Οι επιστημονικές έννοιες πέφτουν θύματα παρανοήσεων

Πολλές επιστημονικές έννοιες έχουν «ξεφύγει» από το χώρο της επιστήμης και έχουν ενταχθεί στο λεξιλόγιο και την καθημερινότητα των ανθρώπων, πολλές φορές με λανθασμένο τρόπο.

Δείτε παρακάτω εννιά χαρακτηριστικά παραδείγματα «επιστημονικών παρανοήσεων», όπως παρουσιάστηκαν στην ιστοσελίδα io9.com:

1. Απόδειξη

Ο Sean Carroll, φυσικός, επισημαίνει το εξής: «Θα έλεγα ότι η λέξη “απόδειξη” είναι η πιο ευρέως παρεξηγημένη έννοια στο χώρο των επιστημών. Υπάρχει ένας τεχνικός ορισμός -μια λογική απόδειξη ότι ορισμένα συμπεράσματα προκύπτουν από ορισμένες παραδοχές-, ο οποίος έρχεται σε αντίθεση με το πώς χρησιμοποιείται η λέξη αυτή σε ανεπίσημες συζητήσεις, που συνήθως είναι πιο κοντά στην έννοια “ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για κάτι”».

2. Θεωρία

Ο αστροφυσικός Dave Goldberg έχει τη δική του «θεωρία» για την έννοια –και χρήση- της λέξης «θεωρία»: «Όταν κάποιος ακούει τη λέξη “θεωρία” τη συγχέει με την έννοια της “υπόθεσης” . Οι επιστημονικές θεωρίες είναι ολόκληρα συστήματα ελέγξιμων ιδεών, οι οποίες είναι δυνητικά μαχητές είτε από τα αποδεικτικά στοιχεία που έχουμε στο χέρι μας, ή από κάποιο πείραμα που θα μπορούσε κάποιος να εκτελέσει.

3. Η κβαντική αβεβαιότητα και κβαντική απροσδιοριστία

Για τον Goldberg υπάρχει μία ακόμη έννοια που χρησιμοποιείται λάθος και παρερμηνεύεται ακόμη πιο «ολέθρια» κι από αυτή της θεωρίας: όταν οι άνθρωποι σφετερίζονται έννοιες από τη φυσική για πνευματικούς σκοπούς.

«Επειδή το σύμπαν δεν είναι ντετερμινιστικό, αυτό δε σημαίνει ότι εσύ μπορείς να το ελέγξεις» λέει ο ίδιος.

«Η αρχή της απροσδιοριστίας ή διαφορετικά αρχή της αβεβαιότητας είναι βασικό αξίωμα της Κβαντικής Μηχανικής που διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1927 από τον Βέρνερ Χάιζενμπεργκ (Werner Heisenberg, 1901 – 1976).

Σύμφωνα με την αρχή της απροσδιοριστίας είναι αδύνατο να μετρηθεί ταυτόχρονα και με ακρίβεια, ούτε πρακτικά, ούτε και θεωρητικά η θέση και η ταχύτητα, ή ορμή, ενός σωματίου.

Εν αντιθέσει με την αρχή της αιτιοκρατίας, σύμφωνα με την αρχή της απροσδιοριστίας υπάρχουν γεγονότα των οποίων η εκδήλωση δεν υπαγορεύεται από κάποια αιτία.

Η απροσδιοριστία αυτή δεν αναφέρεται στην ανικανότητα του ανθρώπου να παρατηρήσει ορισμένα φαινόμενα στον μικρόκοσμο αλλά σε μία πραγματική ιδιότητα του Φυσικού Κόσμου, η οποία εμφανίζεται και πειραματικά. Ο λόγος που δεν βλέπουμε αυτή την αβεβαιότητα στην καθημερινότητα είναι ότι εμφανίζεται σε πολύ μικρή κλίμακα και γίνεται κυρίως εμφανής στον μικρόκοσμο» αναφέρει η Wikipedia.

4. Αυτό που μάθαμε vs κάτι που είναι έμφυτο

Η εξελικτική βιολόγος Marlene Zuk αναφέρει το εξής: «Μία από τις πιο “κακοποιημένες” έννοιες έχει να κάνει με τη συμπεριφορά που μαθαίνεται σε σχέση με αυτή που είναι έμφυτη. Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που μου κάνουν είναι, αν μια συμπεριφορά είναι “γενετική” ή όχι. Πρόκειται περί παρανόησης, μιας και όλα τα χαρακτηριστικά, όλες τις ώρες είναι το αποτέλεσμα εισροών από τα γονίδια και εισροών από το περιβάλλον. Μόνο μία διαφορά μεταξύ των χαρακτηριστικών μπορεί να είναι γενετική ή να τη μάθει κανείς, και όχι το χαρακτηριστικό από μόνο του».

5. Natural (φυσικός)

Ο συνθετικός βιολόγος Terry Johnson, έχει βαρεθεί τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν τη λέξη «φυσικό» (natural) μη γνωρίζοντας τι σημαίνει: «Η λέξη αυτή χρησιμοποιείται σε τόσο διαφορετικά περιεχόμενα και παίρνει τόσο διαφορετικές ερμηνείες, που είναι σχεδόν αδύνατο να την αναλύσει κανείς. Η πιο βασική της χρήση, πάντως, που σχετίζεται με το διαχωρισμό ανάμεσα σε φαινόμενα ανθρωπογενούς προέλευσης ή όχι, είναι σαν να υποθέτει ότι οι άνθρωποι είναι κάτι ξεχωριστό από τη Φύση».

6. Γονίδιο

Ο ίδιος εκφράζει ακόμη τον προβληματισμό του για το πώς χρησιμοποιείται η λέξη «γονίδιο»: «Με ανησυχεί η εκλαΐκευση της ιδέας, όταν μια γενετική παραλλαγή συσχετίζεται με κάτι ως “το γονίδιο” αυτού του κάτι. Για παράδειγμα, πολλοί λένε ότι “αυτό το γονίδιο προκαλεί καρδιακή προσβολή”, ενώ στην πραγματικότητα αυτό που ισχύει είναι ότι οι άνθρωποι που φέρουν αυτό το αλληλόμορφο γονίδιο φαίνεται να έχουν μια ελαφρώς υψηλότερη συχνότητα καρδιακών παθήσεων, χωρίς να ξέρουμε γιατί, και ίσως υπάρχουν παράγωγα πλεονεκτήματα σε αυτό το αλληλόμορφο που δεν είχαμε προσέξει πριν, γιατί δεν ψάχναμε γι’ αυτά».

7. Στατιστικά σημαντικό

Για το μαθηματικό Jordan Ellenberg η έννοια της φράσης «στατιστικά σημαντικό» είναι μία από αυτές που οι επιστήμονες θα ήθελαν να… μην έχουν «μοιραστεί» με τον υπόλοιπο κόσμο, ή να της έχουν δώσει άλλο «όνομα». «Η λέξη “σημαντικό” υπονοεί μεγάλη σημασία. Ωστόσο η εξέταση της στατιστικής σημαντικότητας, που αναπτύχθηκε από το βρετανό στατιστικολόγο RA Fisher, δεν εκτιμά τη σημασία και το μέγεθος της επίδρασης, αλλά το κατά πόσο είμαστε σε θέση να τη διακρίνουμε, με τη χρήση στατιστικών εργαλείων, από το μηδέν. Οι φράσεις “Στατιστικά αισθητό” ή “Στατιστικά ευδιάκριτο” θα ήταν πολύ καλύτερες».

8. Η επιβίωση του ισχυρότερου

Η παλαιοντολόγος Jacquelyn Gill εξηγεί, ότι «ισχυρότερος» δε σημαίνει πιο δυνατός ή πιο έξυπνος. Σημαίνει απλά, ότι ένας οργανισμός ταιριάζει καλύτερα στο περιβάλλον του.

9. Organic (οργανικός)

Η εντομολόγος Gwen Pearson υποστηρίζει, ότι η λέξη «οργανικός» συνδέεται πολλές φορές με την έννοια του «χωρίς χημικά» ή «φυσικό προϊόν».

«Όλα τα τρόφιμα είναι οργανικά, από τη στιγμή που περιέχουν άνθρακα και άλλα στοιχεία. Οι άνθρωποι τείνουν να χρησιμοποιούν πολύ λανθασμένα τις λέξεις αυτές. Για παράδειγμα, ένα τρόφιμο μπορεί να είναι φυσικό και οργανικό, όμως πολύ επικίνδυνο. Ενώ ένα συνθετικό και κατασκευασμένο να είναι πολύ ασφαλές».