Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας, Ζόραν Ζάεφ, καταβάλλοντας εμφανώς προσπάθεια να κατευνάσει τις αντιδράσεις της Βουλγαρίας προκειμένου η χώρα του να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, αναφέρθηκε σε γεγονότα που διαδραματίστηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το διάστημα 1941-1944, όταν η περιοχή τελούσε υπό βουλγαρική κατοχή, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων στα Σκόπια.
«Οι Βούλγαροι δεν είναι φασίστες, αλλά φίλοι μας… Στην αρχή εκείνης της περιόδου (η Βουλγαρία) ασκούσε τη διοίκηση της περιοχής, αλλά μετά συντάχθηκε με τους αντιφασίστες, αγωνίστηκε για την ελευθερία και τη δημοκρατία, έγινε μέρος του αντιφασιστικού μετώπου. Ο βουλγαρικός και μακεδονικός στρατός (σ.σ.: ενν. τους παρτιζάνους) απελευθέρωσαν το Κουμάνοβο, τα Σκόπια κι όλη την περιοχή μας», είπε ο Ζόραν Ζάεφ σε συνέντευξή του στο βουλγαρικό πρακτορείο ειδήσεων Bgnes.
O Ζόραν Ζάεφ αποκάλυψε ότι το τελευταίο διάστημα αφαιρέθηκαν περίπου 20 επιγραφές από μνημεία στη Βόρεια Μακεδονία, στα οποία αναγραφόταν «φασιστική βουλγαρική κατοχή». Η δήλωση αυτή προκάλεσε κατάπληξη: η κοινή γνώμη της χώρας του δεν ήταν ενήμερη γι’ αυτό.
Ο σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας, εμμέσως πλην σαφώς, υποστήριξε ότι η πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβία «διαίρεσε» τους λαούς της Βουλγαρίας και της χώρας του.
«Το καθήκον των πολιτικών είναι να φέρουμε κοντά τους λαούς μας, διότι για πολλά χρόνια, επί δεκαετίες, κάποιοι μας κράτησαν μακριά. Διάφορες ηγεσίες το διέπραξαν, όπως η πρώην Γιουγκοσλαβία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πρέπει να είμαστε μαζί γιατί είμαστε γείτονες», είπε ο Ζόραν Ζάεφ.
Οι δηλώσεις του ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων στα Σκόπια, σχεδόν απ’ όλες τις πλευρές.
Το δεξιό αντιπολιτευόμενο κόμμα VMRO-DPMNE χαρακτήρισε «σκανδαλώδεις» τις τοποθετήσεις του Ζόραν Ζάεφ και τον προειδοποίησε «να μην διανοηθεί να θέσει σε κίνδυνο την μακεδονική εθνική ταυτότητα».
Έντονες ήταν επίσης οι αντιδράσεις ανθρώπων των γραμμάτων της Βόρειας Μακεδονίας, όπως και ανθρώπων που συγγενείς τους πήραν μέρος στον αντιφασιστικό αγώνα, πολέμησαν εναντίον του κατακτητή, δίνοντας ακόμη και τη ζωή τους, οι οποίοι ανέφεραν ότι «ο Ζάεβ διαστρεβλώνει την ιστορία και προσβάλλει τη χώρα».
Ο ιστορικός Αλεξάνταρ Στόιτσεφ ανέφερε έτσι ότι τα ιστορικά γεγονότα δεν μπορεί να τα αλλάξει κανείς και πρόσθεσε ότι δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι την περίοδο 1941-1944 τα βουλγαρικά στρατεύματα στη σημερινή Βόρεια Μακεδονία ήταν φασιστικές, κατοχικές δυνάμεις, σε καμία περίπτωση δεν συνέβαλαν στην απελευθέρωση της χώρας.
Αποστάσεις από τις τοποθετήσεις του Ζάεφ πήραν δημόσια καθηγητές ιστορίας, διανοούμενοι και δημοσιογράφοι στα Σκόπια.
Ο Ζόραν Ζάεφ, στην ίδια συνέντευξη, γνωστοποίησε ότι η Βόρεια Μακεδονία απέστειλε έγγραφο στη Βουλγαρία, στο οποίο αναφέρει ρητά και κατηγορηματικά ότι δεν έχει εδαφικές βλέψεις, ούτε παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών, καθώς και ότι δεν διεκδικεί μειονοτικά δικαιώματα.
Την 17η Νοεμβρίου, η Σόφια αρνήθηκε να εγκρίνει το διαπραγματευτικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Βόρεια Μακεδονία, μπλοκάροντας επί της ουσίας τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της χώρας αυτής που επρόκειτο να ξεκινήσουν τον Δεκέμβριο, πριν από το τέλος της προεδρίας της Γερμανίας στην ΕΕ.
Η Βουλγαρία ανέφερε ότι δεν μπορεί προς το παρόν να στηρίξει την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ των 27 και των Σκοπίων, λόγω διαφόρων ανοιχτών γλωσσικών και ιστορικών διαφορών μεταξύ της Βόρειας Μακεδονίας και της Βουλγαρίας.
Ωστόσο, οι δύο κυβερνήσεις διαβεβαίωσαν ότι συνεχίζουν τις προσπάθειες προκειμένου να βρεθεί πλαίσιο λύσης για τα θέματα αυτά, ώστε να καταστεί δυνατή η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας μέχρι τα τέλη του χρόνου.
Τα Σκόπια θεωρούν πως η στάση που τηρεί στην παρούσα φάση η Σόφια δεν είναι φιλική. Ο πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πεντάροφσκι (προέρχεται από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Ζόραν Ζάεφ) υποστήριξε πριν από μερικές ημέρες ότι «η σημερινή πολιτική ελίτ της Βουλγαρίας – κυβέρνηση και αντιπολίτευση – διακατέχεται ακόμη από τη νοοτροπία που επικρατούσε επί κομμουνισμού και επί Τόντορ Ζίβκοφ».
Ο Ζόραν Ζάεφ, κληθείς από το βουλγαρικό πρακτορείο ειδήσεων να σχολιάσει τη δήλωση αυτή του Στέβο Πεντάροφσκι, υποστήριξε ότι ο πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας αγαπά τη Βουλγαρία, όμως δεν έχει αποκτήσει ακόμη αρκετή πολιτική εμπειρία.
