Σοβαρά ραδιενεργά ατυχήματα που δεν έγιναν ποτέ γνωστά

Η ανθρωπότητα πειραματίζεται με την πυρηνική ενέργεια εδώ και δεκαετίες, άλλοτε για καλό και άλλοτε για κακό, μετρώντας εμφατικές νίκες αλλά και ηχηρές ήττες στην πορεία. Κι έτσι μια σειρά από ραδιενεργά ατυχήματα ήταν λίγο-πολύ φυσικό να συμβούν στο ανθρώπινο αυτό παιχνίδι με το άγνωστο, αν και στην πραγματικότητα μιλάμε για πολύ περισσότερα από μια χούφτα πυρηνικά παρατράγουδα! Κι αν η Φουκουσίμα είναι το Τσέρνομπιλ του σήμερα, αυτές δεν είναι δυστυχώς οι μόνες πυρηνικές καταστροφές που γνώρισε ο πλανήτης μας, εκλύοντας φονικά κύματα ραδιενέργειας σε γειτονικές χώρες και αθώους πολίτες…

Το παραλίγο αμερικανικό Τσέρνομπιλ

Το Εργαστήριο Πεδίου της Σάντα Σουζάνα (SSFL) δίπλα στο Λος Άντζελες, ένα πεδίο βολής 3.000 σχεδόν στρεμμάτων, χρησιμοποιούνταν από ανεξάρτητους προμηθευτές της NASA για τα δοκιμαστικά πυραυλικών τεχνολογιών. Κι έτσι ήταν μολυσμένο με τοξικά χημικά και ραδιενέργεια, την ίδια ώρα που ο καθαρισμός της περιοχής λογιζόταν ακατόρθωτος, καθώς τα απίστευτα επίπεδα μόλυνσης αλλά και οι περισσότεροι από 10 πυρηνικοί αντιδραστήρες του συγκροτήματος έκαναν κάθε απόπειρα να φαντάζει σταγόνα στον ωκεανό. Το ήδη ζοφερό αυτό κλίμα ήρθε να ανατρέψει προς το χειρότερο η μερική τήξη του μεγαλύτερου αντιδραστήρα της εγκατάστασης στις 13 Ιουλίου 1959. Σύμφωνα με τις αναφορές που είδαν αργότερα το φως της δημοσιότητας, τα επίπεδα της ραδιενέργειας κατά τη στιγμή του ατυχήματος ήταν «ξεκάθαρα πάνω από το όριο». Για να αποτραπεί μάλιστα μια έκρηξη που θα συγκρινόταν κάλλιστα με το Τσέρνομπιλ, οι ιθύνοντες απελευθέρωσαν ραδιενεργό νέφος στην ατμόσφαιρα, θέλοντας να εκτονώσουν την πίεση. Στην υπεράνθρωπη προσπάθεια για την επισκευή του αντιδραστήρα που ακολούθησε τις επόμενες εβδομάδες, πολλές ακόμα εκλύσεις ραδιενέργειας έλαβαν χώρα, κυρίως κατά τις νυχτερινές ώρες ώστε να περάσει η επιχείρηση όσο πιο απαρατήρητη γινόταν. Όπως γράφτηκε στα εσωτερικά υπομνήματα, οι κάτοικοι των γύρω περιοχών «βομβαρδίζονταν διαρκώς με ραδιενέργεια», αν και η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας των ΗΠΑ ανέφερε έπειτα από 6 εβδομάδες ότι ένα μικρής έκτασης επεισόδιο έλαβε χώρα στον αντιδραστήρα, χωρίς ευτυχώς να υπάρξει διαρροή ραδιενέργειας. Η αλήθεια και η πραγματική έκταση του επεισοδίου δεν θα γίνονταν μάλιστα γνωστές πριν από το 1979, καθώς όσοι γνώριζαν εξαναγκάστηκαν να κρατήσουν τα στόματά τους κλειστά με ρήτρες εχεμύθειας. Και δεν ήταν η μόνη φορά που πυρηνικός αντιδραστήρας του SSFL παρουσίαζε πρόβλημα, καθώς αρκετά ακόμα γεγονότα έλαβαν χώρα στη δεκαετία του 1960, τα οποία συνδέθηκαν αργότερα με τα υψηλά ποσοστά του καρκίνου στις γειτονικές κοινότητες. Το 2007, όταν η αμερικανική κυβέρνηση αποφάσισε να το ερευνήσει, αποδείχτηκε ότι συγκεκριμένοι τύποι καρκίνων που συνδέονται με τη ραδιενέργεια είχαν κατά 60% συχνότερη εμφάνιση σε μια ακτίνα 3 χιλιομέτρων από την ερευνητική εγκατάσταση, με κάθε σχεδόν σπίτι να έχει το δικό του κρούσμα…

Το πυρηνικό πρόγραμμα του Τομσκ-7

Η πόλη της Σιβηρίας που είναι σήμερα γνωστή ως Σεβέρσκ ήταν στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου άλλη μια μυστική σοβιετική πόλη 107.000 ανθρώπων που στέγαζε όσους εργάζονταν στην Κοινοπραξία Χημικών της Σιβηρίας, μια εγκατάσταση που έφτιαχνε πυρηνικές κεφαλές από ουράνιο και πλουτώνιο για λογαριασμό του σοβιετικού πυρηνικού οπλοστασίου. Στο Τομσκ-7 (που δεν πρέπει να συγχέεται με τη γειτονική και παμπάλαια σιβηρική πόλη Τομσκ) κατοικούσαν οι υπάλληλοι και οι οικογένειές τους σε πλήρη μυστικότητα, αν και έμελλε να γνωρίσουν την πυρηνική συμφορά από πρώτο χέρι. Η Κοινοπραξία Χημικών γνώρισε μια σειρά από ατυχήματα και δυσλειτουργίες, με το πιο σοβαρό να λαμβάνει χώρα σχετικά όψιμα, στις 6 Απριλίου 1993, όταν μια δεξαμενή που έφερε 8,7 κιλά ουρανίου και 450 γραμμάρια πλουτωνίου παρουσίασε πρόβλημα, πιθανότατα από λανθασμένο ανθρώπινο χειρισμό. Η πυρηνική δεξαμενή έσκασε λοιπόν συμπαρασύροντας δύο ορόφους του εργοστασίου και τυλίγοντας στις φλόγες ακόμα και τη οροφή του κτιρίου. Η έκλυση ραδιενέργειας τύλιξε μια περιοχή 120 τετραγωνικών χιλιομέτρων σε ραδιενεργό νέφος και σε κάποια σημεία η συγκέντρωση ραδιενέργειας ανήλθε σε 100 φορές πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα. Ακόμα χειρότερα, το χώμα θα παραμείνει τοξικό για πάμπολλες δεκαετίες, σε μια περιοχή εξάλλου που η ραδιενεργή μόλυνση έχει συσσωρευτεί εδώ και χρόνια. Τουλάχιστον άλλα 30 σοβαρά ατυχήματα έχουν λάβει χώρα στην Κοινοπραξία Χημικών της Σιβηρίας στις δεκαετίες της λειτουργίας της, φέρνοντας τον όλεθρο κυρίως στον πληθυσμό του σημερινού Σεβέρσκ, ο οποίος εκτίθεται σε φονικές δόσεις ραδιενέργειας κάθε τόσο…

Η αμερικανική Βραχώδης Πεδιάδα

Το Εργοστάσιο της Βραχώδους Πεδιάδας ήταν εγκατεστημένο 26 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Ντένβερ και έφτιαχνε πλουτώνιο για πυρηνικές κεφαλές. Με το πλουτώνιο να παραμένει εξαιρετικά ασταθές ως στοιχείο και να αυταναφλέγεται ακόμα και χωρίς εξωτερική πηγή ανάφλεξης, τα ατυχήματα έδιναν και έπαιρναν στη μυστική εγκατάσταση. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1957 ξέσπασε λοιπόν πυρκαγιά στο Κτίριο 71 που γινόταν η επεξεργασία του πλουτωνίου, το οποίο τυλίχθηκε στις φλόγες παρά τους τόσους μηχανισμούς πυρασφάλειας. Οι ειδικοί που έσπευσαν να παλέψουν με τις πύρινες γλώσσες, αν και ήξεραν ότι νερό δεν έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για κανέναν λόγο, πανικοβλήθηκαν από τις μπλε φλόγες (που σηματοδοτούσε φονικές δόσεις ραδιενέργειας) και έριξαν τελικά νερό, προκαλώντας μια τεράστιας έκτασης έκρηξη. Τόσο τεράστια που εκτόξευσε φλόγες 60 μέτρων πάνω από το φουγάρο και έκαιγε για 13 ολόκληρες ώρες πριν τεθεί τελικά υπό έλεγχο. Όσο γίνονταν βέβαια αυτά, ραδιενεργός καπνός τύλιγε το Ντένβερ, την ίδια ώρα που ένα σχολείο που ήταν χτισμένο επικινδύνως κοντά στον αντιδραστήρα μολύνθηκε βαρέως από το πλουτώνιο που απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα. Ίχνη πλουτωνίου σε ασυνήθιστες συγκεντρώσεις εντοπίστηκαν μέχρι και 50 χιλιόμετρα μακριά από το εργοστάσιο, αν και κανένας κάτοικος δεν ενημερώθηκε να εγκαταλείψει την εστία του. Μόνο το 1969, όταν παρόμοια φωτιά στο Εργοστάσιο της Βραχώδους Πεδιάδας θα ανάγκαζε το Υπουργείο Ενέργειας να αποκαλύψει την πλήρη έκταση του επεισοδίου, έγινε γνωστό το πυρηνικό ατύχημα που μόλυνε την περιοχή με υψηλότερες συγκεντρώσεις πλουτωνίου και από το Ναγκασάκι ακόμα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, από τις επιτόπιες έρευνες των υγειονομικών αρχών εντοπίστηκαν 5.000 βαρέλια του εργοστασίου που απελευθέρωναν ανενόχλητα στο χώμα ραδιενεργά απόβλητα εδώ και τουλάχιστον 11 χρόνια! Σήμερα η περιοχή είναι καταφύγιο άγριας ζωής, καθώς θα περάσουν αρκετές χιλιάδες χρόνια για να γίνει και πάλι βιώσιμη για τον άνθρωπο…

Η απόρρητη ναυτική βάση του K-431

Κολπίσκος κοντά στο Βλαδιβοστόκ στέγαζε άλλοτε μια μυστική ναυτική βάση στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, όπου έδεσε το πυρηνικό υποβρύχιο K-431 στις 10 Αυγούστου 1985. Οι δύο πυρηνικοί αντιδραστήρες του υποβρυχίου επισκευάστηκαν και μια μέρα πριν αναχωρήσει ανεφοδιάζονταν επιτυχώς, όταν κύμα από διερχόμενο πλοίο λίκνισε το πλοιάριο που ανεφοδίαζε το υποβρύχιο. Ο μηχανικός βραχίονας του πλοιαρίου χτύπησε πάνω στον αντιδραστήρα καταστρέφοντάς τον, προκαλώντας άμεσα μια τεράστια έκρηξη που εκτόξευσε μακριά το καπάκι του των 12 τόνων και απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα όλο το ραδιενεργό περιεχόμενό του, προκαλώντας αυτόματα τον θάνατο 10 ανθρώπων. Οι ραδιενεργές φλόγες ανήλθαν σε ύψος 50 μέτρων αφήνοντας έκδηλα ραδιενεργά ίχνη σε μια ακτίνα 3,5 χιλιομέτρων. Τόσο ο κόλπος όσο ο βυθός και η προκυμαία μολύνθηκαν με το τεχνητά παραγόμενο ραδιενεργό ισότοπο κοβάλτιο-60, στέλνοντας τη συγκέντρωση της ραδιενέργειας 16.000 φορές πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα. Η φωτιά χρειάστηκε δύο ώρες για να τεθεί υπό έλεγχο, ενώ τα ραδιενεργά υλικά συνέχιζαν να απελευθερώνονται από το K-431 για πολλές ακόμα ώρες. Από τους 2.000 ανθρώπους που πήραν μέρος στην επιχείρηση, οι 290 μολύνθηκαν με ραδιενέργεια και 10 ακόμα παρουσίασαν άμεσα συμπτώματα ραδιενεργής τοξίνωσης. Το κατεστραμμένο πυρηνικό υποβρύχιο μεταφέρθηκε σε γειτονική βάση υποβρυχίων και το περιστατικό παρέμεινε μυστικό μέχρι το 1993. Στις έρευνες που έγιναν σε όσους είχαν λάβει μέρος στη σωστική αποστολή την ίδια χρονιά, αποδείχτηκε ότι συνέχιζαν να εμφανίζουν επίπεδα ακτινοβολίας ακόμα και 2.000 φορές πάνω από το φυσιολογικό, όπως και η ευρύτερη χερσόνησος φυσικά με τους 30.000 κατοίκους. Το K-431 αποσυναρμολογήθηκε το 2010, όπως και άλλα κατεστραμμένα πυρηνικά υποβρύχια που έσπερναν την καταστροφή στην περιοχή εδώ και χρόνια…

Ο πυρηνικός Εγκέλαδος της Ιαπωνίας

Ο Πυρηνικός Σταθμός Κασιβαζάκι-Καρίβα της επαρχίας Νιιγκάτα στην Ιαπωνία είναι ο μεγαλύτερος του κόσμου, παράγοντας αξιοζήλευτα επίπεδα ενέργειας. Όταν δουλεύει φυσικά! Από το 1997, όταν και έγινε πλήρως λειτουργικός, τα απανωτά σκάνδαλα για την κατασκευή και τη λειτουργία του αναγκάζουν τις Αρχές να κλείνουν επανειλημμένα κάποιον από τους εφτά (ή ακόμα και τους εφτά) αντιδραστήρες του. Η ιαπωνική κυβέρνηση προσπάθησε να αποκρύψει τα πολλά ψεγάδια του και να «πειράξει» τις μελέτες που ήθελαν τον σταθμό ελαττωματικό σε βασικά χαρακτηριστικά του, αν και μετά τον Εγκέλαδο της 16ης Ιουλίου 2007 τίποτα δεν θα μπορούσε πια να μείνει στο σκοτάδι. Ο σεισμός των 6,8 Ρίχτερ είχε επίκεντρο μόλις 24 χιλιόμετρα μακριά από το πυρηνικό εργοστάσιο ενέργειας, όταν και φάνηκε ότι οι εγκαταστάσεις ήταν σχεδιασμένες να αντέχουν μικρότερης έντασης σεισμούς (η Ιαπωνία εκσυγχρόνισε την αντισεισμική της νομοθεσία το 2006). Η τραγωδία της Φουκουσίμα το 2011 έμελλε να γίνει ζοφερό ορόσημο εδώ, αναβιώνοντας για τα καλά τα πυρηνικά φαντάσματα της Ιαπωνίας, αν και ο Πυρηνικός Σταθμός Κασιβαζάκι-Καρίβα δεν πήγε πίσω σε όρους τρόμου, προοιωνίζοντας ενδεχομένως τα τεκταινόμενα της Φουκουσίμα: η Ηλεκτρική Υπηρεσία του Τόκιο ομολόγησε πως 1.200 λίτρα ραδιενεργού υγρού διέρρευσαν στη θάλασσα, την ίδια ώρα που ο Εγκέλαδος χτύπησε και τις δεξαμενές των ραδιενεργών αποβλήτων. Αργότερα έγινε γνωστό πως ένας αγωγός απελευθέρωνε ραδιενεργό ιώδιο εδώ και μέρες. Η σχετική αναφορά της Υπηρεσίας Πυρηνικής Πληροφόρησης με ημερομηνία 19 Ιουλίου ισχυρίστηκε ότι η ραδιενεργή διαρροή ήταν σαφώς χειρότερη από τις μετριοπαθείς αρχικά εκτιμήσεις, κάνοντας τώρα λόγο για πολλαπλές πηγές απελευθέρωσης ραδιενεργών υλικών σε νερό, υπέδαφος και ατμόσφαιρα. Την ίδια ώρα, το υπόμνημα μιλούσε για εκτεταμένες φθορές και καταστροφές στην υποδομή του πυρηνικού σταθμού, συμβάλλοντας κι αυτός με τη σειρά του στο ολέθριο πυρηνικό ατύχημα…