Την Τρίτη υπέστη πανωλεθρία, βλέποντας τη συμφωνία για την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση—την οποία διαπραγματευόταν επί μήνες- να απορρίπτεται κατηγορηματικά από τη Βουλή των Κοινοτήτων. Χθες Τετάρτη έζησε άλλη μία ημέρα κοινοβουλευτικής αγωνίας, μετά την πρόταση μομφής που κατέθεσαν σε βάρος της κυβέρνησής της οι Εργατικοί.
Αλλά η Τερέζα Μέι επιβίωσε και αυτής της δοκιμασίας και καλείται να διαχειριστεί την επόμενη ημέρα της απόρριψης της συμφωνίας της, με τον χρόνο να μετρά αντίστροφα και να πιέζει ασφυκτικά, καθώς η επίσημη ημερομηνία του Brexit, η 29η Μαρτίου, είναι πια πολύ κοντά.
Η πρωθυπουργός της Βρετανίας είχε προαναγγείλει χθες, πριν τη συζήτηση της πρότασης μομφής, πως, εφόσον η κυβέρνησή της επιβιώσει, θα επιστρέψει τη Δευτέρα στη Βουλή των Κοινοτήτων με εναλλακτικό σχέδιο, ξεκαθαρίζοντας πως παραμένει δεσμευμένη στην εφαρμογή του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος του 2016. «Η Βουλή μίλησε και αυτή η κυβέρνηση θα ακούσει» είπε χαρακτηριστικά στους βουλευτές της αμέσως μετά τη συντριπτική ήττα της.
Τι μπορεί να γίνει στο εξής, ποια σενάρια φαίνονται πιθανά και πώς διαμορφώνονται οι συσχετισμοί αναλύει το BBC.
1. Καμία συμφωνία
Εάν δεν υπάρξει καμία άλλη εξέλιξη, αυτό που θα συμβεί είναι αυτόματα Brexit χωρίς συμφωνία, καθώς η διαδικασία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ προχωρά κανονικά με ορόσημο την 29η Μαρτίου.
Η κυβέρνηση θα θελήσει πιθανώς να περάσει κάποια νομοθεσία, για την προετοιμασία της χώρας ενόψει Brexit χωρίς συμφωνία, αλλά δεν είναι και απαραίτητο.
Οι βουλευτές πάντως- και πολλοί άλλοι στη Βρετανία και την Ευρώπη – απεύχονται ένα τέτοιο σενάριο και θεωρείται βέβαιο πως θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφευχθεί.
2. Νέα ψηφοφορία
Η κυβέρνηση παραμένει με την τρέχουσα συμφωνία στα χέρια. Η Τερέζα Μέι έχει πει πως θα έχει συζητήσεις με πολιτικούς των άλλων κομμάτων για να εξετάσουν πώς θα μπορέσει να προχωρήσει η διαδικασία της εξόδου. Πιθανώς αυτό να περιλαμβάνει μικρές προσαρμογές στη συμφωνία ή και αίτημα μικρών αλλαγών από την ευρωπαϊκή πλευρά. Ή τη δέσμευση συνέχισης των διαπραγματεύσεων για τη μελλοντική σχέση των δύο μερών μετά την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, το οποιοδήποτε σχέδιο θα πρέπει να περάσει από τη βρετανική Βουλή σύντομα. Εάν η κυβέρνηση επιστρέψει με την ίδια ακριβώς συμφωνία, υπάρχει πρόβλημα, καθώς υπάρχει η αρχή να μην ερωτώνται οι βουλευτές επι του ίδιου θέματος στην ίδια συνεδρίαση της Βουλής.
Ωστόσο η αρχή αυτή έχει συμφωνηθεί να μην ισχύσει εάν η Βουλή αλλάξει άποψη. Και σε κάθε περίπτωση, ο πρόεδρός της μπορεί να επιλέξει να επιτρέψει νέα συζήτηση.
3. Διευρυμένες διαπραγματεύσεις
Η κυβέρνηση μπορεί να προτείνει τη διαπραγμάτευση νέας συμφωνίας για το Brexit. Δεν πρόκειται για μικρές τροποποιήσεις στο τρέχον κείμενο και δεύτερο ψηφοφορία, αλλά πλήρη επαναδιαπραγμάτευση που μπορεί να χρειαστεί χρόνο και παράταση του Άρθρου 50 της ευρωπαϊκής συνθήκης, προκειμένου η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ να καθυστερήσει.
Αυτό απαιτεί δύο βασικά βήματα. Πρώτον θα πρέπει η Βρετανία να καταθέσει επίσημο αίτημα παράτασης, κάτι που μπορεί να εγκριθεί μόνο με ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Δεύτερον η κυβέρνηση θα πρέπει να βρει ένα νομικό μέσο να αλλάξει τον ορισμό της «ημέρας εξόδου» στη Συνθήκη Αποχώρησης από την ΕΕ και οι βουλευτές να ψηφίσουν επί της αλλαγής αυτής.
Εάν η ΕΕ αρνηθεί να αρχίσει νέες διαπραγματεύσεις, η κυβέρνηση θα πρέπει να στραφεί στις άλλες της επιλογές. Χθες πάντως, η Κομισιόν ξεκαθάρισε, μέσω του εκπροσώπου της, πως η συμφωνία για το Brexit δεν είναι ανοιχτή σε επαναδιαπραγμάτευση.
4. Νέο δημοψήφισμα
Το σενάριο αυτό, όπως ισχύει με την επαναδιαπραγμάτευση ή την προσφυγή στις κάλπες, απαιτεί παράταση του Άρθρου 50. Ο χρόνος δεν επαρκεί για τη διεξαγωγή νέου δημοψηφίσματος πριν τις 29 Μαρτίου.
Και δεν μπορεί να γίνει αυτόματα, καθώς η διαδικασία αυτή ορίζεται από συγκεκριμένο νόμο. Οπότε θα χρειαστεί να περάσει νέα νομοθεσία για να γίνει νέο δημοψήφισμα και να προσδιοριστούν οι όροι του, όπως το ποιος έχει δικαίωμα να ψηφίσει αλλά και ποιο ερώτημα θα τεθεί.
Ακόμα και αν περάσει η νομοθεσία, δημοψήφισμα δεν μπορεί αν γίνει άμεσα, αφού προβλέπεται μία συγκεκριμένη περίοδος πριν τη διενέργειά του. Σύμφωνα με ειδικούς, ο ελάχιστος χρόνος για να ολοκληρωθούν όλα τα παραπάνω βήματα είναι 22 εβδομάδες. Κι ακόμα κι αν βρεθεί τρόπος μικρής επίσπευσης, και πάλι ο χρόνος μέχρι τις 29 Μαρτίου δεν επαρκεί.
5. Εκλογές
Η Τερέζα Μέι μπορεί να αποφασίσει πως ο καλύτερος τρόπος να αρθεί το αδιέξοδο είναι οι πρόωρες εκλογές- προκειμένου να λάβει λαϊκή εντολή για τη συμφωνία της.
Δεν έχει την ευχέρεια έτσι απλά να ζητήσει εκλογές αλλά, όπως έκανε το 2017, μπορεί να αξιοποιήσει ένα «παραθυράκι» της νομοθεσίας και να ζητήσει από τους βουλευτές να ψηφίσουν υπέρ της προσφυγής στις κάλπες. Για κάτι τέτοιο χρειάζεται η υποστήριξη των δύο τρίτων του Κοινοβουλίου. Το συντομότερο που μπορούν να γίνουν εκλογές είναι 25 ημέρες μετά την ψηφοφορία αυτή, οπότε και πάλι θα χρειαστεί παράταση του Άρθρου 50.
6. Νέα πρόταση μομφής
Οι Εργατικοί μπορούν να καταθέσουν νέα πρόταση μομφής ανά πάσα στιγμή. Κανονικά, νέες εκλογές μπορούν να γίνουν μόνο πέντε χρόνια μετά τις προηγούμενες- ήτοι το 2022. Αν όμως περάσει πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης, τότε η Βουλή διακηρύσσει πως «δεν έχει εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος». Αρχίζει στη συνέχεια αντίστροφή μέτρηση 14 ημερών, στη διάρκεια των οποίων η νυν κυβέρνηση ή κάποια εναλλακτική επιχειρεί να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης. Αν αυτό δεν γίνει, προκηρύσσονται εκλογές. Κάλπες όμως δεν μπορούν να στηθούν παρά τουλάχιστον 25 ημέρες μετά.
Άλλες πιθανότητες
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ήδη αποφανθεί πως η Βρετανία μπορεί, με νόμιμο τρόπο, να ανακαλέσει το Άρθρο 50 και να ακυρώσει μονομερώς το Brexit. Καθώς όμως η κυβέρνηση παραμένει αφοσιωμένη στην ολοκλήρωσή του, δεν φαίνεται πιθανό ένα τέτοιο σενάριο παρά μόνο, ίσως, εάν αποτύχουν άλλες επιλογές, όπως η διεξαγωγή νέου δημοψηφίσματος ή η αλλαγή της κυβέρνησης.
Η Τερέζα Μέι μπορεί πάντα να παραιτηθεί, εάν δεν καταφέρει να περάσει τη συμφωνία της και δεν είναι προετοιμασμένη να αλλάξει πορεία. Αυτό θα εκκινήσει διαδικασίες ανάδειξης νέας ηγεσίας στους Εργατικούς και τον διορισμό νέου πρωθυπουργού.
Όποιος κι αν βρεθεί όμως στη θέση της, τις ίδιες επιλογές, κατά βάση, θα κληθεί αν διαχειριστεί αναφορικά με το Brexit.
