Την ώρα που σήμερα επιστήμη και θρησκεία μοιάζουν να έχουν απομακρυνθεί καθοριστικά η μία από την άλλη, τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι.

Ιστορικά λοιπόν η απόσταση που τις χώριζε δεν ήταν χαώδης, καθώς κάποτε η θεολογία περιλαμβανόταν στο πρόγραμμα σπουδών των πρώτων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων.

Περίφημοι θεολόγοι, όπως ο Άγιος Αυγουστίνος ή ο Θωμάς ο Ακινάτης, για παράδειγμα, άφησαν τη σφραγίδα τους στο πρώιμο επιστημονικό κίνημα του Μεσαίωνα και δεν ήταν φυσικά οι μόνοι, καθώς μιλάμε για το κλίμα μιας ολόκληρης εποχής, εκεί δηλαδή που το να ασχολείσαι με την επιστήμη διατηρώντας τις θρησκευτικές σου πεποιθήσεις μόνο αντιφατικό δεν ήταν.

Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για επιστήμονες φοβερούς που συνέβαλαν πολύ στην προαγωγή της αξιόπιστης γνώσης και είχαν το άλλο μάτι στραμμένο στον κόσμο της θεϊκής πίστης…

Μάικλ Φαραντέι

Ο διαπρεπής πειραματικός φυσικός με τις κορυφαίες συμβολές στο πεδίο του ηλεκτρομαγνητισμού δεν χρειάζεται φυσικά συστάσεις, καθώς χωρίς αυτόν ο ηλεκτρισμός και η πρακτική του εκμετάλλευση δεν θα ήταν ποτέ δυνατά. Γιος πάμφτωχου σιδερά, ο Φαραντέι δούλευε ως βιβλιοδέτης και μορφώθηκε ακριβώς από τα βιβλία που έπεφταν στα χέρια του. Ήταν ωστόσο τέτοιο το πνεύμα του που μπήκε τελικά στον κόσμο της επιστήμης σε ηλικία 22 ετών, όταν οι σημειώσεις που κρατούσε στο μάθημα χημείας του σερ Χάμφρι Ντέιβι ήταν τόσο λαμπρές που ο καθηγητής τον έκανε αμέσως βοηθό του στο εργαστήριο που διατηρούσε στη Βασιλική Ακαδημία της Βρετανίας! Εκεί θα περνούσε τα επόμενα 54 χρόνια του ο Φαραντέι, ο οποίος όταν δεν έκανε τις κατακλυσμιαίες παρατηρήσεις και τα πρωτόγνωρα πειράματά του, έβρισκε χρόνο για να λειτουργεί ως πρεσβύτερος στην εκκλησία της ενορίας του! Έναν ρόλο που τήρησε με θρησκευτική ευλάβεια για 20 ολόκληρα χρόνια. Όσο για το πώς συμβίβαζε τους δύο αυτούς ρόλους, ο ίδιος το έλεγε καλύτερα: «Τίποτα δεν είναι τόσο θαυμάσιο για να μην είναι αληθινό, φτάνει να είναι συνεπές με τους νόμους της Φύσης».

Κοπέρνικος

Ο κύριος Επιστημονική Επανάσταση με σάρκα και οστά άνοιξε διάπλατα την πόρτα στο σύγχρονο επιστημονικό πνεύμα όταν εμπιστεύτηκε τις αστρονομικές παρατηρήσεις του και πρόκρινε το ηλιοκεντρικό σύστημα σε πείσμα της εκκλησίας και του γεωκεντρικού μοντέλου. Το σπουδαίο σύγγραμμα του πολωνού μαθηματικού και αστρονόμου για τις περιστροφές των ουράνιων σφαιρών ( «De Revolutionibus») ολοκληρώθηκε μάλιστα στιγμές πριν από τον θάνατό του, κάτι που τον γλίτωσε από τις διώξεις της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας για τον ανατρεπτικό του λόγο. Ο ίδιος διατηρούσε πάντως στενές σχέσεις με τον θεό και τη χριστιανική πίστη σε όλη του τη ζωή και πρέπει κάποια στιγμή να πήρε και ιερούς όρκους (περί το 1497), αν και δεν είναι ξεκάθαρο αν έγινε ποτέ ιερωμένος. Όπως κι αν έχει, υπήρξε θρησκευόμενος επιστήμονας και έκανε συνεχείς αναφορές στον Θεό, ακόμα και όταν δεν χρειαζόταν: «Γνωρίζω ότι οι ιδέες του φιλοσόφου δεν μπορούν να υπαχθούν στην κρίση του κοινού ανθρώπου, γιατί είναι η δική του προσπάθεια να αναζητήσει την αλήθεια των πραγμάτων, στον βαθμό φυσικά που επιτρέπεται στον ανθρώπινο λόγο από τον Θεό»…

Γκρέγκορ Μέντελ

Ο περίφημος αυστριακός βοτανολόγος που χάρισε στην ανθρωπότητα τους νόμους της κληρονομικότητας (ο πατέρας της γενετικής, κατά πολλούς) συμφιλίωσε την αγάπη του για την επιστήμη και τον θεό υπηρετώντας τον τελευταίο ως κληρικό! Ο μοναχός Μέντελ έκανε μάλιστα τις ανατρεπτικές παρατηρήσεις του στους βοτανικούς κήπους του μοναστηριού και δεν έβλεπε καμία ασυμφωνία στις δύο δραστηριότητες της ζωής του. Είχε εξάλλου ξεκινήσει ως κηπουρός και είχε ασπαστεί το σχήμα ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια, τα είχε λοιπόν όλα τακτοποιημένα στη σκέψη του. Παρά τους σπουδαίους νόμους της φυτικής κληρονομικότητας που μας παρέδωσε, εγκαινιάζοντας έτσι τη μελέτη των κληρονομικών χαρακτηριστικών και στα άλλα είδη, ο Μέντελ εγκατέλειψε την καινοτόμα επιστημονική δουλειά του όταν έγινε ηγούμενος στο μοναστήρι, καθώς οι αυξημένες θρησκευτικές και διοικητικές αρμοδιότητες τού κατανάλωναν πλέον όλο τον χρόνο! Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο διάδοχός του στη θέση του ηγουμένου φρόντισε να κάψει τις βλάσφημες εργασίες του Μέντελ όταν ανέλαβε καθήκοντα, στερώντας από τον πρωτοπόρο της γενετικής την πατρότητα του κλάδου! Μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα θα έπαιρνε η επιστήμη μυρωδιά τις μελέτες του αβά…

Φράνσις Μπέικον

«Η λίγη φιλοσοφία ρέπει το μυαλό του ανθρώπου προς την αθεΐα, αλλά το βάθος στη φιλοσοφική έρευνα το συντάσσει με τη θρησκεία», αυτό έλεγε ο «πολύς» Φράνσις Μπέικον, ο άνθρωπος που μας παρέδωσε τη βασική επιστημική αρχή πάνω στην οποία στηρίζεται ολάκερο το οικοδόμημα της σύγχρονης επιστήμης, την αρχή της επαγωγής! Ζηλωτής της επιστήμης και του νέου πνεύματος, ο ιδιαίτερος Μπέικον περιέβαλλε με την ίδια θέρμη και τη θρησκεία, βλέποντας ακόμα και στην επιστημολογική επανάσταση της επαγωγής του τη βασιλική οδό για να «επιστρέψει η ανθρωπότητα στη Θεία Χάρη»! Κι έτσι στη συλλογιστική του «ογκόλιθου» Μπέικον η επιστήμη δεν ήταν παρά τμήμα των θρησκευτικών αναζητήσεων, καθώς ο ασφαλέστερος αυτός τρόπος να μελετάς τον κόσμο σε έφερνε κοντύτερα στον θεό. Ο ίδιος ισχυριζόταν ότι ακόμα και το νέο επιστημολογικό παράδειγμα που καθέλκυσε, η επαγωγή δηλαδή, ήταν στο πλαίσιο της ευλάβειάς του. Από τις δηλώσεις του αυτές (αλλά και την πραγματική αγάπη του για τον θεό, αλίμονο) είναι που κατεύναζε τη μήνη της Αγγλικανικής Εκκλησίας, η οποία του χάριζε μάλιστα απλόχερα την εύνοιά της παρά τα εμπρηστικά γραπτά του…

Αντρέ Τακέ

Μιλώντας για κορυφαίες επιστημονικές συνεισφορές από ένθεους ανθρώπους, το όνομα του Τακέ στέκει εδώ ορόσημο. Γεννημένος στην Αμβέρσα το 1616, ο ιησουίτης ιερωμένος, «ένα προικισμένο αλλά εύθραυστο παιδί», διδάχθηκε μαθηματικά, φυσική και λογική πριν φορέσει το σχήμα σε ηλικία 17 ετών. Όλα μάλιστα τα έκανε πάντα στο πλαίσιο της λατρείας του θεού και της χριστιανικής του πίστης, όπως ας πούμε το να θέσει τα θεμέλια του διαφορικού λογισμού! Αν δεν ήταν αυτός να στρώσει το έδαφος του λογισμού, τόσο ο Λάιμπνιτς όσο και ο Νεύτωνας θα έμεναν στο σκοτάδι, μην έχοντας τι να τελειοποιήσουν. Η υπερβατική φύση της σπουδαίας επιστημονικής δουλειάς του δόξαζε πάντα τον θεό και τη χάρη του…