Μία μείζονα αλλαγή στη στρατηγική κατά των ναρκωτικών, δίνοντας προτεραιότητα στη μείωση της βίας έναντι των συλλήψεων και των κατασχέσεων, που έχουν θεωρητικά στόχο να σταματήσουν τη ροή ναρκωτικών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν υποσχεθεί οι τρεις βασικοί διεκδικητές της προεδρίας στο Μεξικό.

Οι υποψήφιοι βεβαιώνουν ότι θα συνεχίσουν να καταπολεμούν το εμπόριο ναρκωτικών, αλλά θα αποσύρουν τον μεξικανικό στρατό από το μέτωπο αυτό. Πενήντα χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από τότε που ο απερχόμενος πρόεδρος Φελίπε Καλντερόν αποφάσισε να ρίξει τον στρατό στη μάχη κατά των εμπόρων ναρκωτικών, πριν από πέντε χρόνια.

Τις τελευταίες εβδομάδες πριν από τις εκλογές της 1ης Ιουλίου, ο επικρατέστερος για τη νίκη Ενρίκε Πένια Νιέτο δηλώνει ότι το Μεξικό θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες στη μάχη κατά του οργανωμένου εγκλήματος, αλλά δεν θα υποταχθεί στις στρατηγικές άλλων χωρών. «Πρώτη προτεραιότητα για μένα είναι η μείωση της βίας», τονίζει.

Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αποφεύγουν να εμπλακούν σε αυτή τη συζήτηση, για να μην κατηγορηθούν ότι θέλουν να επηρεάσουν την προεκλογική εκστρατεία. Ανώτατος αξιωματούχος της κυβέρνησης Ομπάμα δηλώνει ότι το αίτημα του Πένια Νιέτο να σεβαστούν οι Ηνωμένες Πολιτείες τις προτεραιότητες του Μεξικού έχει πολιτική σκοπιμότητα και θεωρεί αυτονόητο ότι όποιος κι αν εκλεγεί πρόεδρος θα συνεχίσει να συνεργάζεται με την Ουάσινγκτον.

Η διαφαινόμενη αλλαγή στάσης του Μεξικού ανησυχεί πάντως τους ειδικούς. «Θα κάνει άραγε ο επόμενος πρόεδρος τα στραβά μάτια στα καρτέλ, παραδίδοντάς τους ουσιαστικά τον έλεγχο του Μεξικού;» διερωτήθηκε πρόσφατα ο ρεπουμπλικανός βουλευτής Μπεν Κουέιλ από την Αριζόνα. «Ελπίζω πως όχι».

Ανάλογες υποσχέσεις για μείωση της βίας έχουν δώσει και οι άλλοι δύο βασικοί υποψήφιοι, ο Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, ο οποίος έχασε με μικρή διαφορά τη μάχη το 2006 και τελευταία κερδίζει έδαφος στις δημοσκοπήσεις, και η Χοσεφίνα Βάσκες Μότα, από το Κόμμα Εθνικής Δράσης.

«Το αποτέλεσμα της μάχης κατά των ναρκωτικών θα κριθεί όχι από το πόσοι εγκληματίες θα συλληφθούν, αλλά από το πόσο σταθερές και ασφαλείς θα είναι οι κοινότητες της χώρας», έγραψε πρόσφατα η Βάσκες Μότα στην ιστοσελίδα της.

Ο Λόπες Ομπραδόρ, που το σύνθημά του είναι «Αγκαλιές, όχι σφαίρες», επικρίνει τη στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στο Μεξικό. «Θα έπρεπε να μας χορηγούν φτηνά δάνεια, όχι να στέλνουν στρατιωτικά ελικόπτερα», σημειώνει.

Ο Φελίπε Καλντερόν, που δεν μπορεί με βάση το Σύνταγμα να επανεκλεγεί, χρησιμοποίησε πιο επιθετικά από οποιονδήποτε προκάτοχό του τον στρατό στην εκστρατεία κατά των ναρκωτικών, όπως μεταδίδει το ΑΠΕ. Υποτίμησε έτσι τον στόχο της βελτίωσης των θεσμών και της μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων.

Οι υποψήφιοι έχουν δεσμευτεί ότι θα συνεχίσουν να ενισχύουν την ομοσπονδιακή αστυνομία, και ο Πένια Νιέτο έχει δηλώσει ότι θα στείλει παραστρατιωτικές μονάδες στις πιο βίαιες περιοχές που δεν αστυνομεύονται αρκετά. Αρνήθηκε όμως ότι θα αποτελέσει προτεραιότητά του η σύλληψη του γνωστότερου εμπόρου ναρκωτικών, του Χοακίν Γκουσμάν, γνωστού ως Ελ Τσάπο.

Υποψήφιος του Θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος (PRI), ο 45χρονος Πένια Νιέτο προκαλεί ανησυχία στην Ουάσινγκτον. Το κόμμα του κυβέρνησε το Μεξικό επί 71 χρόνια, μέχρι το 2000, και οι κυβερνήσεις του χαρακτηρίζονταν πάντα από αυταρχισμό, διαφθορά και μια ήπια στάση απέναντι στα καρτέλ. Οι αντίπαλοί του τον έχουν κατηγορήσει επανειλημμένα ότι σκοπεύει να προχωρήσει σε συμφωνία με τα καρτέλ με αντάλλαγμα την ειρήνη.

Ο Πένια Νιέτο επαναλαμβάνει ότι ο ίδιος δεν έχει δοκιμάσει ποτέ παράνομα ναρκωτικά και υπερασπίζεται το κόμμα του, λέγοντας ότι η επιστροφή του στην εξουσία θα αποδείξει ότι η μεξικανική δημοκρατία έχει ωριμάσει.

«Ανήκω σε ένα κόμμα με μεγάλη ιστορία>>, τονίζει. <<Οι αντίπαλοί μου επισημαίνουν μόνο τα λάθη του PRI, και όχι τα επιτεύγματά του, όπως η μείωση της φτώχειας και τα κοινωνικά προγράμματα».

Ακόμη και μερικοί υποστηρικτές του Πένια Νιέτο στην Ουάσινγκτον πάντως, όπως ο Δημοκρατικός βουλευτής Χένρι Κουέγιαρ από το Τέξας, αναγνωρίζουν ότι το κόμμα έχει πολλά προβλήματα και εκφράζουν επιφυλάξεις για το κατά πόσον ο αρχηγός του θα μπορέσει να πάρει τις αποστάσεις του από το παρελθόν.

Σε κάθε περίπτωση, ο νέος μεξικανός πρόεδρος θα πρέπει να συγκατοικήσει με ένα διχασμένο Κονγκρέσο, γεγονός που θα μειώσει τα περιθώρια των κινήσεών του.