Η πανωλεθρία για τον Ματέο Ρέντσι στο δημοψήφισμα-παγίδα που έστησε ο ίδιος για τη συνταγματική μεταρρύθμιση σημαδεύουν τις εξελίξεις τις επόμενες μέρες στην Ευρώπη. Το τελικό αποτέλεσμα προβλέπεται να διαμορφωθεί υπέρ του «όχι» κοντά στο 60% -ήττα ακόμη μεγαλύτερη από εκείνη που προέβλεψαν τα exit poll. Ο Ματέο Ρέντσι εμφανίστηκε στο Παλάτσo Κίτζι και ανακοίνωσε την παραίτησή του.
Οι εξελίξεις από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ενδέχεται να προκαλέσουν έντονες πιέσεις στην ιταλική οικονομία αλλά και ολόκληρη την ευρωζώνη.
Στόχος της συνταγματικής μεταρρύθμισης ήταν να διευκολυνθεί η διακυβέρνηση της χώρας. Επί της ουσίας ο Ρέντσι ήθελε να καταργήσει τη Γερουσία και έτσι τα νομοσχέδια δεν θα έπρεπε να εγκρίνονται και από τα δύο σώματα (βουλή και Γερουσία) γεγονός που προκαλεί σε πολλές περιπτώσεις σημαντικές καθυστερήσεις. Οι επικριτές της μεταρρύθμισης ωστόσο προειδοποιούν για υπερβολική ενίσχυση των εξουσιών της ιταλικής κυβέρνησης.
Γιατί όμως το δημοψήφισμα ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην ιταλική οικονομία και τις αγορές; Όπως σημειώνει η Deutsche Welle, η παραίτηση του Ματέο Ρέντσι από την πρωθυπουργία, θα φέρει την Ιταλία αντιμέτωπη με μια κυβερνητική κρίση, που θα προκαλέσει και την άμεση αντίδραση των χρηματαγορών. Την ίδια στιγμή εκφράζονται φόβοι ακόμα και για νέες εκλογές στις οποίες ενδέχεται να ενισχυθεί το ευρωσκεπτικιστικό κίνημα των «Πέντε Αστέρων» του ηθοποιού Μπέπε Γκρίλο.
Γιατί η ιταλική οικονομία είναι τόσο ευάλωτη;
Εδώ και αρκετά χρόνια η ιταλική οικονομία αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω χαμηλής παραγωγικότητας, νεποτισμού και διαφθοράς. Η ανάπτυξη βρίσκεται σε υπερβολικά χαμηλά επίπεδα. Το 2017 αναμένεται να φθάσει μόλις το 0,9%. Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι ωστόσο το δημόσιο χρέος της χώρας, το οποίο είναι με 133% του ΑΕΠ, το δεύτερο σε ύψος μετά το ελληνικό. Την ίδια στιγμή τα κόκκινα δάνεια στην κατοχή των ιταλικών τραπεζών φθάνουν τα 300 δισεκατομμύρια.
Ποια είναι τα χειρότερα σενάρια;
Η ιταλική οικονομία είναι η τρίτη σε ισχύ οικονομία στην ευρωζώνη. Τυχόν κλυδωνισμοί δεν αποκλείεται να έχουν επιπτώσεις και σε άλλες χώρες της ευρωζώνης. Δυστυχώς στην περίπτωση της Ιταλίας, λόγω μεγέθους της οικονομίας, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει ούτε ένα πακέτο στήριξης, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, της Ιρλανδίας ή της Πορτογαλίας.
Υπάρχουν μάλιστα ειδικοί που μιλούν ακόμα και για πιθανή έξοδο της Ιταλίας από την ευρωζώνη. Ο αμερικανός νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς έλεγε σε συνέντευξή του ότι «οι Ιταλοί συνειδητοποιούν ότι η Ιταλία δεν μπορεί να λειτουργήσει εντός του ευρώ».
Απαισιόδοξος είναι και ο γερμανός οικονομολόγος Χανς-Βέρνερ Ζιν: «Οι πιθανότητες μακροπρόθεσμης παραμονής της Ιταλίας στο ευρώ μειώνονται χρόνο με το χρόνο». Ενδεικτική και η εκτίμηση της οικονομικής εφημερίδας Financial Times, ότι το δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου αποτελεί «κλειδί για το μέλλον του ευρώ».
Μια πρώτη ανάλυση επιχειρεί και ο Guardian
«Η Ιταλία στο δημοψήφισμα της Κυριακής δεν ψήφισε έξοδο από την Ευρωζώνη ή την ΕΕ. Ωστόσο, οι συνέπειες του δημοψηφίσματος θα μπορούσαν να είναι εκτεταμένες« σημειώνει.
Η εφημερίδα αναφέρει πως μια νέα υπηρεσιακή κυβέρνηση θα αναλάβει τη διακυβέρνηση και οι εκλογές το συντομότερο, θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν τον επόμενο χρόνο.
Ενας λόγος για τον οποίο μερικοί παρατηρητές πιστεύουν ότι το εν λόγω δημοψήφισμα ήταν σημαντικό, ήταν γιατί θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα για την εκλογή του επικεφαλής του Κινήματος των 5 Αστέρων, ενός λαϊκιστικού κόμματος που πηγαίνει αντίθετα στο κατεστημένο και το οποίο στο παρελθόν έχει δηλώσει ότι θα ήθελε να κάνει δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι της Ιταλίας στο ευρώ.
Αλλά ακόμη και αν το Κίνημα των 5 Αστέρων μπει στο πρωθυπουργικό Μέγαρο, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ιταλία θα εγκαταλείψει το ευρώ σύντομα. Για να γίνει αυτό θα απαιτούνταν συνταγματική αλλαγή και ένα άλλο δημοψήφισμα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όπως σημειώνει ο Guardian οι επόμενες εκλογές στην Ιταλία θα πραγματοποιούνταν κανονικά σε 14 μήνες.
«Το πιθανότερο τώρα είναι ο Ιταλός Πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα να διορίσει υπηρεσιακό πρωθυπουργό -πιθανότατα από το Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι- που θα παραμείνει στην εξουσία μέχρι το Φεβρουάριο του 2018 όταν και θα γίνουν οι εκλογές, στην ώρα τους.
Το λαϊκιστικό κίνημα των 5 Αστέρων και το αντιμεταναστευτικό κόμμα της Λίγκας του Βορρά ζητούν εκλογές εδώ και τώρα, αλλά δεν έχουν καμία εξουσία να τις επιβάλλουν» σημειώνεται.
Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα
Το Bloomberg προσπάθησε να ρίξει λίγο «φως» σε αυτό το ζήτημα, δίνοντας απάντηση σε ερωτήματα σχετικά με το ιταλικό δημοψήφισμα.
Καθόλου τυχαία δεν είναι η παρέμβαση του διοικητή της ΤτΕ, Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος μιλώντας στο Bloomberg δήλωσε προ ημερών: «Οι ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες θα έχουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο να διαδραματίσουν εάν οι εξελίξεις δεν είναι τόσο ευνοϊκές στην πολιτική σφαίρα». «Εάν υπάρχει περισσότερη μεταβλητότητα, περισσότερη αβεβαιότητα, περισσότερος προστατευτισμός, θέλουμε να είμαστε ένας ακόμα ισχυρότερος πυλώνας σταθερότητας», πρόσθεσε.
«Ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι ότι σε ένα χρόνο ο πολιτικός χάρτης της Ευρώπης ίσως είναι διαφορετικός», δήλωσε ο Στουρνάρας. «Εάν ο λαϊκισμός και ο εθνικισμός ενισχυθούν, αυτό θα είναι επικίνδυνο. Αυτό θα οδηγήσει κατ’ ελάχιστον σε προστατευτισμό. Και δεν θέλω ούτε να φανταστώ ποιο θα μπορούσε να ήταν το χειρότερο σενάριο».
Για την Ελλάδα κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις εξελίξεις, κυρίως σε ό,τι αφορά τις συζητήσεις για την αξιολόγηση και για το χρέος. Σίγουρα, όμως, μια αναταραχή στις ιταλικές τράπεζες θα μεταδιδόταν και στο εύθραυστο ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
