Τις ρίζες του σταυρολέξου πρέπει να τις αναζητήσουμε πολλούς αιώνες πριν. Το πρώτο πλέγμα λέξεων, βρέθηκε, σε ιερογλυφική γραφή, στον τάφο του Φαραώ Ραμσή IV και χρονολογείται από το 1.000 π.Χ.
Πολύ αργότερα απλά σταυρόλεξα βρέθηκαν επίσης σε πήλινες πινακίδες στην Πομπηία. Από τότε τα ίχνη χάνονται. Μετά από πολλούς αιώνες, το 1800, απλά σταυρόλεξα με ένα μικρό αριθμό τεμνόμενων Ελληνικών λέξεων, τα βρίσκουμε σε πολλά κράτη της Ευρώπης καθώς και σε παιδικά βιβλία διδασκαλίας της Ελληνικής γλώσσας.
Ωστόσο το πρώτο σύγχρονο σταυρόλεξο, εμφανίσθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1890, στην Ιταλική εφημερίδα Giuseppe Airold, με τίτλο «Για να περάσει η ώρα». Είναι ένα σταυρόλεξο μικρών διαστάσεων, 4Χ4, χωρίς μαύρα τετράγωνα.
Παρ’ όλα αυτά, αυτό δεν θεωρήθηκε το πρώτο σταυρόλεξο στον κόσμο, αλλά τον τίτλο πήρε ένα σταυρόλεξο που κατασκεύασε ο Arthu Wynne, ένας δημοσιογράφος από το Λίβερπουλ της Αγγλίας, το οποίο δημοσίευσε στις 21 Δεκεμβρίου 1913 στην Αμερικάνικη εφημερίδα «Κόσμος της Νέας Υόρκης» και το οποίο βλέπουμε παρακάτω.
Την δεκαετία του 1920, η τρέλα του σταυρόλεξου εξαπλώθηκε, εκτός από την Αμερική και στην Ευρώπη. Το πρώτο σταυρόλεξο στην Ευρώπη δημοσιεύτηκε το 1923 στην Αγγλική εφημερίδα Sunday Express. Τα επόμενα χρόνια πάμπολες Ευρωπαϊκές εφημερίδες και περιοδικά δημοσίευσαν σταυρόλεξα και πνευματικά παιχνίδια.
Το 1925 εμφανίσθηκαν και οι πρώτοι επικριτές των σταυρολέξων. Ήταν οι Άγγλοι εργοδότες, οι οποίοι θεώρησαν το σταυρόλεξο αντιπαραγωγικό, επειδή οι εργάτες την ώρα της δουλειάς λύνανε σταυρόλεξα, και ζήτησαν από την κυβέρνηση την απαγόρευση της δημοσίευσης σταυρολέξων σε εφημερίδες και περιοδικά.
Σήμερα πολλά εκατομμύρια άνθρωποι ασχολούνται με την λύση σταυρολέξων. Εκτός απ΄τη μόρφωση και την ψυχαγωγία που μας προσφέρει, βοηθάει και στην υγεία.
Σύμφωνα με μια μελέτη, πολλών ετών, που έγινε στο Ιατρικό κολλέγιο Αλμπέρτ Αϊνστάιν στη Ν. Υόρκη, οι ερευνητές μας διαβεβαιώνουν ότι το σταυρόλεξο βοηθάει στην καλή υγεία. Οι ηλικιωμένοι που λύνουν σταυρόλεξα μειώνουν τον κίνδυνο άνοιας κατά τα δύο τρίτα.
Στις μέρες μας υπάρχουν διάφορα είδη σταυρολέξων και παρεμφερών πνευματικών παιχνιδιών, τα κυριότερα εκ των οποίων είναι:
– Κλασικό Σταυρόλεξο: Αποτελεί τον πιο διαδεδομένο τύπο σταυρολέξου στο οποίο σχάρα και ορισμοί δίδονται ξεχωριστά. Το πρώτο κλασικό σταυρόλεξο το δημοσίευσε ο Σουηδός Lars Ferdinand στην εφημερίδα Goteborg Posten. Ήταν ένα σταυρόλεξο 9Χ9. Παραλλαγές έκαναν οι Άγγλοι, οι Ιάπωνες αλλά και οι Ιταλοί και για αυτό έχει διάφορες ονομασίες όπως Αγγλικό, Ιαπωνικό, Ιταλικό.
– Σκανδιναβικό Σταυρόλεξο: Οι ορισμοί εμπεριέχονται μέσα στη σχάρα, στα τετράγωνα όπου σε ένα κλασικό σταυρόλεξο θα ήταν μαύρα. Το κατασκεύασε ο Σουηδός Bertil Geijer και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 1954 στην εφημερίδα Svenska Dagbladet (Καθημερινή της Σουηδίας).
– Κρυπτογραφικό Σταυρόλεξο: Κάθε λευκό τετράγωνο περιλαμβάνει έναν αριθμό ο οποίος αντιστοιχεί σε ένα γράμμα. Σκοπός είναι να βρεθούν οι αντιστοιχίες αριθμών-γραμμάτων έτσι ώστε να συμπληρωθεί ολόκληρη η σχάρα με λέξεις που να έχουν πραγματικό νόημα. Αν και σε όλο τον κόσμο φέρει την ελληνική ονομασία κρυπτό (crypto),κατασκευαστές του ήταν Αμερικανοί. Το πρώτο κρυπτογραφικό σταυρόλεξο δημοσιεύτηκε στην Αμερική το 1962.
– Λευκό: Σχάρα και ορισμοί δίνονται ξεχωριστά ενώ ο λύτης καλείται να βρει και τη θέση των μαύρων τετραγώνων. Το πρώτο λευκό σταυρόλεξο μικρών διαστάσεων δημοσιεύτηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1890 στην Ιταλική εφημερίδα Giuseppe Airld. Δεν γνωρίζουμε τον κατασκευαστή του. Επειδή άρεσε στον κόσμο, πολλοί άλλοι κατασκευαστές δημοσίευσαν λευκά σταυρόλεξα με παραλλαγές.
– Αμερικάνικο: Η σχάρα και η λίστα των λέξεων δίνονται ξεχωριστά και στόχος είναι να τοποθετήσεις όλες τις λέξεις μέσα στη σχάρα με τρόπο που όλες οι διασταυρώσεις των λέξεων να είναι έγκυρες. Το Αμερικάνικο σταυρόλεξο εμφανίστηκε στην δεκαετία του 1920. Έχει διάφορες ονομασίες, Αμερικάνικο – Ιαπωνικό – Βρετανικό. Δεν γνωρίζουμε τον πρώτο κατασκευαστή.
– Διαγράμματα: Στόχος είναι να εντοπίσεις όλες τις κρυμμένες λέξεις που βρίσκονται μέσα σε ένα πλέγμα γραμμάτων. Τα πρώτα διαγράμματα κατασκευάσθηκαν από τον Norman E.Gibat και προορίζονταν για τους μαθητές των σχολείων. Την 1η Μαρτίου 1968 δημοσιεύτηκε το πρώτο διάγραμμα στην εφημερίδα Selendy Digest στην Οκλαχόμα.
Πηγή: stavrolexaonline.gr
