Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς υπήρξε ψυχίατρος, ποιητής, πρόεδρος, θεραπευτής, όμως θα μείνει στην Ιστορία ως ένας από τους πρωτεργάτες των χειρότερων φρικαλεοτήτων που σημειώθηκαν στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, κυρίως της πολιορκίας του Σαράγεβο και της σφαγής της Σρεμπρένιτσα.

Σε δεύτερο βαθμό σήμερα, η διεθνής δικαιοσύνη του επέβαλε ποινή ισόβιας κάθειρξης για «την έκταση και τη συστηματική ωμότητα» των εγκλημάτων του στη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας (1992-95), αυξάνοντας την ποινή κάθειρξης 40 ετών που είχε επιβληθεί πρωτοδίκως το 2016 στον πρώην πολιτικό αρχηγό των Σέρβων της Βοσνίας. Ο 73χρονος Κάρατζιτς κρίθηκε οριστικά ένοχος για γενοκτονία, εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Ο Μηχανισμός για τα Διεθνή Ποινικά Δικαστήρια, ο οποίος πήρε τη σκυτάλη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία μετά το κλείσιμο αυτού του τελευταίου το 2017, απέρριψε σήμερα την έφεση του Κάρατζιτς καταδικάζοντάς τον σε ισόβια. Ο κατηγορούμενος άκουσε απαθής την ανάγνωση της ετυμηγορίας, όπως μεταδίδουν το Reuters και το Γαλλικό Πρακτορείο και αναμεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Στην πρωτόδικη απόφασή τους οι δικαστές «είχαν υποτιμήσει την ακραία σοβαρότητα της ευθύνης του Κάρατζιτς στα χειρότερα εγκλήματα που διαπράχθηκαν» στη διάρκεια της σύγκρουσης στη Βοσνία, δήλωσε ο δικαστής Βαγκν Γένσεν, υπογραμμίζοντας «την έκταση» και τη «συστηματική ωμότητα» των εγκλημάτων αυτών.

Εντούτοις, μετά τη δίκη του σε πρώτο βαθμό, ο Κάρατζιτς είχε χαρακτηρίσει «θηριώδη» τη σε βάρος του ετυμηγορία και την ποινή που του είχε επιβάλει το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία.

Φαινόταν σε τέτοιο βαθμό πεπεισμένος για την αθωότητά του, ώστε είχε κάνει τις βαλίτσες του, πιστεύοντας πως θα αναχωρήσει ως ελεύθερος άνθρωπος. Η αισιοδοξία που επεδείκνυε το περιβάλλον του πριν από την έφεση διαψεύσθηκε άλλη μια φορά από τους δικαστές.

Ηλικίας σήμερα 73 ετών, ο Κάρατζιτς βρίσκεται από το 2009 στη φυλακή του ΟΗΕ στη Χάγη.

Αφού διέφευγε επί 13 χρόνια, συνελήφθη τον Ιούλιο του 2008 μέσα σ’ ένα λεωφορείο σε προάστιο του Βελιγραδίου, τρία χρόνια πριν από τον στρατιωτικό αρχηγό των Σέρβων της Βοσνίας, τον Ράτκο Μλάντιτς, ο οποίος καταδικάσθηκε το 2017 σε ισόβια.

«Η ετυμηγορία αυτή είναι ιστορική για τη δικαιοσύνη. Αν ο Κάρατζιτς δεν λάβει αυτό που του αξίζει, αυτό θα σημάνει πως δεν υπάρχει δικαιοσύνη σ’ αυτόν τον κόσμο και πως είναι δυνατό να διαπράττονται εγκλήματα χωρίς κίνδυνο τιμωρίας», είχε δηλώσει πριν από την ετυμηγορία η Μουνίρα Σούμπασιτς, η πρόεδρος της ένωσης «Οι μητέρες της Σρεμπρένιτσα» που έχασε στη σφαγή τον σύζυγο και τον 16χρονο γιο της.

Η απόφαση για τον Ράντοβαν Κάρατζιτς είναι μια από τις τελευταίες της διεθνούς δικαιοσύνης για τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας μετά την πτώση του κομμουνισμού το 1991.

Στη Σρεμπρένιτσα, οι χήρες παρακολούθησαν την μακρά ανάγνωση της δευτεροβάθμιας ετυμηγορίας για τον Κάρατζιτς από το μνημείο της γενοκτονίας, σε απόσταση μερικών μέτρων από τους τάφους των δικών τους ανθρώπων: όταν ανακοινώθηκε η ποινή των ισοβίων, οι χήρες άρχισαν να χειροκροτούν και να προσεύχονται.

Οι γυναίκες αυτές, περίπου 20 στον αριθμό, μερικές από τις οποίες συνοδεύονταν από συγγενείς, δεν περίμεναν τίποτε άλλο παρά μια επιβεβαίωση ότι ο πρώην πολιτικός αρχηγός των Σέρβων της Βοσνίας δεν θα ανακτήσει ποτέ την ελευθερία του.

«Η ελπίδα μου, η μοναδική σκέψη μου, είναι να καταδικασθεί (ο Κάρατζιτς) σε ισόβια επειδή διέταξε και έκανε όλα αυτά με τον Μλάντιτς και τον (Σλόμπονταν) Μιλόσεβιτς», τον ισχυρό άνδρα του Βελιγραδίου, έλεγε πριν από την ετυμηγορία η Χαϊρίγια Όριτς, 63 ετών.

Δείχνει φωτογραφίες του συζύγου της, του Σαχίν, και του γιου τους, του Ελβίρ, που ήταν μεταξύ των 8.000 ανδρών και εφήβων που τον Ιούλιο του 1995 εκτελέσθηκαν από τις δυνάμεις των Σέρβων της Βοσνίας υπό τον Ράτκο Μλάντιτς, που είχαν καταλάβει τον θύλακο της Σρεμπρένιτσα.

Η Χαϊρίγια Όριτς εξηγεί πως αισθάνεται τυχερή επειδή οι σοροί των ανθρώπων της ταυτοποιήθηκαν και αναπαύονται στο μνημείο του Ποτοτσάρι, κοντά στη Σρεμπρένιτσα, όπου κάθε χρόνο ενταφιάζονται νέα λείψανα.

Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα, η οποία θεωρείται πράξη γενοκτονίας από τη διεθνή δικαιοσύνη, είναι μία από τις φρικαλεότητες για τις οποίες κρίθηκε ένοχος ο Κάρατζιτς. Η «γενοκτονική πρόθεσή του» αναγνωρίσθηκε και πάλι από τη δικαιοσύνη.

«Η ετυμηγορία αυτή έρχεται πολύ αργά, όμως είναι μια πολύ σημαντική ημέρα για μας εξαιτίας της άρνησης, η οποία παίρνει έκταση», λέει ο Νεντζάντ Άβντιτς, ένας 40χρονος επιζήσας, ο πατέρας του οποίου σκοτώθηκε στη σφαγή.

Ζει στη Σρεμπρένιτσα και αγανακτεί επειδή οι Σέρβοι αμφισβητούν την πραγματικότητα της σφαγής ή τον γενοκτονικό χαρακτήρα της.

«Κανένας δεν μπορεί να μας πει πως δεν είναι η αλήθεια», λέει η Χαϊρίγια Όριτς, μιλώντας σε απόσταση μερικών μέτρων από περισσότερους από 8.000 τάφους.

Όμως η ετυμηγορία σε βάρος του Ράντοβαν Κάρατζιτς αναμφίβολα δεν θα πείσει τους περισσότερους ορθόδοξους Σέρβους, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των πολιτών της Βοσνίας, οι μισοί από τους οποίους είναι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι και το 15% καθολικοί Κροάτες.

Για πολλά από τα μέλη της κοινότητάς του, στη Βοσνία όπως και στη Σερβία, παραμένει ένας «ήρωας» που προστάτευσε τον λαό του.

Συμπρόεδρος σήμερα της Βοσνίας, μια θέση που μοιράζεται με έναν Κροάτη και έναν Βόσνιο Μουσουλμάνο, ο εθνικιστής Μίλοραντ Ντόντικ δήλωσε χθες πεπεισμένος πως ο Κάρατζιτς ουδέποτε αποφάσισε να επιτεθεί σε αμάχους.

«Προσωπικά δεν πιστεύω στη νομιμότητα αυτού του δικαστηρίου (του ΟΗΕ στην Χάγη). Δεν εκπλήρωσε την αποστολή του, που ήταν να οικοδομήσει με τις ετυμηγορίες του μια βάση για τη συμφιλίωση», υποστήριξε ο αξιωματούχος πριν καν ανακοινωθεί η ετυμηγορία.