Ο ιρακινός πρωθυπουργός, Νούρι Καμάλ αλ-Μαλίκι, ήταν ένας άνθρωπος που προκαλούσε περισσότερα προβλήματα απ’ όσα έλυνε κάτι που διαπίστωσαν οι αμερικανοί πρόεδροι, πρώτος ο Μπους και στη συνέχεια ο Ομπάμα, σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times.

Μια ημέρα του φθινοπώρου του 2007, ο τότε πρόεδρος Μπους έλαβε μέρος σε μια βιντεοδιάσκεψη με τον ιρακινό πρωθυπουργό Νούρι Καμάλ αλ-Μαλίκι. Το αντικείμενό της ήταν η υπογραφή μιας «διακήρυξης αρχών» για το μέλλον των ιρακινοαμερικανικών σχέσεων.

Ενώ ο Μπους έγραψε το όνομά του, ο Μαλίκι στη Βαγδάτη έκανε απλώς πως υπέγραφε. Την τελευταία στιγμή είχε αποφασίσει να μην υπογράψει επειδή δεν είχε διαβάσει την τελική μορφή του κειμένου. Δεν το είπε όμως στον Μπους.

Ένας αμερικανός αξιωματούχος που βρισκόταν στην αίθουσα όπου ήταν ο Μαλίκι, στη Βαγδάτη, διαπίστωσε τι έγινε. Και μόλις η εικόνα του αμερικανού προέδρου εξαφανίστηκε από τον δέκτη, είπε σε ένα σύμβουλο του Μαλίκι: «Μην παίζετε με τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών!»

Το επεισόδιο εκείνο δείχνει τις δύσκολες σχέσεις που είχε πάντα ο ιρακινός πρωθυπουργός με τους αμερικανούς χρηματοδότες του. Ο Μαλίκι βγήκε από την αφάνεια και ανέλαβε την εξουσία χάρις στην αμερικανική βοήθεια.

Ο Ομπάμα και η αμερικανική κυβέρνηση προσπαθούν τώρα να τον αντικαταστήσουν με ένα πιο αξιόπιστο πρόσωπο που θα κρατήσει αυτή τη χώρα ενωμένη και θα εργαστεί πιο εποικοδομητικά με την Ουάσινγκτον.

Παρόλο που για καιρό έλεγαν ότι δεν είναι ο ρόλος τους να λένε στο Ιράκ τι πρέπει να κάνει, τελικά κατέστησαν σαφές τη Δευτέρα ότι ο Μαλίκι πρέπει να δώσει τη θέση του στον Χάιντερ αλ-Αμπάντι, ένα στέλεχος του ίδιου σιιτικού κόμματος στον οποίο ο πρόεδρος Μασούμ έχει δώσει ήδη εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση.

Ο Μαλίκι, ένας ελάχιστα γνωστός Σιίτης που το μεγαλύτερο διάστημα της θητείας του Σαντάμ Χουσεϊν το πέρασε έξω από το Ιράκ, ήταν μια απροσδόκητη επιλογή για την πρωθυπουργία το 2006.

Ο Μπους ανυπομονούσε για έναν πρωθυπουργό που θα έδειχνε μεγαλύτερη αποφασιστικότητα από τον Ιμπραήμ αλ-Τζααφάρι και ο τότε αμερικανός πρεσβευτής στο Ιράκ, ο Ζαλμάι Χαλιλζάντ, πρότεινε τον Μαλίκι. Οι Αμερικανοί δεν τον ήξεραν καλά. Αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Μπους να μεταβεί στο Ιράκ και να τον συναντήσει.

«Πρέπει να ξέρετε τον Τζααφάρι για να καταλάβετε τον Μαλίκι», λέει στους Νιου Γιορκ Τάιμς ο Τζέιμς Τζέφρι, που υπήρξε πρώτα αναπληρωτής σύμβουλος εθνικής ασφαλείας επί Μπους και στη συνέχεια πρεσβευτής στη Βαγδάτη επί Ομπάμα. «Ο Τζααφάρι δεν έπαιρνε καμιά απόφαση. Ο Μαλίκι ήταν ένας καλύτερος ηγέτης, τουλάχιστον στην αρχή».

Αλλά τα πράγματα αποδείχθηκαν πιο πολύπλοκα απ’ ό,τι φαίνονταν. Οι Αμερικανοί απογοητεύτηκαν γρήγορα από τον Μαλίκι, που δεν μπορούσε να επιβληθεί στις πολιτοφυλακές των Σιιτών.

Αλλά ο Μπους επέμεινε. Πρώτα αποφάσισε την αύξηση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας κι ύστερα οργάνωσε εβδομαδιαίες βιντεοδιασκέψεις για να τον «εκπαιδεύσει» στην τέχνη των συμβιβασμών.

Μετά το επεισόδιο με την υπογραφή, ο Μπους έστειλε στη Βαγδάτη την υπουργό Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις για να τον συμμορφώσει. «Είστε ένας άθλιος πρωθυπουργός», του είπε. «Χωρίς πρόοδο και χωρίς μια συμφωνία, θα μείνετε μόνος, κρεμασμένος από ένα στύλο».

Ο Μαλίκι συνέχισε να αυτοσχεδιάζει. Οργάνωσε μια στρατιωτική επιχείρηση εναντίον σιιτικών πολιτοφυλακών στη Βασόρα, η οποία σχεδόν απέτυχε. «Ήθελε να το παίξει Τζον Γουέιν», λέει ο ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ.

Όταν ανέλαβε την προεδρία ο Ομπάμα, η σχέση άλλαξε ξανά. Θεώρησε ότι ο Μπους ανακατευόταν υπερβολικά, κατάργησε τις βιντεοδιασκέψεις και ανέθεσε στον αντιπρόεδρο Μπάιντεν να διαχειριστεί τον Μαλίκι.

Ο αντιπρόεδρος προσπάθησε να προχωρήσει με μικρά βήματα. Ήταν όμως προφανές ότι ο ιρακινός πρωθυπουργός δεν μπορούσε να μοιραστεί την εξουσία με άλλους πολιτικούς και άλλες οργανώσεις. Και τα πράγματα επιδεινώθηκαν ακόμη περισσότερο όταν δεν δέχθηκε να παραμείνει μια μικρή αμερικανική δύναμη στη χώρα μετά την αποχώρηση του αμερικανικού στρατού, στα τέλη του 2011.

«Και οι δύο πρόεδροι», λέει ο Τζέφρι, «αναρωτιόντουσαν πάντα πότε θα τελειώσει αυτός ο εφιάλτης».