Προβληματική και ελλειμματική κρίνουν οι Κύπριοι πολίτες την κυπριακή Δημοκρατία. Όσον αφορά τους πολιτικούς και τα κόμματα η εμπιστοσύνη των πολιτών είναι πενιχρή. Ο μόνος θεσμός που εμπιστεύονται σε μεγάλο βαθμό οι πολίτες είναι η οικογένεια.
Αυτά είναι μερικά από τα βασικότερα ευρήματα έρευνας που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Δημοκρατίας που έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη η 15η Σεπτεμβρίου.
Οι περισσότεροι δίνουν στην κυπριακή Δημοκρατία βαθμολογία «βάσης», μέτρια (πέντε από τα δέκα) και με παρόμοιο τρόπο, τοποθετώντας τις διάφορες χώρες του κόσμου σε έναν άξονα δημοκρατικότητας, την κατατάσσουν περίπου στο μέσο (στη 76η θέση, από τις 167 χώρες).
Η υποκειμενική αξιολόγηση των Κυπρίων για τη χώρα τους τείνει να είναι πιο αυστηρή από εκείνη του περιοδικού «Economist», που προβαίνει σε μια δική του ετήσια αξιολόγηση της δημοκρατικότητας των διαφόρων κρατών ανά τον κόσμο, στη βάση πιο σύνθετων κριτηρίων.
Αρκετοί είναι εκείνοι που βλέπουν την κυπριακή Δημοκρατία ως ένα «ημι-δημοκρατικό» πολιτικό σύστημα, ή ακόμα ως μια «ψευδο-δημοκρατία», μια «δημοκρατία μπανάνας». Λίγοι μόνο την θεωρούν ως μια ώριμη, επιτυχημένη δημοκρατία.
Πιο αναλυτικά, οι Ελληνοκύπριοι στη μεγάλη τους πλειοψηφία (90%) αποδέχονται τη δημοκρατία ως «προτιμότερη από άλλες μορφές διακυβέρνησης», ποσοστό σχεδόν ίδιο με εκείνο που κατέγραψε η περσινή έρευνα (92%). Στην ερώτηση όμως, αν «στην κυπριακή Δημοκρατία λειτουργούν καλά οι δημοκρατικοί θεσμοί» (Βουλή, κόμματα, αντιπολίτευση, Κυβέρνηση, δικαστήρια), οι απαντήσεις διαφοροποιούνται δραματικά, αφού η μεγάλη πλειοψηφία (66%) αξιολογεί αρνητικά τους θεσμούς μας.
Είναι ενδιαφέρον ότι η ηλικιακή ομάδα πιο θετική (94%) για τη δημοκρατία ως πολίτευμα είναι οι νέοι ηλικίας 18-24 ετών, ενώ πιο αρνητική είναι η ομάδα ηλικίας 25-44, ίσως γιατί στην πρώτη περίπτωση οι πιο ιδεαλιστές νέοι δεν έχουν μπει ακόμη στις δυσκολίες της ζωής, ενώ στη δεύτερη η αξιολόγηση των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων γίνεται πιο ρεαλιστική, αφού πολλοί από αυτούς βιώνουν τις πραγματικότητες της ανεργίας και των οικονομικών πιέσεων.
Από την άλλη, οι πιο απογοητευμένοι, με τη δημοκρατία στην Κύπρο και τους δημοκρατικούς θεσμούς στην πράξη, είναι οι νέοι ηλικίας 18-24, με τη μεγάλη πλειοψηφία τους (78%) να δίνει αρνητική αξιολόγηση στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Σημειώνεται ότι η απογοήτευση των πολιτών με τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών στην Κύπρο δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη σε πιο «αυταρχικές» επιλογές. Έτσι, στην ερώτηση, αν «στην Κύπρο δεν χρειαζόμαστε περισσότερη δημοκρατία, αλλά έναν ισχυρό ηγέτη / Πρόεδρο, που να μπορεί να παρακάμπτει τη Βουλή», 57% των πολιτών διαφωνούν (40% από αυτούς, πολύ έντονα).
Ανησυχητικό είναι, βέβαια, το γεγονός ότι ένα άλλο σημαντικό ποσοστό (42%) είναι έτοιμοι να δεχτούν πιο μεγάλο βαθμό αυταρχισμού στην πολιτική ζωή, ίσως και λόγω της κούρασης με τον τρόπο που παίρνει τις αποφάσεις της η Βουλή – τις αργές διαδικασίες, τις συνεχείς αντεγκλήσεις μέχρι την τελευταία στιγμή πριν από τη λήψη σημαντικών αποφάσεων, αλλά κυρίως την εντύπωση ότι έγνοια των κομμάτων είναι η προάσπιση των δικών τους συμφερόντων, και όχι η εφαρμογή αξιοκρατικών / ορθολογικών επιλογών.
Την πιο χαμηλή εμπιστοσύνη απολαμβάνουν τα πολιτικά κόμματα (βαθμός 1,7 από τα 5) και οι πολιτικοί (1,79 από τα 5). Ελαφρώς πιο ψηλά είναι τα ποσοστά της Αντιπολίτευσης (2 στα 5), της Βουλής των Αντιπροσώπων (2,06 στα 5) και της Κυβέρνησης (2,13 στα 5). Σε κάπως καλύτερη μοίρα βρίσκονται τα ΜΜΕ (2,6), τα δικαστήρια (2,7) και η Εισαγγελία (2,75). Ακόμα καλύτερη είναι η θέση των ιερωμένων (2,82) και των εκπαιδευτικών (3,26), με κάποια πτώση όμως, σε σχέση με τα ευρήματα της περσινής χρονιάς.
Στην αξιολόγηση των πολιτών για τα κόμματα κυριαρχεί η αντίληψη (81%) ότι τα κόμματα ενδιαφέρονται περισσότερο για τα δικά τους συμφέροντα, αντί για το καλό του τόπου, καθώς και την αντίληψη της μεγάλης πλειοψηφίας (85%) ότι δεν υπάρχει ικανοποιητική διαφάνεια όσον αφορά στη χρηματοδότησή τους (από πού παίρνουν εισφορές και πόσα).
Οι πολίτες που συμμετείχαν στην έρευνα ρωτήθηκαν, πώς αξιολογούν τις διάφορες ιστορικές περιόδους της Κυπριακής Δημοκρατίας, από τη γέννησή της μέχρι σήμερα, σε σχέση με το πόσο δημοκρατικές θεωρούν ότι ήταν αυτές.
Για να ήταν πιο εύκολη η σύγκριση, αντί των χρονολογικών περιόδων (π.χ. τις διάφορες δεκαετίες του ’60, του ’70 κ.ο.κ.), χρησιμοποιήθηκαν οι «προεδρικές» περίοδοι, τις οποίες οι πολίτες θυμούνται πιο εύκολα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οι πολίτες θεωρούν τη δεκαετία διακυβέρνησης Κληρίδη ως την πιο δημοκρατική, ενώ δεύτερη πιο δημοκρατική θεωρούν την περίοδο Παπαδόπουλου. Ως λιγότερο δημοκρατική περίοδο θεωρούν εκείνη της διακυβέρνησης Χριστόφια, αλλά και η μέχρι τώρα διακυβέρνηση Αναστασιάδη δεν πάει πολύ καλά.
