουν τίποτα».
