Σε αχαρτογράφητα νερά, με πολλά σενάρια στο τραπέζι, από αισιόδοξα έως εντελώς απαισιόδοξα, μπαίνει το Ηνωμένο Βασίλειο μετά την απόρριψη της συμφωνίας της Τερέζα Μέι για το Brexit από το βρετανικό κοινοβούλιο. Η Μέι «χρεώνεται» τη μεγαλύτερη ήττα που έχει καταγραφεί στη βρετανική ιστορία για εν ενεργεία κυβέρνηση, μετά τη συντριπτική καταψήφιση της συμφωνίας της με 432 ψήφους έναντι 202.
Μία ημέρα μετά την πανωλεθρία της, η Μέι θα πρέπει να αντιμετωπίσει και την πρόταση μομφής που κατέθεσε κατά της κυβέρνησής της ο ηγέτης των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν, μιλώντας για «καταστροφική» ήττα. Η πρόταση αναμένεται να συζητηθεί σήμερα το απόγευμα για έξι ώρες, και το εάν η πρωθυπουργός θα επιβιώσει θα κρίνει πολλά για τα επόμενα στάδια της διαδικασίας.
Η ήττα, όπως σημειώνει το BBC θεωρείται ως τεράστιο πλήγμα στη Βρετανίδα πρωθυπουργό, η οποία έχει αφιερώσει τα τελευταία δύο χρόνια στην προσπάθεια διαμόρφωσης των όρων αυτής της συμφωνίας, στην οποία οι Βρετανοί βουλευτές γύρισαν με κατηγορηματικό τρόπο την πλάτη.
Η συμφωνία είχε στόχο να καταγράψει τους όρους της συντεταγμένης αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ στις 29 Μαρίου αλλά και τη μεταβατική περίοδο, διάρκειας 21 μηνών, κατά την οποία οι δύο πλευρές θα διαπραγματεύονταν συμφωνία ελεύθερου εμπορίου. Η ψηφοφορία ήταν αρχικά προγραμματισμένη για τον Δεκέμβριο, αλλά η Μέι είχε ζητήσει την αναβολή της προσπαθώντας εναγωνίως να κερδίσει την υποστήριξη περισσότερων βουλευτών αλλά και βλέποντας την καθαρή επικείμενη ήττα της.
Η διαδικασία του Brexit συνεχίζεται κανονικά παρά την καταψήφιση της συμφωνίας, και η επίσημη ημερομηνία αποχώρησης παραμένει η 29η Μαρτίου. Ωστόσο πλέον οι όροι της αποχώρησης αλλά και ο ακριβής της χρόνος είναι ασαφείς. Πολλοί βουλευτές, που ο καθένας επιδιώκει κάτι διαφορετικό, είτε νέο δημοψήφισμα, είτε πιο ήπιο Brexit, είτε πλήρη ακύρωση του Brexit είτε έξοδο χωρίς συμφωνία, εντείνουν τώρα τις προσπάθειές τους για να πετύχουν τις επιδιώξεις τους, καθώς αποδυναμωμένη η Τερέζα Μέι δεν μπορεί παρά να ακούσει τα επιχειρήματά τους.
Προσπάθεια να βρεθεί «plan B»
Ήδη βουλευτές καταρτίζουν πρόταση για να καθυστερήσει η διαδικασία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, βάσει του Άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας.
Ο υπουργός Οικονομικών Φίλιπ Χάμοντ, ο υπουργός Επιχειρηματικότητας Γκρεγκ Κλαρκ και ο υπουργός αρμόδιος για το Μπρέξιτ Στίβεν Μπάρκλεϊ είπαν ότι «καταρτίζεται μια πρόταση για την καθυστέρηση (της εφαρμογής) του Άρθρου 50».
Διχασμένο το Κοινοβούλιο και διακομματικά «μέτωπα»
Το θέμα δίχασε τη βρετανική Βουλή αλλά και πέρασε τις παραδοσιακές κομματικές γραμμές. Περίπου 118 βουλευτές των Τόρις, τόσο υπέρμαχοι του Bremain όσο και υπέρμαχοι του Brexit, ένωσαν τις φωνές τους με την αντιπολίτευση και ψήφισαν, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους, κατά της συμφωνίας της Μέι ενώ τρεις Εργατικοί τάχθηκαν υπέρ της συμφωνίας.
Το θέμα που αναδείχθηκε στο πιο δύσκολο «αγκάθι» των διαπραγματεύσεων ήταν αυτό του συνόρου της Βόρειας Ιρλανδίας και του λεγόμενου backstop, μια λύση σαν σχέδιο Β που θα συνέβαλε στην αποφυγή της επαναφοράς συνοριακών ελέγχων στα σύνορα με την Ιρλανδία.
Η Τερέζα Μέι ήλπιζε οι νέες διαβεβαιώσεις που έδωσαν αυτή την εβδομάδα οι ηγέτες της ΕΕ, ξεκαθαρίζοντας πως το backstop θα είναι προσωρινό και πως εάν χρειαστεί αν εφαρμοστεί, αυτό θα γίνει μόνο για το μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα, θα βοηθούσαν στο να κερδίσει ευρύτερη στήριξη για τη συμφωνία της. Κάτι που δεν έγινε.
Όπως αναφέρει το βρετανικό δίκτυο, υπό κανονικές συνθήκες, μία τέτοια συντριπτική ήττα σε ένα τόσο σημαντικό θέμα κυβερνητικής πολιτικής θα ακολουθούνταν από παραίτηση της πρωθυπουργού.
Ωστόσο η Μέι έδειξε την πρόθεσή της να παραμείνει στη θέση της και να συνεχίσει την προσπάθειά της, σε δήλωσή της αμέσως μετά την ψηφοφορία.
«Η Βουλή μίλησε και αυτή η κυβέρνηση θα ακούσει» είπε στους βουλευτές της. Πρότεινε διακομματικές συνομιλίες για να βρεθεί διέξοδος για το Brexit, εφόσον βέβαια πάρει ψήφο εμπιστοσύνης.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και φανατικός υπέρμαχος του Brexit Μπόρις Τζόνσον είπε πως η ήττα ήταν μεγαλύτερη κι από αυτό που αναμενόταν και σημαίνει πως η συμφωνία της Μέι είναι «νεκρή». Ταυτόχρονα όμως, όπως τόνισε, δίνει στην πρωθυπουργό την ξεκάθαρη εντολή να επιστρέψει στις Βρυξέλλες για να διαπραγματευτεί καλύτερη συμφωνία, χωρίς το αμφιλεγόμενο backstop.
Η πρωθυπουργός της Σκοτίας Νίκολα Στέρτζον έκανε λόγο για «ιστορικών διαστάσεων» ήττα της Μέι και ζήτησε και πάλι το «ρολόι» του Άρθρου 50- που προβλέπει τη διαδικασία αποχώρησης ενός κράτους- μέλους από την ΕΕ- να σταματήσεις, προκειμένου να γίνει νέο δημοψήφισμα.
Η πρόεδρος του μικρού βορειοϊρλανδικού κόμματος DUP, στο οποίο στηρίζεται η κοινοβουλευτική πλειοψηφία της Μέι, Αρλίν Φόστερ, δήλωσε πως οι βουλευτές ενήργησαν προς το συμφέρον ολόκληρου του Ηνωμένου Βασιλείου καταψηφίζοντας τη συμφωνία. Προανήγγειλε ωστόσο πως θα δώσει ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση για να της δώσει τον χώρο να καταρτίσει σχέδιο για να πετύχει καλύτερη συμφωνία.
Στη δήλωσή της προς τους βουλευτές, η Τερέζα Μέι προαναγγέλλει πως θα επιστρέψει στη Βουλή των Κοινοτήτων την επόμενη Δευτέρα με εναλλακτικό σχέδιο, εφόσον λάβει ψήφο εμπιστοσύνης ξεκαθαρίζοντας πως παραμένει δεσμευμένη στην εφαρμογή του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος του 2016.
Αντιδράσεις
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε πως ο κίνδυνος για «άτακτο Brexit» είναι μεγαλύτερος μετά την καταψήφιση της συμφωνίας, καθώς αυτή ήταν «ο μόνος τρόπος να διασφαλιστεί συντεταγμένη αποχώρηση». «Απευθύνω έκκλησης το Ηνωμένο Βασίλειο να ξεκαθαρίσει τις προθέσεις του το συντομότερο δυνατό. Ο χρόνος έχει σχεδόν τελειώσει» τόνισε χαρακτηριστικά.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ εξέφρασε τη λύπη του για το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας και διερωτήθηκε μέσω Twitter »«ποιος θα έχει τελικά το θάρρος να πει ποια είναι η μόνη θετική λύση;»
Σε δήλωσή της και η ιρλανδική κυβέρνηση εκφράζει τη θλίψη της για το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας και τονίζει πως εξακολουθεί να θεωρεί αυτή τη συμφωνία τον καλύτερο τρόπο για να διασφαλιστεί η συντεταγμένη αποχώρηση της χώρας από την ΕΕ. Ταυτόχρονα ωστόσο το Δουβλίνο δηλώνει πως θα εντείνει τις προετοιμασίες του και για Brexit χωρίς συμφωνία.
Ο καγκελάριος της Αυστρίας Σεμπάστιαν Κουρτς διαμήνυσε απόψε ότι η συμφωνία μεταξύ του Λονδίνου και των Βρυξελλών για το Brexit δεν επιδέχεται επαναδιαπραγμάτευσης. «Λυπάμαι για το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας στη Βουλή των Κοινοτήτων. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα υπάρξει επαναδιαπραγμάτευση της Συμφωνίας Αποχώρησης», έγραψε στο Twitter.
Ο πρωθυπουργός του Βελγίου Σαρλ Μισέλ δήλωσε, μετά την απόρριψη της Συμφωνίας Αποχώρησης από το βρετανικό κοινοβούλιο, ότι η κυβέρνησή του «θα εγγυηθεί τα δικαιώματα των πολιτών της και θα υπερασπιστεί τις βελγικές εταιρείες».
Τι γίνεται μετά- Όλα τα σενάρια
Έξοδος χωρίς συμφωνία/ δεύτερο δημοψήφισμα
Ένα από τα προβλεπόμενα σενάρια είναι Brexit χωρίς συμφωνία, εκδοχή που ανησυχεί πολύ τους οικονομικούς κύκλους και περιλαμβάνει την κατάρρευση της λίρας και την εκτίναξη της ανεργίας. Οι οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στο Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ θα ορίζονταν στην περίπτωση αυτή από τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και σειρά τελωνειακών και ρυθμιστικών ελέγχων θα έπρεπε να εφαρμοστούν.
Ελλείψεις φαρμάκων, κουμφούζιο γύρω από τα λιμάνια, αεροπλάνα καθηλωμένα στο έδαφος, υποχώρηση της ανάπτυξης… Αυτοί οι κίνδυνοι απορρίπτονται από τους ακραίους υποστηρικτές του Brexit, που θεωρούν ότι «Brexit άνευ συμφωνίας είναι καλύτερο από μία κακή συμφωνία» και που επιμένουν σε «ανεξάρτητη» εμπορική πολιτική. Ωστόσο, η απειλή ενός «Brexit άνευ συμφωνίας» φαίνεται ότι αντιμετωπίστηκε την περασμένη βδομάδα από τους βουλευτές με την υιοθέτηση μίας τροπολογίας που υποχρεώνει την κυβέρνηση να παρουσιάσει μέσα σε τρεις ημέρες, σε περίπτωση απόρριψης της συμφωνίας.
Η δυνατότητα δεύτερου δημοψηφίσματος ζητείται από τους φιλοευρωπαίους που θέλουν την ανατροπή του αποτελέσματος του πρώτου δημοψηφίσματος, αλλά και αξιωματούχους που βλέπουν σε αυτό έναν τρόπο άρσης του αδιεξόδου. Είναι ένα ενδεχόμενο που μέχρι στιγμής αποκλείεται από την Τερέζα Μέι. Μένει να διευκρινιστούν οι ερωτήσεις που θα ετίθεντο σε περίπτωση δεύτερου δημοψηφίσματος: παραμονή στην ΕΕ ή σχέδιο Μέι; Ή έξοδος χωρίς συμφωνία; Και όλα αυτά, χωρίς την εγγύηση ότι ένα δεύτερο δημοψήφισμα θα παρήγαγε διαφορετικά αποτελέσματα από το πρώτο. Το Εργατικό Κόμμα θα υποστήριζε την διεξαγωγή δεύτερου δημοψηφίσματος , εάν δεν λάβει την διεξαγωγή πρόωρων εκλογών που επιδιώκει.
Νέες εκλογές
Aν και περί τους εκατό βουλευτές Τόρις προσπάθησαν να ανατρέψουν την Τερέζα Μέι τον Δεκέμβριο, δεν είναι δεδομένο ότι θα συμπράξουν με το Εργατικό Κόμμα σε έναν ελιγμό που θα οδηγήσει το Συντηρητικό Κόμμα στην απώλεια της εξουσίας.
Αναβολή του Brexit
Η αναβολή του Brexit μέσω της παράτασης του άρθρου 50 της ευρωπαϊκής συνθήκης, που διευθετεί την αποχώρηση ενός κράτους μέλους, φαίνεται όλο και περισσότερο ότι αποτελεί ένα αξιόπιστο ενδεχόμενο. Η οργάνωση δεύτερου δημοψηφίσματος ή πρόωρων εκλογών απαιτεί επίσης αναβολή του Brexit. Περί τους εκατό βουλευτές από όλες τις παρατάξεις δεσμεύτηκαν να υποστηρίξουν αίτημα του Λονδίνου για αναβολή. Αλλά στην περίπτωση αυτήν, τι θα γίνει με τις ευρωπαϊκές εκλογές οι οποίες θα διεξαχθούν στο διάστημα 23-26 Μαΐου; Σύμφωνα με διπλωματική πηγή, «μία παράταση πέραν της 29ης Μαρτίου είναι δυνατή, αλλά όχι πέραν της 30ής Ιουνίου, όταν θα συγκροτηθεί σε σώμα το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». Από την πλευρά της, η Τερέζα Μέι δήλωσε χθες ότι η ημερομηνία του Brexit δεν πρέπει να αναβληθεί.
