Τι είναι το Ρολόι της Αποκάλυψης που μας φέρνει συνεχώς κοντύτερα στη συντέλεια του κόσμου

Το Ρολόι της Αποκάλυψης μετακινήθηκε πιο κοντά στα μεσάνυχτα κατά 30 δευτερόλεπτα, απέχοντας πλέον 2,5 λεπτά ως την ολική καταστροφή της οικουμένης. Αυτό ανακοίνωσαν πρόσφατα οι επιστήμονες του Bulletin of the Atomic Scientists, έπειτα από μια καυτή συζήτηση για το αν έπρεπε να προχωρήσει ο λεπτοδείκτης του ρολογιού της καταστροφής του πλανήτη. Μην τρέχετε πάντως να κρυφτείτε κάτω από τη γη στα πυρηνικά σας καταφύγια, καθώς η κατασκευή είναι εξόχως συμβολική, αν και έχει φυσικά έρεισμα στη ζοφερή πραγματικότητα που κυκλώνει τον πλανήτη. Όσο πιο κοντά φτάνει το Ρολόι της Αποκάλυψης στα μεσάνυχτα, τόσο κοντοζυγώνει το τέλος της Γης όπως την ξέραμε. Αυτή είναι με δυο κουβέντες η λειτουργία και συμβολική σημασία του Ρολογιού, το οποίο παρέμενε σταθερό από το 2015 στα 3 λεπτά ως τα μεσάνυχτα. Οι πρόσφατες παγκόσμιες εξελίξεις όμως, όπως η παγκόσμια απειλή που πλανάται πάνω από τους λαούς, τα σχόλια του νεοεκλεγμένου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ περί πυρηνικών όπλων και κλιματικής αλλαγής, αλλά και η συνεχής άνοδος του φασισμού παγκοσμίως, έκαναν τους δείκτες να μετακινηθούν κατά 30 ολόκληρα δευτερόλεπτα. Τι βάση έχει όμως το Ρολόι της Αποκάλυψης και πόσο ακριβές είναι στην ώρα της συντέλειας του κόσμου;

Σύντομη ιστορία του τρομακτικότερου ρολογιού που φτιάχτηκε ποτέ

Το Ρολόι της Αποκάλυψης δημιουργήθηκε από το συμβούλιο του Bulletin of the Atomic Scientists το 1947 ως επιστημονική απάντηση στην πυρηνική απειλή που πλανιόταν πάνω από την υφήλιο. Η βασική ιδέα του είναι απλή: όσο πιο κοντά φτάνει ο λεπτοδείκτης στα μεσάνυχτα, τόσο πιο κοντά πιστεύει η επιτροπή των σοφών πως κοντοζυγώνει η οικουμένη στην καταστροφή. Το Ρολόι ήταν καρπός της συνεργασίας μιας ομάδας πυρηνικών επιστημόνων που είχαν εμπλακεί στο Manhattan Project, το σχέδιο που απέδωσε την πρώτη ατομική βόμβα και ανέτρεψε τις ισορροπίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ομάδα, κάθε φορά που νιώθει ότι μια εξέλιξη μας φέρνει κοντύτερα στον όλεθρο, εκδίδει ένα ανακοινωθέν όπου περιγράφει τους λόγους μετακίνησης των δεικτών, προειδοποιώντας για τις ζοφερές παγκόσμιες ζυμώσεις. Οι δείκτες μάλιστα δεν πάνε μόνο μπροστά, αλλά και πίσω, ακολουθώντας τη διεθνή γεωπολιτική σκηνή. Το 1991 έδειχναν, για παράδειγμα, 17 λεπτά πριν από τα μεσάνυχτα, ενώ το 1953 απείχαμε μόλις 2 λεπτά! Όπως μας λέει μάλιστα το Bulletin, το Ρολόι δεν είναι δείκτης των σκαμπανεβασμάτων της παγκόσμιας μάχης για δύναμη και εξουσία, καθώς αυτό που κάνει ουσιαστικά είναι να αντανακλά τις βασικές αλλαγές στα επίπεδα του κινδύνου που διατρέχει η ανθρωπότητα στην πυρηνική εποχή μας.

Έχει κάποια χρησιμότητα;

Το Ρολόι της Αποκάλυψης δεν έχει μείνει βέβαια απρόσβλητο στην κριτική που έχει διατυπωθεί εναντίον του και πολλοί έχουν καταφερθεί ενάντια στα πισωγυρίσματα των δεικτών του. Αλλά και στην ίδια την πιθανότητα της καταστροφής και των τρόπων υπολογισμού της. Το 1,4% της ετήσιας πιθανότητας για πυρηνικό επεισόδιο, για παράδειγμα, μπορεί να φαίνεται αρκούντως ακριβές ως νούμερο, η εκτίμηση ωστόσο βασίζεται σε μια λίστα πιθανών παραγόντων και ελεύθερων συσχετίσεων, ισχυρίζονται οι φανατικοί πολέμιοι του Ρολογιού. Είναι σημαντικό βέβαια να έχουμε κατά νου πως το ρολόι δεν στοχεύει στην απόλυτη ακρίβεια. Όπως είπαμε, είναι μια συμβολική κατασκευή για τα επίπεδα κινδύνου που διατρέχει η ανθρωπότητα σε πυρηνικούς πρωτίστως όρους και, όπως μας λένε οι επιστήμονες πίσω από τη λειτουργία του, ο σκοπός του είναι «να ενημερώνει το κοινό για απειλές αναφορικά με την επιβίωση και την ανάπτυξη της ανθρωπότητας». Δεν πρέπει να το εκλαμβάνουμε λοιπόν κυριολεκτικά…

Οι δείκτες της απειλής

Το Bulletin λαμβάνει πολλούς παράγοντες υπόψη του για τη ρύθμιση των δεικτών του Ρολογιού του: πυρηνικές απειλές, κλιματική αλλαγή, δείκτες βιο-ασφάλειας και βιολογικής τρομοκρατίας, ακόμα και επεισόδια κυβερνοπολέμου και εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη. Γι’ αυτό και οι δείκτες χοροπηδούν διαρκώς και απομακρύνονται ή πλησιάζουν τα μεσάνυχτα. Το 1947, λόγου χάρη, απείχαμε 7 λεπτά από τα μεσάνυχτα λόγω του υψηλού κινδύνου μιας πυρηνικής σύρραξης. Το 1949 οι δείκτες κλείδωσαν στα 3 λεπτά, όταν η Σοβιετική Ένωση δοκίμασε την πρώτη δική της ατομική βόμβα! Το 1952 οι δείκτες άγγιξαν το ιστορικό δίλεπτο από τα μεσάνυχτα, όταν οι ΗΠΑ δημιούργησαν τη βόμβα υδρογόνου. Το 1963, όταν οι δοκιμές πυρηνικών στην ατμόσφαιρα πήραν τέλος, το Ρολόι πήγε στα 12 λεπτά, έπεσε όμως στα 3 λεπτά το 1984, όταν ο Ψυχρός Πόλεμος άγγιξε νέα υψηλά ιστορικά εδώ και χρόνια. Όταν η ψυχροπολεμική πόλωση έληξε το 1991 με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, ο κόσμος ξαλάφρωσε. Έτσι έκανε και το Ρολόι της Καταστροφής που πήγε στα 17 λεπτά από τη συντέλεια. Το 2015 πάντως έπεσε στα 3 λεπτά πριν τα μεσάνυχτα, εξαιτίας του εκμοντερνισμού του πυρηνικού οπλοστασίου, της περίσσειας των πυρηνικών όπλων αλλά και των νέων υψηλών επιπέδων της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Το 2016 το ρολόι παρέμεινε σταθερό στα 3 λεπτά, καθώς οι κίνδυνοι που απειλούσαν την οικουμένη παραήταν πολλοί: τρομοκρατία, πυρηνικές απειλές, κυβερνοπόλεμος και κλιματική αλλαγή. Πλέον έχουμε τον Τραμπ και τις δηλώσεις του να πυροδοτούν νέες αλλαγές στον δείκτη της καταστροφής. Αν θα γλιτώσουμε τον όλεθρο, εξαρτάται φυσικά από μας…