Ο κορονοϊός και τα προβλήματα που έφερα με την έλευσή του ήρθαν να ενισχύσει μια τάση που έχει αρχίσει να διαφαίνεται εδώ και χρόνια: η Ευρώπη θωρακίζει ακόμη περισσότερα τα σύνορά της για να κρατήσει μακριά πρόσφυγες και μετανάστες.
Θα τους έδιναν νερό, τρόφιμα, ακόμη και καύσιμα. Αλλά όχι τη δυνατότητα να προσεγγίσουν το λιμάνι. Προ μερών οι κυπριακές αρχές αρνήθηκαν τον ελλιμενισμό σε πλοίο που μετέφερε 100 περίπου πρόσφυγες και μετανάστες. Ο λόγος; Η πανδημία του κορονοϊού.
Η Ιταλία ακολουθεί πλέον παρόμοια πολιτική. Σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, όπως μεταδίδει η Deutsche Welle προ ημερών και μετά την τηλεδιάσκεψη με τους ευρωπαίους ομολόγους του ο ιταλός υπουργός Εξωτερικών ντι Μάιο φέρεται να είπε ότι η Ιταλία δεν είναι διατεθειμένη να ανοίξει τα λιμάνια της για διασωθέντες πρόσφυγες, αφού λόγω κορονοϊού η χώρα του έχει εξαντλήσει ήδη τα όρια των δυνατοτήτων της.
Εξαιτίας της εν εξελίξει κρίσης η ΕΕ αποφάσισε εν τω μεταξύ να κλείσει τα σύνορά της για πολίτες από χώρες εκτός ΕΕ. Αιτούντες άσυλο επιτρέπεται μεν να εισέρχονται, αλλά μόνον κατόπιν ενδελεχών ιατρικών ελέγχων. Τουλάχιστον στη θεωρία. Διότι όπως καταδεικνύει και το πρόσφατο παράδειγμα της Κύπρου, στην πράξη τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Και αυτό πολύ πριν ξεσπάσει η επιδημία.
Ο παράγοντας κορονοϊός
Όπως επισημαίνει ο ειδικός σε μεταναστευτικά ζητήματα από το Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Πολιτικής του Ελεύθερου Πανεπιστημίου Βρυξελλών Φλόριαν Τράουνερ, η παρούσα κρίση ενισχύσει μια τάση η οποία είχε αρχίσει να διαφαίνεται «εδώ και μήνες, αν όχι χρόνια. Για ανθρώπους που αναζητούν άσυλο στην Ευρώπη τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα. Τα εμπόδια πολλαπλασιάζονται». Σύμφωνα με τον ειδικό, ο κορονοϊός τροφοδοτεί πολιτικούς σε διάφορες χώρες με ένα ισχυρό επιχείρημα ώστε να κάνουν ακόμη πιο δύσκολη, αν όχι αδύνατη, την είσοδο προσφύγων και μεταναστών σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Πριν ξεσπάσει η πανδημία υπήρχαν διάφορα προγράμματα, ειδικά για ανθρώπους που χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας, για παράδειγμα εκείνους τους πρόσφυγες που ούτε μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, αλλά ούτε και να παραμείνουν στη χώρα όπου βρήκαν προσωρινό καταφύγιο. Ωστόσο από τη στιγμή που η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αλλά και η Διεθνής Οργάνωση Μετανάστευσης πάγωσαν προσωρινά και λόγω του κορονοϊού τα προγράμματα αυτά, ακόμη και οι πιο αδύναμοι και ευάλωτοι αναγκάζονται να περιμένουν προ των ευρωπαϊκών πυλών.
Οι πόλεμοι δεν τελείωσαν
Μολονότι η ζωή των περισσοτέρων άλλαξε ριζικά και μάλιστα σε βαθμό που κανείς δεν φανταζόταν μέχρι πρότινος, «οι πόλεμοι και οι διώξεις δεν σταμάτησαν», λέει ο ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες Φίλιππο Γκράντι, ο οποίος εκφράζει την έντονη ανησυχία του για το γεγονός ότι ορισμένες χώρες λαμβάνουν μέτρα που ισοδυναμούν ουσιαστικά με υπονόμευση του δικαιώματος στο άσυλο.
Η Ελλάδα το έπραξε ήδη πριν ξεσπάσει η πανδημία. Μετά την απόφαση Ερντογάν να ανοίξει τα σύνορά για πρόσφυγες και μετανάστες, η ελληνική κυβέρνηση είχε αναστείλει για 30 μέρες την υποβολή αιτήσεων για τη χορήγηση ασύλου σε όσους εισέρχονται παράτυπα στη χώρα.
Κάθε άλλο παρά ρόδινη είναι η κατάσταση και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σε Βέλγιο, Γαλλία και Ολλανδία οι κυβερνήσεις και λόγω Covid-19 έκλεισαν τα γραφεία που εξετάζουν τις αιτήσεις ασύλου, όπως καταγγέλλει η Τζούντιθ Σάντερλαντ από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Για όσους πρόσφυγες και μετανάστες βρίσκονται ήδη επί ευρωπαϊκού εδάφους είναι πλέον εξαιρετικά δύσκολο να πάνε στο γιατρό. «Και αυτό αυξάνει φυσικά τον κίνδυνο μετάδοσης», όπως λέει.
40.000 πρόσφυγες και μετανάστες στα ελληνικά νησιά
Ιδιαίτερα κρίσιμη θεωρείται η κατάσταση στα ελληνικά νησιά που χαρακτηρίζονται «ωρολογιακή βόμβα» για την εξάπλωση του κορονοϊού. Η Human Rights Watch, άλλες οργανώσεις αρωγής αλλά και η επιτροπή Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ζητούν να μεταφερθούν οι 40.000 άνθρωποι από τα νησιά στην ηπειρωτική Ελλάδα, πριν ξεσπάσει επιδημιολογική καταστροφή. Ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, είχαν δεσμευτεί να αναλάβουν τουλάχιστον τα ασυνόδευτα παιδιά. Ωστόσο με φόντο την πανδημία τα σχέδια αυτά πάγωσαν με το επιχείρημα ότι τα παιδιά μπορεί να ασθενήσουν ή να κολλήσουν άλλους. Μη κυβερνητικές οργανώσεις στηλιτεύουν αυτή την τακτική της ΕΕ και τονίζουν ότι ειδικά τώρα είναι ακόμη πιο επιτακτική η ανάγκη υποδοχής και περίθαλψη αυτών των ανθρώπων.