Η επικρατούσα μέχρι σήμερα πεποίθηση ότι ο Χριστόφορος Κολόμβος και οι ναυτικοί τους έφεραν το 1493 για πρώτη φορά τη σύφιλη στην Ευρώπη από την Αμερική δεν ισχύει.
Η σεξουαλικά μεταδιδόμενη νόσος φαίνεται πως κυκλοφορούσε ήδη στην Ευρώπη επί τουλάχιστον δεκάδες χρόνια πριν την επιστροφή του Κολόμβου από το ιστορικό ταξίδι του, σύμφωνα με μια νέα ευρωπαϊκή επιστημονική μελέτη.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια παλαιογενετικής Βερένα Σίνεμαν του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας «Current Biology», βρήκαν ίχνη του βακτηρίου (Treponema pallidum) που προκαλεί τη σύφιλη, σε εννέα ανθρώπινους σκελετούς σε πέντε αρχαιολογικές τοποθεσίες σε Φινλανδία, Εσθονία και Ολλανδία.
Η ανάλυση του DNA από τους μεσαιωνικούς παθογόνους μικροοργανισμούς δείχνει ότι οι εν λόγω άνθρωποι είχαν κολλήσει σύφιλη μεταξύ των αρχών του 15ου αιώνα (προτού ο Κολόμβος γυρίσει από την Αμερική) και του 18ου αιώνα.
Οι ερευνητές έκαναν σκόνη δείγματα οστών από τους σκελετούς και στη συνέχεια αναζήτησαν ίχνη παλαιού DNA του βακτηρίου της σύφιλης. «Μέχρι πριν πέντε χρόνια, όλοι πίστευαν ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο να γίνει», δήλωσε στο «Science» o Γερμανός αρχαιογενετιστής Γιοχάνες Κράουζε, επικεφαλής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για την Επιστήμη της Ανθρώπινης Ιστορίας στη Λειψία.
Οι επιστήμονες κατόρθωσαν να βρουν ίχνη αρχαίου DNA του βακτηρίου και να το συγκρίνουν με το DNA σύγχρονου στελέχους του Treponema pallidum, χρησιμοποιώντας μια τεχνική μοριακού «ρολογιού» που καταγράφει τις διαχρονικές αλλαγές στα γονίδια, κάτι που επιτρέπει τη χρονολόγηση του γενετικού υλικού αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Μεταξύ άλλων, βρήκαν ότι στη μεσαιωνική Ευρώπη κυκλοφορούσαν στελέχη του βακτηρίου της σύφιλης που σήμερα έχουν πια εξαφανιστεί, κάτι που ενισχύει τη θεωρία ότι η νόσος προϋπήρχε στην Ευρώπη πριν γυρίσει ο Κολόμβος από την Αμερική.
Η καταγωγή της σύφιλης, η οποία «θέριζε» στην Ευρώπη τους προηγούμενους αιώνες, παραμένει αβέβαιη. Η δημοφιλέστερη έως τώρα θεωρία «ενοχοποιεί» τον Κολόμβο ότι την έφερε από την Αμερική, αλλά η νέα έρευνα δημιουργεί πολλές αμφιβολίες για την ορθότητα αυτής της άποψης.
Η νέα γενετική ανάλυση δείχνει ότι ο βακτηριακός πρόγονος όλων των σύγχρονων συγγενικών ειδών του βακτηρίου Treponema pallidum εξελίχθηκε πριν τουλάχιστον 2.500 χρόνια. Είναι πάντως πιθανό ότι ακόμη και αν η σύφιλη κατάγεται από την Αμερική, αναπτύχθηκε περαιτέρω στον Παλαιό Κόσμο.
Στο τέλος του 1500 αιώνα (1495) μια νέα τρομερή επιδημία εμφανίστηκε και σάρωσε την Ευρώπη, σκοτώνοντας έως πέντε εκατομμύρια ανθρώπους. «Φαίνεται πως το πρώτο γνωστό ξέσπασμα σύφιλης στην Ευρώπη δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στα ταξίδια του Κολόμβου στην Αμερική», σύμφωνα με τη δρα Σίνεμαν, η οποία προειδοποίησε ότι η σύφιλη «δεν είναι πρόβλημα μόνο του παρελθόντος».
‘Αλλοι επιστήμονες πάντως, όπως η βιοαρχαιολόγος Μόλι Ζάκερμαν του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Μισισίπι και ο εξελικτικός επιδημιολόγος Έντουαρντ Χολμς του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, εξέφρασαν αμφιβολίες για το κατά πόσο είναι ορθή η χρονολόγηση της πιθανής παρουσίας της σύφιλης ήδη από τις αρχές του 15ου αιώνα.
Ο Κράουζε παραδέχθηκε ότι χρειάζεται ανάλυση DNA από περισσότερους σκελετούς, ώστε να επιβεβαιωθεί η προκολομβιανή ύπαρξη σύφιλης στην Ευρώπη.
Παρόλο που σήμερα η σύφιλη έχει σχεδόν ξεχαστεί, χάρη και στην ύπαρξη σύγχρονων θεραπειών, στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, εξαπλώνεται με ανησυχητικό ρυθμό. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες περισσότεροι από δέκα εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν κολλήσει σύφιλη.